100 میلیون سال نوری طول می‌کشد!

شهروند آنلاین: 100 میلیون سال نوری طول می‌کشد! مدتی بعد از شیوع ویروس کرونا، کتاب‌هایی در زمینه بیماری‌ها به‌ویژه کرونا در ایران ترجمه و منتشر شدند؛ آثاری که عموماً نمی‌توانستند جذابیتی داشته باشند. در هر حال همه‌گیری و آمار مرگ و میر انقدرها بود که کسی حوصله مطالعه کتابی درباره ویروس‌ها را نداشته باشد. بعد از این مدت اما به تازگی کتابی منتشر کرده که حقایق آن درباره ویروس‌ها، تکان‌دهنده هستند؛ کتابی با عنوان «سیاره ویروس‌ها» نوشته کارل زیمر که با ترجمه کاوه فیض‌اللهی چاپ شده است. کارل زیمر، روزنامه‌نگار، نویسنده آمریکایی و برنده جوایزی نظیر کمک‌هزینه گوگنهایم، در کتاب «سیاره ویروس‌ها» به صورت فشرده، ماجرایی قابل تأمل را روایت می‌کند؛ اینکه چطور کوچکترین موجودات زنده می‌توانند برای متوقف کردن سیاره‌ای از مردم کافی باشند. در واقع می‌پردازد به آنچه که می‌توانیم از چگونگی شکست آنها در گذشته یاد بگیریم. زیمر که به طور منظم برای نیویورک تایمز می‌نویسد و سردبیر دیسکاور است، در این کتاب می‌گوید سال‌هاست که هشدار همه‌گیریِ اجتناب ناپذیر را از زبان دانشمندان شنیده‌ایم. «سیاره ویروس‌ها» تهدیداتی مانند ابولا، مرس و ویروس چیکونگایا را پوشش می‌دهد. از اکتشافات علمی اخیر مانند ویروس صد میلیون ساله‌ای که نیای مشترک آرمادیلوس، فیل‌ها و انسان‌ها را آلوده می‌کند، می‌گوید. این کتاب یافته‌های جدیدی را به گوش مخاطب می‌رساند که چرا تغییرات آب و هوایی ممکن است حتی به شیوع مرگبارتر منجر شود. توضیحات شفاف زیمر و داستان‌های جذاب او نشان می‌دهد انسان و ویروس عمیقاً به هم گره خورده‌اند. ویروس‌ها به پیدایش اولین شکل‌های زندگی کمک کرده‌اند، مسئول بسیاری از ویران‌کننده ترین بیماری‌ها هستند و قرن‌ها به کنترل سرنوشت ما ادامه داده‌اند. «سیاره ویروس‌ها» تور جذاب دنیایی است که همه ما برای درک بهتر به آن نیاز داریم. این کتاب با ترجمه کاوه فیض‌اللهی به تازگی از سوی انتشارات نو در ایران چاپ شده است. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت وگویی است با کارل زیمر درباره «سیاره ویروس ها» و سبک زندگی آنها در اعماق زمین و اقیانوس‌ها.

شما مخاطب را شگفت‌زده می‌کنید، می‌دانید؟ چه چیزی پوسته نازکی دارد، با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست، بر آب و هوای کره زمین تأثیر می‌گذارد و باعث سرطان می‌شود؟ جواب ویروس است.

ویروس‌ها یاد گرفته‌اند تقریباً در هر جای دنیا زندگی کنند و از هر موجود زنده‌ای به عنوان میزبان استفاده کنند. آمار حیرت انگیزی داریم: ویروس‌ها هر روز نیمی از باکتری‌های موجود در اقیانوس را از بین می‌برند و 10 تریلیون بار در هر ثانیه به یک میزبان میکروبی حمله می‌کنند.

خود ویروس‌ها زنده هستند؟ به نظر شما چطور به اینجا رسیده‌اند؟ حالا که تعداد زیادی از باکتری‌ها در حال مقاومت در برابر آنتی بیوتیک‌ها هستند، وقت آن نرسیده که ویروس‌ها را آزاد کنیم؟

فقط چند مورد از انبوه حقایق و سوال‌های تکان‌دهنده درباره ویروس‌ها در کتاب من «سیاره ویروس‌ها» مطرح شده.

فقط برای من حیرت‌آور است یا خود شما هم هنگام تحقیق روی این کتاب شگفت‌زده شده‌اید؟

بله مجبور بودم بارها و بارها آن را بخوانم و راجع به این مسائل تحقیق کنم، به عنوان مثال تعداد ویروس‌های موجود در زمین را جست‌وجو می‌کردم. مرتباً می‌گشتم و عددی که پیدا کردم ۱۰ به توان ۳۱ بود، یعنی با 31 صفر بعد از آن، می‌شود 10 میلیارد تریلیون، تریلیون، بیشتر از تمام ستاره‌های جهان. اگر اوقات فراغت زیادی داشته باشید و بخواهید تمام ویروس‌ها را برای پایان دادن به آنها جمع کنید، حدود 100 میلیون سال نوری طول می‌کشد.

باورم نمی‌شود…

من هم همینطور بودم اما واقعیت دارد.

