جمعیت هلالاحمر با توجه به ماهیت نوعدوستی خود گرایش به رفتارهای داوطلبانه را در بین اعضایش گسترش میدهد. شایعهپراکنی علیه سازمان ممکن است انگیزه اعضای سازمان جوانان هلالاحمر به انجام فعالیتهای داوطلبانه را کاهش دهد. جاويد تكجو، عضو داوطلب سازمان جوانان هلالاحمر و دانشجوي دكتري تخصص روانشناسي از دانشگاه گيلان به همین منظور در پژوهشی به این مسأله پرداخته است. آنچه در ادمه میآید گزارش «شهروندآنلاین» از یافتههای این تحقیق است.
آیا تقويت ويژگیهای شخصيتی نوعدوستی و مسئوليتپذيری باعث افزايش علاقهمندی به فعالیتهای شناختی و بهبود تنظیم هیجان برای کاهش انتقال شایعه در فضای مجازی در بین اعضای داوطلب سازمان جوانان هلالاحمر میشود؟ این مسألهای است که جاويد تكجو، پژوهشگر روانشناسی به آن پرداخته است. در اين پژوهش که با همكاری سازمان جوانان جمعيت هلالاحمر كل كشور انجام شده، تأثير سه عامل شخصيتی، هيجانی و شناختی در ميزان شايعهپراكنی اينترنتی بررسی شده است.
کمترین شایعهپراکنی میان داوطلبان جمعیت هلالاحمر
به گزارش «شهروندآنلاین» یافتههای این پژوهش نشان میدهد که داوطلبان سازمان جوانان هلالاحمر به طور میانگین کمتر شایعهپراکنی میکنند و کمی تحلیلیتر و منتقدانهتر به مسائل مینگرند، راهبردهای سازگارانه تنظیم شناختی هیجان را به کار میبرند، یعنی کنترل هیجان بهتری دارند، قبل از عمل فکر میکنند و واکنشی مناسب در موقعیتهای استرسزا و اضطرابآور نشان میدهند. در ادامه به برخی از یافتههای تحقیق به صورت موردی اشاره میکنیم.
- میزان روانرنجوری آنها نه خیلی پایین و نه خیلی بالاست؛ به عبارتی نه خیلی هیجانهای منفی را تجربه میکنند و نه خیلی ثبات هیجانی دارند. همچنین این افراد نه خیلی برونگرا هستند و نه خیلی درونگرا.
- اعضای سازمان در مولفه گشودگی در حد میانگین هستند. عناصر گشودگی عبارت است از تصور فعال، احساس زیباپسندی، توجه به احساسات درونی، تنوعطلبی، کنجکاوی ذهنی و استقلال در قضاوت.
- داوطلبان سازمان جوانان هلالاحمر افرادی وجدانمند هستند. افراد با ویژگی وجدانمندی، بادقت، موشکاف و خویشتندارند؛ این امر باعث میشود آنها با دقت پیامها را بررسی کنند و بدون بررسی صحت و سقم پیامی برای دیگران ارسال نمیکنند.
- افراد مردمآميز كه نوعدوستی از ويژگيهای مهم آن است، کمتر در فضای مجازی شایعهپراکنی میکنند. به این معنا که افراد مردمآمیز، اساسا نوعدوست هستند، با ديگران احساس همدرد میکنند و به خاطر ماهیت سازمان هلالاحمر که بر بُعد نوعدوستی و کمک به دیگران تأکید دارد، اعضای سازمان جوانان جمعیت هلالاحمر بیشتر مراقب هستند که در شرایط بحرانی پیامهای نادرست را در فضای مجازی ارسال نکنند تا مطالبی اشتباه را به فرد دیگری منتقل و در آنها اضطراب ایجاد نکنند.
- شایعات میتواند به صورت هیجانی یا شناختی بر افراد تأثیر بگذارد. در تبیین این یافتهها میتوان گفت تنظیم شناختی هیجان باعث کاهش انتقال شایعه میشود و فرد کمتر تحت تأثیر بار هیجانی متن شایعه قرار میگیرد؛ برای مثال اگر شایعه ترسناک باشد، فردی که از راهبردهای ناسازگارانه استفاده میکند، توانایی مدیریت هیجان خود را ندارد و در برابر شایعه آسیبپذیر میشود و آن را باور میکند. بنابراین ثبات هیجانی باعث میشود فرد با آرامش پیام را بررسی کند و پس از تشخیص صحت، آن را ارسال کند.
