ایمان فرحبخش استادیار متالورژی دانشگاه آزاد قوچان برای طراحی دستگاه پوشکعوضکن، بچهشور و بچهخشککن برنده جایزه ایگ نوبل 2019 در رشته مهندسی شد و این نخستین بار بود که جایزه ایگ نوبل به یک ایرانی تعلق گرفت. اما جایزه ایگ نوبل چیست؟ جایزه ایگ نوبل (Ig Nobel) یک جایزه طنزآمیز است که از سال 1991 به منظور تجلیل از دستاوردهای غیرمعمول در تحقیقات علمی سالانه در اواخر سپتامبر (شهریور) -تقریبا در زمان اعلام نتایج جایزه ایگ نوبل به 10 موفقیت برتر که «ابتدا باعث خنده و سپس به فکر فرورفتن مردم شود» اعطا میشود. این جایزه توسط مجله طنز علمی سالنامه تحقیقات نامحتمل (Annals of Improbable Research) سازماندهی میشود.
چرا ایگ نوبل برگزار میشود؟
نخستین جایزه ایگ نوبل در سال 1991 به اکتشاف‌هایی اعطا شد که نمی‌شود یا نمی‌توان دوباره انجامشان داد. هر ساله 10 جایزه در چندین رشته اعطا میشود. این رشته‌ها علاوه بر رشته‌های موجود در جایزه نوبل، مانند شیمی، فیزیک، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح، شامل موارد دیگری، ازجمله «بهداشت عمومی»، «مهندسی»، «زیست‌شناسی» و «پژوهش‌های میان‌رشته‌ای» هم میشود. به‌جز سه جایزه در نخستین سال برگزاری (به Administratium, Josiah Carberry و Paul DeFanti که بیشتر جنبه طنز داشته)، باقی جایزه‌های ایگ نوبل برای موفقیت‌های واقعی داده شده است. Ig Nobels در سال 1991 توسط مارک آبراهامز، سردبیر و بنیانگذار Annals of Improbable Research، سردبیر مجله نتایج غیرقابل تولید و استاد تشریفات در کلیه مراسم‌های بعدی جوایز ایجاد شد. جوایز در آن زمان برای اکتشافات «که نمی‌توانند یا نباید بازتولید شوند» ارایه می‌شدند. این جوایز بعضا به خاطر طنزشان مورد انتقاد قرار می‌گیرند، همان‌طور که برای تحقیقات هومیوپاتی «آموزش علوم» به وزارت آموزش ایالتی کانزاس و هیأت آموزش ایالتی کلرادو به خاطر موضع خود در مورد آموزش تکامل به آنها جوایزی اهدا شد. با این حال، بیشتر اوقات، آنها به مقالات علمی توجه می‌کنند که جنبه‌ای طنزآمیز یا غیر‌منتظره دارند. مواردی برای مثال این کشف وجود دارد؛ به‌عنوان مثال تحقیق در مورد «قانون پنج ثانیه». اگر ظرف 5 ثانیه از آن استفاده شود، مواد غذایی که روی زمین ریخته می‌شوند، آلوده نمی‌شوند.
ایگ نوبل (Ig Nobel) یک جایزه طنزآمیز است که از سال 1991 به منظور تجلیل از دستاوردهای غیرمعمول در تحقیقات علمی سالانه در اواخر سپتامبر (شهریور) به 10 موفقیت برتر که «ابتدا باعث خنده و سپس به فکر فرورفتن مردم شود» اعطا میشود
ایگ نوبل کجا و چطور برگزار میشود؟
مراسم این جایزه در سالن تئاتر ساندرز (Sanders Theater) دانشگاه هاروارد برگزار میشود و ارایه آن به عهده گروهی از برجستگان و شایستگان جایزه نوبل است. مراسم هر سال با مجموعه‌ای از سخنرانی‌های عمومی برندگان جایزه در موسسه فناوری ماساچوست (ام‌آی‌تی) خاتمه می‌یابد و جایزه ایگ نوبل هر سال طی مراسمی توسط برندگان واقعی جایزه نوبل به برندگان اعطا میشود.
در حین اجرای مراسم هم شوخی‌های زیادی انجام میشود. مثلا اگر کسی روی سن بیاید و سخنرانی‌اش طولانی شود، صدای یک دختربچه در سالن پخش میشود که می‌گوید: «لطفا بس کنید، حوصله‌ام سر آمده». یا مثلا مراسم اهدای جوایز به‌طور سنتی با این کلمات تمام میشود: «اگر جایزه نگرفتید -و به‌ویژه اگر این کار را کردید- سال آینده موفق‌تر باشید!»
پرتاب هواپیماهای کاغذی روی صحنه هم یک سنت دیرینه است. برای سال‌ها، پروفسور روی جی گلاوبر (برنده جایزه فیزیک نوبل سال 2005 میلادی) مرحله پاکسازی سالن از کاغذها عنوان رسمی «نگهبان جارو» به عهده داشت.
