تهران؛ ساعت صفر
در سالگرد زلزله بم و روز ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی، مانور ساعت صفر در پایتخت برگزار شد
سالگرد زلزله بم بهانهای شد برای برگزاری مانور ساعت صفر در تهران؛ زلزلهای فرضی با قدرت 5.7 ریشتر که مرکز آن شهرستان اسلامشهر گزارش شد تا آمادگی نیروهای عملیاتی و مدیریت بحران استان در ترازوی محک قرار بگیرد.
موضوع مانور استفاده از امکانات مکانیاب برای پیدا کردن محل دقیق وقوع زلزله و همچنین استفاده از خطوط ارتباطی و آمادگی نیروهای جستوجو و نجات و سگهای زندهیاب بود؛ موضوعی که درست 17سال پیش در زمان وقوع زلزله بم چالش بزرگی پیش روی مدیریت بحران در این زمینلرزه گذاشت.
شهروند آنلاین: وقتی تهران بلرزد، زلزله فرضی 7/5 ریشتری صبح جمعه در اسلامشهر تیمهای عملیاتی و مسئولان ستاد مدیریت بحران استان تهران را به این منطقه کشاند.
به دستور رئیس جمعیت هلال احمر همه مراکز هلال احمر استانهای کشور به حالت آمادهباش درآمدند و مدیران عامل استانها در مراکز کنترل و هماهنگی عملیات استان خود حاضر شدند تا در صورت نیاز در مانور شرکت کنند.
تیمهای ارتباطی به محل مانور اعزام شدند و سازمان امدادونجات هم وارد عمل شد. ساعت 11 جمعی از مدیران به همراه رئیس جمعیت و مدیرکل بحران استان تهران به محل مانور ساعت صفر رفتند تا آمادگی تیمهای عملیاتی را از نزدیک بررسی کنند.
دکتر کریم همتی، رئیس جمعیت هلال احمر گفت: «این مانور فرصتی بود تا آمادگی استان تهران و سایر استانها مشخص شود. با توجه به حساسیت پایتخت، اعلام کردیم که تمامی استانها به حالت آمادهباش کامل باشند.»
در این زمینلرزه فرضی که در عمق 10 کیلومتری سطح زمین به وقوع پیوست، 10 روستا که دچار آسیب فرضی شده بودند مورد ارزیابی قرار گرفتند. ۲ روستا با ۷۰درصد تخریب اعلام شد؛ بهصورت فرضی ۱۰۰ نفر مصدوم شدند و ۱۰ نفر هم جان خود را از دست دادند.
نیروهای عملیاتی شعب همجوار شهریار در تهران جستوجو و نجات را انجام داده و مدیران عامل استانها به همراه سایر عوامل امدادی در حالت آمادهباش بودند.
رئیس جمعیت هلال احمر میگوید: «سنجش و افزایش آمادگی نیروهای عملیاتی استانهای مختلف در امدادرسانی موضوعی است که باید همواره مدنظر قرار بگیرد و این مهم در برگزاری مانور بیشتر مشخص میشود.
باید تلاش کنیم با سناریوی کارشناسی مانورها از اعلام آمادهباش استانها خارج و زنگ عملیات در ساعت صفر نواخته شود تا استانهای معین بهصورت عملیاتی میزان توان و آمادگی خود را محک بزنند.» دکتر همتی پس از پایان مانور با اعلام رضایت از عملکرد امدادی صورت گرفته، از امدادگران به جهت آماده کار بودن و عکسالعمل سریع و به موقع تقدیر کرد.
تجربه بم
«یکی از حاشیههای مهم زلزله بم این بود که تا حدود دو ساعت بعد از زلزله، هنوز مرکز دقیق وقوع این زمینلرزه مشخص نبود. یکی ازدلایل این موضوع عدم تجهیز محل وقوع حادثه به تجهیزات مدرن مکانیابی بود.»
«مهدی ولیپور» سرپرست سازمان امدادونجات هلال احمر این را میگوید. او به مانور ساعت صفر تهران اشاره میکند که درست 17سال بعد از وقوع زلزله بم، در تهران برگزار شد تا در آن دو موضوع ارزیابی شود؛ سرعت و دقت نیروهای عملیاتی در مکانیابی دقیق زلزله و آمادگی تجهیزات ارتباطی و همچنین سرعتعمل تیمهای عملیاتی و تجهیزاتی که با توجه به نوع و شدت حادثه باید به محل وقوع زلزله برسند.
ولیپور میگوید: «بعد از زلزله بم بود که تجهیزاتی مثل جیپیاس به هلال احمر اضافه شد تا در زمان حادثه مورد استفاده قرار بگیرد. مکانیابی دقیق محل حادثه از این جهت اهمیت دارد که نیروها و تجهیزات امدادی در زمان طلایی بتوانند خودشان را به مصدومان برسانند و با توجه به میزان خسارتها، تجهیزات و اقلام امدادی لازم را به محل وقوع حادثه منتقل کنند.
یکی از گزارههای مورد توجه ما در این مانور این بود که مهارت نیروهای عملیاتی را برای استفاده از جیپیاس و تجهیزات مدرن مسیریابی بسنجیم و بدانیم چند درصد از این افراد همچنان از سیستمهای سنتی برای جهتیابی استفاده میکنند.»