- همچنین کسانی که نیاز به شناخت بالایی دارند، در فضای مجازی هنگام روبهروشدن با یک پیام آن را با دقت بیشتری بررسی میکنند و قبل از اینکه پیامی را انتشار دهند، صحت آن را میسنجند. آنها به راحتی مطالب را باور نمیکنند.
همکاری مستمر سازمان جوانان
لازم به ذکر است جامعه آماری این پژوهش نیز شامل تمامی اعضای سازمان جوانان هلالاحمر از هشت استان (اصفهان، بوشهر، تهران، گیلان، سیستانوبلوچستان، خوزستان، آذربایجانغربی و خراسانرضوی) در سال 1397 در کشور بوده است. روش نمونهگیری هم به صورت نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای بود که تعداد 512 نفر از داوطلبان عضو سازمان جوانان جمعیت هلالاحمر ایران در پاییز و زمستان سال 1397 از این هشت استان برای این تحقیق انتخاب شدند و از هر استان هشت شعبه و از هر شعبه هشت نفر یعنی چهار نفر زن و چهار نفر مرد انتخاب شدند.
بنا به گفته جاويد تكجو، پژوهشگر این تحقیق پس از هماهنگی با معاونت امور دانشجویی و پژوهشی هلالاحمر استان تهران روند اداری برای اجرای این پژوهش به صورت رسمی اجرا شد و بعد از رضایت آنها برای همکاری و شرکت در پژوهش، پرسشنامهها توسط آنها تکمیل شد. درنهایت استانهای مذکور پرسشنامهها را به سازمان جوانان هلالاحمر کل کشور فرستادند. تعداد 338 پرسشنامه برای پژوهش حاضر مناسب نمرهگذاری بود که اطلاعات به دستآمده و جمعآوری شد.
وجدانمندی؛ عامل کاهش شایعهپراکنی
در این پژوهش همچنین با توجه به روابط بین متغیرها، چند پیشنهاد به سازمان جوانان هلالاحمر ارایه شده است که با به کاربستن آن میتوانند میزان شایعهپراکنی را به حد قابل توجهی کاهش دهند:
- ارتقای مهارتهای هيجانی و شناختی: سازمان جمعیت هلالاحمر در سالهای اخیر با شایعات متعددی روبهرو بوده و این امر ممکن است باعث ایجاد بدبینی در اعضای سازمان جوانان هلالاحمر به سازمان شود و درنهایت میزان همکاری آنها کاهش یابد، از اینرو با تدوین برنامههایی مبتنی بر بهبود تنظیم شناختی هیجان و مهارتهای شناختی که در ارتباط با نیاز به شناخت است، مانند حل مسأله و تفکر انتقادی از طریق برگزاری کارگاهها و پکیجهای ویدیویی تصویری، میتوان به آنها کمک کرد تا با شایعات بهخصوص شایعهپراکنی اینترنتی مقابله کنند.
- آموزش از طريق توليد محتوا در فضای مجازی: از آنجا که شایعهپراکنی در بستر اینترنت مانند اینستاگرام و تلگرام انتقال مییابد و افراد شایعه را از طریق پیام برای یکدیگر ارسال میکنند، آموزش راهبردهای مقابله با شایعهپراکنی با درج محتواهایی در این مورد، در وبسایت و صفحات سازمان هلالاحمر در شبکههای اجتماعی میتواند در کاهش شایعهپراکنی یاریرسان باشد.
- تقويت حس مسئوليتپذيری: طبق یافتههای این پژوهش، وجدانمندی (مسئولیتپذیربودن) باعث کاهش شایعهپراکنی اینترنتی میشود، بنابراین پیشنهاد میشود برنامه آموزشی با هدف افزایش مسئولیتپذیری، دقت و خویشتنداری تهیه شود.
- گسترش فعاليتهای داوطلبانه و تقويت حس نوعدوستي: با توجه به اینکه مردمآمیزی منجر به کاهش شایعهپراکنی اینترنتی میشود، پیشنهاد میشود که برنامههایی آموزشی با تأکید بر بُعد نوعدوستی و رفتارهای داوطلبانه تهیه شود.