برندگان 2019 ایگ نوبل
10 برنده در بیست‌ونهمین دوره جوایز سالانه ایگ نوبل تقریبا یک‌میلیون دلار جایزه دریافت کردند و در آن شب لبخندی از سر رضایت بر لبانشان نشست. سر آندره گیم که در‌سال 2000 به دلیل جادوگری یک قورباغه به یک جایزه
Ig Nobel دست یافته بود، در سال 2010 به دلیل کار با گرافن، جایزه نوبل فیزیک دریافت کرد. او تنها فردی است که تا‌سال 2019، هم نوبل و هم ایگ نوبل دریافت کرده است. برخی برندگان این جایزه
جایزه پزشکی (ایتالیا – هلند):
محافظت از پیتزا در برابر بیماری و مرگ؟ تعداد زیادی از دوستداران پیتزا از چنین چشم‌اندازی به ظاهر غیرممکن هیجان‌زده می‌شوند. اما سیلوانو گالوس و تیمش دریافتند که غذای محبوب ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها و حمله قلبی را کاهش دهد. پیتزا را باید در ایتالیا درست کرد و خورد. این یک مطالعه است که ما دوست داشتیم در آن شرکت کنیم و ظاهرا این تیم تعداد زیادی از منابع را در اختیار داشتند که در سه مقاله در این زمینه منتشر شد: «آیا پیتزا از سرطان محافظت می‌کند؟»، «پیتزا و خطر سکته قلبی حاد» و «مصرف پیتزا و خطر ابتلا به سرطان پستان، تخمدان و پروستات».
ایمان فرحبخش استادیار متالورژی دانشگاه آزاد قوچان برای طراحی دستگاه پوشکعوضکن، بچهشور و بچهخشککن برنده جایزه ایگ نوبل 2019 در رشته مهندسی شد و این نخستین بار بود که جایزه ایگ نوبل به یک ایرانی تعلق گرفت
جایزه آموزش پزشکی (ایالات متحده آمریکا):
فکر می‌کنید که آموزش جراح سخت‌تر از آموزش سگ باشد (اگرچه ممکن است برخی از صاحبان حیوانات اهلی شک و تردید داشته باشند). اما تیم کارن پریور و ترزا مک کیون دریافتند که تکنیک «آموزش کلیک» که محبوب مربیان سگ است نیز می‌تواند اثربخشی بیشتری را نسبت به آموزش تظاهرات نشان دهد. دانشجویان پزشکی که با استفاده از آموزش کلیک‌گر در دو مهارت جراحی ارتوپدی آموزش دیده بودند، آنها را با دقت بیشتری (هرچند کندتر) از گروه کنترل که به وسیله تظاهرات آموزش داده می‌شد، انجام دادند. آنها کار خود را در مقاله نوشتند: «آیا آموزش مهارت‌های جراحی ساده با استفاده از یک برنامه یادگیری عملی، اثربخش‌تر از آموزش تظاهرات است؟»
جایزه زیست‌شناسی (سنگاپور، چین، آلمان، استرالیا، لهستان، ایالات متحده و بلغارستان):
به خوبی شناخته شده است که پرندگان می‌توانند زمینه‌های مغناطیسی را حس کنند و حشرات مختلف ازجمله سوسک آمریکایی نیز از این توانایی برخوردار هستند. یک تیم بین‌المللی که این مغناطیس سوسکی را تجزیه و تحلیل می‌کند، دریافته است که سوسک‌های زنده و مرده دارای خواص مغناطیسی مختلفی هستند. به نظر می‌رسد، این ممکن است در استفاده از برنامه‌های کاربردی بالقوه چندان موثر نباشد، اما این یافته که به تفصیل از مقاله «خصوصیات بیومغناطیسی In-Vivo از خروس آمریکایی» ارایه شده است، می‌تواند به پیشرفت سنسورهای مغناطیسی جدید کمک کند.
جایزه شیمی (ژاپن):
بزرگ‌‌کردن بچه‌ها می‌تواند یک کار کثیف و سخت باشد، اما آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که یک کودک 5ساله دقیقا چقدر بزاق در روز می‌تواند تولید کند؟ نه؟ تیمی از محققان ژاپنی تصمیم گرفته‌اند تا بدانند. پسران و دختران هر دو برای مطالعه انتخاب شدند که دریافتند میزان تخمین بزاق تولیدشده در روز حدود 500 میلی‌لیتر است. ما مطمئن نیستیم که اندازه‌گیری میزان بزاق باعث ایجاد زیاد تف درون یک لیوان از طرف افراد مورد مطالعه شود، اما جزییات را می‌توان در مقاله این تیم یافت، «تخمین از کل حجم بزاق تولیدشده در پنج‌سال – بچه‌های پیر».