نتیجه نهایی میزان آمادگی تیمهای حاضر در مانور در جلسه ارزیابی اعلام میشود. با این حال سرپرست سازمان امدادونجات جمعیت از نمره قابل قبول نیروهای عملیاتی حاضر در این مانور خبر میدهد که انتظارات را برآورده کردند: «طبق مشاهداتی که در مانور امروز داشتیم، تیمهای عملیاتی حدود 90درصد از انتظارات را برآورده کردند.
با این حال باید منتظر جلسه ارزیابی و بررسی ارزیابان این مانور باشیم.» تقویت لجستیکی موضوعی است که ولیپور آن را یادآوری میکند: «تجهیزات لجستیکی جمعیت باید هرسال هم از نظر کمی و هم کیفی بهروزرسانی شوند.
حوادثی که در چندسال گذشته پشت سر هم در کشور رخ داد استهلاک این تجهیزات را بالا برد و از طرف دیگر به دلیل نوسانات ارزی، هزینه نگهداری از این تجهیزات دو تا سه برابر افزایش پیدا کرد. درحالیکه هم تأمین تجهیزات بهروز برای ما اهمیت دارد و هم حفظ و نگهداری از آنها.»
سناریوهای زلزله تهران
سناریوهای زیادی برای وقوع زمینلرزه تهران پیشبینی شده است. وجود گسلهای مختلف در تهران و اطراف آن دلیلی برای تنوع حدس و گمانها از چندوچون وقوع این زمینلرزه است که باید هرلحظه منتظر وقوعش بود.
«شاهین فتحی» مدیرعامل هلال احمر استان تهران میگوید: «مانورهای ساعت صفر معمولا به صورت موضوعی برگزار میشود و یکی از موضوعات مدنظر ما در این مانور استفاده از جیپیاس و امکانات و تجهیزات ارتباطی ما در زمان وقوع حوادث بود. کمبود دستگاههای جیپیاس برای تیمهای عملیاتی یکی از چالشهای پیشرو در این مانور بود که دکتر همتی دستورات لازم برای تجهیز خودروهای ارتباطی را صادر کرد.»
گرچه برگزاری مانورهای ساعت صفر آمادگی نیروهای امدادی را محک میزند و نقاط ضعف و قوت آن را مشخص میکند، با این حال همه متغیرهای یک حادثه را در بر نمیگیرد.
فتحی میگوید: «حادثهای مثل زلزله در تهران ابعاد مختلفی در پی دارد و سناریوهای متعددی برای آن نوشته میشود. جمعیت هلال احمر دوسال است که طرح مقابله با زلزله تهران را آماده میکند و وظایف هلال احمر در صورت وقوع این زلزله در آن تبیین شده است.
تهران گسلهایی دارد که در صورت فعال شدن هر کدام از آنها، رخدادهای مختلفی پیشبینی میشود. مدلهای پیشبینی شده مدلهای شناوری هستند و میتوانند کمک کنند تا وضع کاملتری از این حادثه ترسیم کنیم. به علاوه اینکه وزارت کشور و مدیریت بحران هم برای پاسخگویی به زلزله احتمالی در تهران اقداماتی انجام دادهاند.»
علاج واقعه قبل از وقوع
برگزاری مانورهایی مثل ساعت صفر، آمادگی مدیران و همچنین نیروهای عملیاتی در زمان وقوع حادثه را به چالش میکشد و ارزیابی میکند، اما آمادگی جمعی برای وقوع هر حادثهای ضلع دیگری هم دارد؛ مردم و آمادگی همگانی.
رئیس جمعیت هلال احمر : سنجش و افزایش آمادگی نیروهای عملیاتی استانهای مختلف در امدادرسانی موضوعی است که باید همواره مدنظر قرار بگیرد و این مهم در برگزاری مانور بیشتر مشخص میشود. باید تلاش کنیم با سناریوی کارشناسی مانورها از اعلام آمادهباش استانها خارج و زنگ عملیات در ساعت صفر نواخته شود تا استانهای معین بهصورت عملیاتی میزان توان و آمادگی خود را محک بزنند
مدیرعامل هلال احمر استان تهران میگوید: «طبق تحقیقاتی که سالهای گذشته برای سنجش آمادگی شهروندان تهرانی برای مقابله با حوادث انجام شده بود، شهروندان تهرانی نمره 7/9 از 100 را دریافت کرده بودند.
این نشان میدهد مردم تهران برای وقوع حادثهای مثل زلزله در شهر هیچ آمادگی ندارند. جدا از گسترش آموزشهای همگانی باید نگرش شهروندان نسبت به این موضوع هم تغییر کند و شهروندان حس کنند که به این آموزشها نیاز دارند و خودشان طالب فراگیری آن باشند. ما در هلال احمر با تمام توانمان برای ایجاد این آمادگی تلاش میکنیم هرچند میدانیم تا رسیدن به نقطه ایدهآل فاصله زیادی داریم.»
روز «ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی» در تهران با اجرای مانور ساعت صفر گذشت تا یادمان بماند نمیتوان جلوی وقوع حوادث طبیعی مثل زلزله را گرفت، اما با اقدامات پیشگیرانه و مدیریت صحیح میتوان تا حد زیادی از خسارتهای این حوادث جلوگیری کرد تا فاجعهای مثل آنچه در بم گذشت تکرار نشود.