حاضری با این نابغه، بازی کنی؟

بِث هارمن؛ دختری در یتیم‌خانه. پدر او را رها کرده و مادر در تصادفی فجیع مرده. حالا او کودکی تنهاست که به پرورشگاه سپرده شده. سریال «گامبی وزیر» با همین صحنه‌ها شروع می‌شود؛ مجموعه‌ای که اکتبر امسال به پربیننده‌ترین سریال روز تبدیل شد. پیش از آن هم البته اقبال بلندی داشت؛ در 4 هفته اول، 64 میلیون خانوار آن را دیدند و بینندگان شیفته این دختر شدند. مردم شروع کردند به کشیدن طرح‌هایی از صفحات شطرنج و زیر خانه‌های سیاه و سفید، توییت کردند. چون داستان به اواسط دهه 1950 میلادی برمی‌گردد؛ زمانی‌که مهره‌ها هنوز به فرمان مردان می‌چرخد. پیش‌تر اما دختری نابغه در زیرزمین یک یتیم‌خانه مشغول نبرد است. سرایه‌دار عبوس نشسته، آینده‌اش را رقم بزند؛ آینده‌ای که قرار است از او یک جنگجو بسازد؛ جنگجویی نه فقط در صحنه شطرنج بلکه بین خانه‌های راه‌راه زندگی؛ سیاه، سفید، سیاه، سفید، سیاه…

بعد از سریال «گامبی وزیر»، فروش کالاهای مربوط به شطرنج حدود 4 برابر شده، اما چطور این دختر مردم را به تماشای مهره‌های شطرنج کشانده؟ آنیا تیلور جوی در نقش «بث هارمن» احتمالا خودش هم چنین حدسی نمی‌زده. اینکه در یک درام ساده خانوادگی با محوریت شطرنج این‌طور بدرخشد. البته بازی هوشمندانه او در نقش دختر تنهای نابغه را نمی‌توان نادیده گرفت؛ همین‌طور حضور گری کاسپاروف، اسطوره شطرنج جهان در جایگاه مشاور سریال. «گامبی وزیر»، این مینی‌سریال 7 قسمتی والا شاید در رقابت با این‌همه فیلم و سریال و مینی‌سریال جا می‌ماند. چون حتی رمانی هم که این سریال بر اساس آن ساخته شده، آنقدرها برای نویسنده‌اش پیش از این شهرت نداشت. والتر تویس سال 1983 «گامبی وزیر» را نوشته بود که حالا بعد از حدود 40 سال، توسط اسکات فرانک و آلن اسکات ساخته و در نتفلیکس منتشر می‌شود. از این رمان‌نویس و نویسنده داستان کوتاه آمریکایی، تنها یک رمان در ایران چاپ شده؛ رمانی با عنوان «بیلیاردباز». والتر تویس،کارشناسی‌ ارشد ادبیات انگلیسی را از دانشگاه کنتاکی گرفته بود و بیلیارد خیلی دوست داشت. اصلا عنوان اولین رمانش هم همین بود؛ «بیلیاردباز» را در سال 1959 چاپ کرده بود؛ رمانی که در ایران با ترجمه زهرا باختری از سوی نشر «چترنگ» چاپ شده. او بعدها هم کتاب‌های دیگری نظیر «مرغ مینا»، «قدم‌های خورشید» و «رنگ پول» را نوشت. اما این وسط «گامبی وزیر» با این اقتباس سینمایی، به دل خیلی‌ها نشسته. چون مردم در این روزگار کرونازده، در این وضعیت یأس‌گرفته، هنوز در پی قهرمانند. قهرمانی یتیم که هیچ‌کس را ندارد و حتی تا 16 سالگی هم کسی برای فرزندخواندگی سراغش نمی‌آید. وقتی هم می‌آیند، پدرخوانده‌ای را می‌بیند که دوستش ندارد و زنی به اسم آلما (با بازی ماریل هلر) که افسرده و الکلی است.

یکی از نقاط برجسته داستان می‌دانید کجاست؟ زمانی که همه چیز در شرف نابودی است،‌ نویسنده ناگهان طرح نقشه‌ای دیگر را می‌ریزد. هم‌زمان، وقتی بِث در پیروزی‌های خود پیش می‌رود، چه کسی فکرش را می‌کند که مادر، نقش برنامه‌ریز و به‌اصطلاح منیجرش را به‌عهده بگیرد؟ آلما حالا دست در دست بث شروع می‌کند به سر کار گذاشتن مسئولان مدرسه؛ بث سرما خورده، بث سردرد دارد، بث بیماری لاعلاجی گرفته است! به این ترتیب ماجراجویی‌های مادر و دختر آغاز می‌شود و موفقیت‌های پی‌درپی. بث حالا می‌تواند لباس بخرد،‌ می‌تواند از شرایط فقر پیشین بیرون بیاید، می‌تواند سفر کند، می‌تواند برق تشویق و تحسین را در نگاه هم‌سالان و حتی بزرگ‌ترها ببیند. آدم‌ها در کمترین حرکات به او می‌بازند و او می‌تواند حالا بازتاب چهره تحسین‌برانگیزش را در برق چشم دیگران ببیند. هرچند باز هم این وضعیت، بقایی ندارد. دختری که اولین بار در پرورشگاه در صف تحویل قرص‌های شبانه و ویتامین، ایستاده، حالا معتاد شده است. چه راهی برای بیرون رفتن از این وضعیت وجود دارد؟ داستان هنوز تمام نشده است و تا دهه ۱۹۶۰ ادامه دارد.

دختری که مادرش قصد داشت به جهت زندگی سخت‌شان او را بکشد، دختری که تا سنین بالا هیچ‌کس او را به فرزندخواندگی قبول نمی‌کند، دختری که پدرخوانده دوستش ندارد و رهایش می‌کند، دختری که در مدرسه به خاطر کفش‌هایش مسخره می‌شود، دختری که… بث هارمن با وجود این گذشته نابودشده اما همچنان در مقابل رقبای سرسخت خود ایستاده است. او نابغه شطرنج است؛ استاد بزرگ. کسی که همگی دوست دارند با او هم‌بازی باشند….

یک سال پیش در معروف‌ترین سایت شطرنج، Chess، ثبت‌نام کرده بودم و گاهی پیام‌هایی برایم ارسال می‌شد. چندان هیجانی البته نداشت و پیامک‌ها را می‌بستم. دیروز اما به محض روشن کردن گوشی، پیامکی از سایت Chess دیدم با این مضمون: «حاضری با بث هارمن بازی کنی؟ بیا!»

«شهروند»این سریال را در گفتگو با سه تن از اساتید بزرگ شطرنج در ایران نقد و بررسی کرده است. این گفتگو های جذاب را نیز می توانید بخوانید:

رنج‌ها و شطرنج‌ها

گفت‌وگو با احسان قائم‌مقامی،‌ قهرمان جهان و اولین استاد بزرگ شطرنج ایران

رخ‌نماییِ یک ملکه

گفت‌وگو با سارا خادم‌الشریعه، نخستین شطرنج‌باز زن ایرانی که توانست عنوان استاد بین‌المللی شطرنج را کسب کند

شطرنج، نماد تفکر است

گفت‌وگو با شادی پریدر، اولین استاد بزرگ بانوان ایران و نایب رئیس فدراسیون شطرنج