جایزه مهندسی (ایران):
در ادامه تم کودک کثیف، ایمان فرحبخش امسال با اختراع دستگاه تغییر پوشک جایزه مهندسی را گرفت. قبل از همه شما والدین شروع به فکرکردن می‌کنند که این بهترین ایده تاکنون است، متاسفانه دستگاه پوشک کودک را تغییر نمی‌دهد (ما گمان می‌کنیم فرحبخش اگر این کار را کرده بود، برنده یک جایزه نوبل می‌شد). در عوض، این درواقع یک وسیله مهار‌کننده است که به نظر می‌رسد مانند صندلی کودک که در آن کودک نشسته و ایمن است، برای تعویض پوشک بچه، والدین می‌توانند بدون دغدغه این کار را انجام دهند و از کثیفی دور بمانند. دستگاه (اعطای حق ثبت اختراع) نیز به قسمت‌هایی از بدن کودک که کثیف شده‌اند، اسپری و سپس آنها را خشک می‌کند. جزییات کامل این دستگاه به دلیل برنامه ثبت اختراع در دسترس است.
یک تیم بین‌المللی هستند که تلاش می‌کنند لذت خارش را اندازه بگیرند. با ایجاد خارش با استفاده از اسپیکول‌های گاوآهن، تیم شدت خارش و لذت خشن ناشی از خراشیدن، براساس محل آن متفاوت بود
جایزه اقتصاد (ترکیه، هلند و آلمان):
به کارگران خدمات مواد غذایی گفته میشود که هرگز پس از پرداخت پول به‌طور مستقیم مواد غذایی را کنترل نکنند. به‌عنوان یکی از مواردی که اغلب در سراسر کره‌زمین می‌گذرد، پول کاغذ می‌تواند انواع باکتری‌هایی را در خود جای دهد. اما همه اسکناس‌های بانکی مثل هم نیستند. در برخی جاها مانند ایالات متحده و منطقه یورو با پول کاغذی ساخته‌شده از الیاف پنبه هستند، اما بسیاری از کشورها به دلیل امنیت و دوام به اسکناس‌های پلاستیکی روی آورده‌اند. اما ظاهرا جذابیت برای عوامل بیماری‌زا مورد توجه قرار نگرفته است. یافته‌های آنها در مقاله «پول و انتقال باکتری‌ها» بیان شده است.
جایزه صلح (انگلستان، عربستان سعودی، سنگاپور و آمریكا):
ذهنی‌بودن لذت و درد، قابل اندازه‌گیری نیست. اما اینها یک تیم بین‌المللی هستند که تلاش می‌کنند لذت خارش را اندازه بگیرند. با ایجاد خارش با استفاده از اسپیکول‌های گاوآهن، تیم شدت خارش و لذت خشن ناشی از خراشیدن، براساس محل آن متفاوت بود – به‌عنوان مثال، شدت خارش و رتبه‌های خراشیدن برای مچ پا و پشت نسبت به ساعد بیشتر بود. علاوه بر این، لذت ناشی از خارش روی مچ پا، بیشتر از خارش‌های پشت ساعد است. مقاله این تیم با عنوان «لذت از خارش: یک ارزیابی روانی و توپوگرافی» است.
جایزه روانشناسی (آلمان):
این یکی مدت‌ها در حال ساخت بود. سال 1988، فریتز استک بخشی از تیمی بود که مطالعه‌ای را منتشر کرد که نشان می‌دهد بیان صورت می‌تواند بر تجربیات عاطفی تاثیر بگذارد. شرکت‌کنندگان در مطالعه، یک قلم را در دهان خود نگه داشته و به آنها لبخند زدند و در نتیجه آنها یک کارتونی جالب‌تر پیدا کردند. اما حدود 30سال بعد، در پی تلاش‌های ناموفق برای تکرار یافتن تیم در مقاله خود «از داده تا حقیقت در علم روانشناسی، یک دیدگاه شخصی» استک اعتراف کرد که «به طور کلی، هیچ تاثیر قابل توجهی وجود ندارد» و «اثر اصلی بود، ضعیف و شکننده و به اندازه کافی مستحکم نیست که در شرایط متغیر ظاهر شود» حداقل او به دریافت یک جایزه به نام خود موفق شد.
جایزه فیزیک (ایالات متحده، تایوان، استرالیا، نیوزلند، سوئد و انگلستان):
این مطالعه‌ای بود که اواخر سال گذشته مورد توجه ما قرار گرفت. محققان کشف کرده‌اند که چگونه رحم قادر به تولید پوپو مکعبی است. این تنها حیوان در جهان است که به این کار شناخته شده و تیم دریافت که این همه ارتباط با نحوه کشش روده مارپوپیک است. محققان هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانند که چرا رحم تکامل یافته است تا دفع‌های مکعبی شکل ایجاد کند. اما واقعیتی که آنها و محققان در پی کشف آن بودند، چگونه می‌تواند منجر به توسعه فرآیندهای جدید تولید شود. محققان کشف خود را در مقاله‌شان با عنوان «Wombats How Cubed Poo؟» ارایه دادند.