درباره اقیانوس‌ها برای‌مان بگویید. آنها هر روز نیمی از باکتری‌های موجود در اقیانوس‌ها را می‌خورند؟

بله جالب است. روزگاری مردم فکر می‌کردند اقیانوس‌ها تقریباً بدون ویروس هستند. اما حالا متوجه شده‌ایم که ممکن است مثلاً در هر قاشق چای‌خوری آب، یک میلیارد ویروس وجود داشته باشد، و در حال حمله به باکتری‌ها باشند. باکتری‌های زیادی در اقیانوس هست. ویروس‌ها هر روز این باکتری‌ها را قتل عام می‌کنند. البته باکتری‌ها خیلی سریع رشد می‌کنند، اما با این‌حال فوق‌العاده است چون همه این باکتری‌ها حاوی کربن و بسیاری از مواد مغذی هستند. بنابراین ویروس‌ها دائماً در اقیانوس و جو به اینطرف و آنطرف می‌روند.

گفتید 10 به توان 31 ویروس وجود دارد. تقریباً باورنکردنی به نظر می‌رسد که بدن ما هر روز با ویروس‌های زیادی مبارزه می‌کند و همیشه از طرف ویروس‌ها مورد حمله قرار می‌گیرد. اگر همه جا باشند ما مدام داریم با آنها می‌جنگیم، درست است؟

بله. خب آنها درون ما هستند. شما امروز خیلی سرحال به نظر می‌رسید. طبق آخرین برآوردهایی که در تحقیقاتم دیده‌ام، در حال حاضر احتمالاً حدود چهار تریلیون ویروس در درون خود دارید. آنها شما را بیمار نمی‌کنند زیرا باکتری‌های موجود در بدن شما را آلوده می‌کنند.

پس احتمالاً باکتری‌ها را از حمله به من باز می‌دارند.

درست است. یا ممکن است در واقع به باکتری کمک کنند. ممکن است اکوسیستم موجود را متعادل کنند تا بعضی از گونه‌ها عملکرد خوبی داشته باشند و برخی دیگر نه.

باکتری‌هایی که در سراسر اقیانوس هستند، نیمی از ویروس‌ها را می‌کشند و ویروس‌ها هم نیمی از باکتری‌ها را از بین می‌برند. وقتی این همه باکتریِ مرده به طور مداوم در اقیانوس پخش می‌شود، چه تأثیری روی اکوسیستم می‌گذارد؟

کربن بیشتری آزاد شده و در حال حرکت است. اما این کربن دقیقاً به کجا می‌رود و آیا باکتری‌ها دوباره آن را به درون خود می‌کشند یا باز پس می‌دهند؟ جهان بدون این همه ویروس چطور خواهد بود؟ خیلی جالب است، در واقع تمام آن کربنی که خارج و سپس مکش می‌شود، می‌تواند بر آب و هوای زمین تأثیر بگذارد، زیرا هر کربنی که به جو برگردد، گرمایی به دام می‌اندازد. بنابراین دمایی که ما در آن هستیم تا حدودی توسط ویروس‌ها تنظیم می‌شود.

فصلی در کتاب خود درباره باکتریوفاژها دارید، ویروس‌هایی که باکتری‌ها را می‌خورند و به آنها حمله می‌کنند. اولین بار این مسئله چه زمانی کشف شد؟

در جنگ جهانی اول. مردم قبل از آن حدود 30 سال درباره ویروس‌ها خیلی کم می‌دانستند، اما آنها را در انسان، حیوانات و گیاهان پیدا کرده بودند. اما بعداً، یک پزشک کانادایی به نام فلیکس دهرل کشف کرد ویروس‌هایی وجود دارند که می‌توانند باکتری ها را از بین ببرند. او در حال درمان باکتری با مایعاتی بود که فیلتر کرده بود، در واقع این باکتری‌ها را از بیماران مبتلا به اسهال خونی گرفته بود. او متوجه شد می‌تواند این باکتری‌ها را از بین ببرد. سرانجام به این نتیجه رسید که اینها ویروس‌هایی هستند که به آنها حمله می‌کنند. در آن زمان ایده‌ای کاملاً رادیکال بود. مردم حرف او را باور نکردند. اما بعدها قهرمان شد، قهرمان رمانی به نام «آرواسمیت» و به بزرگداشت او فیلمی ساخته شد. او در واقع بسیار خوب عمل کرد. با استفاده از این ویروس‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی، کاری بزرگ آغاز کرد.

ویروس‌هایی در طبیعت وجود دارند و می‌توانند بدترین عفونت‌های باکتریایی را از بین ببرند، یعنی باکتری‌هایی که باعث این عفونت‌ها می‌شوند، از جمله باکتری مِرسا.

بله هر نوع از آنها دسته‌ای از فاژهای مختلف دارند که می‌توانند باکتری‌ها را از بین ببرند. تکامل است. میلیاردها سال است که ادامه دارد. هر زمان دانشمندان فاژ جدیدی برای حمله به یک نوع باکتری خاص پیدا می‌کنند.

ویروس‌ها می توانند حتی در مناطق پرخطر، در اعماق منافذ حرارتی، و همه جا در سراسر اقیانوس‌ها زندگی کنند؟

بله. در این کتاب درباره یک غار می‌نویسم که حدود یک مایل زیر زمین است، با کریستال‌های غول‌پیکر و گچیِ ۶۰ فوتی. مکان عجیبی است. در آنجا کمی آب وجود دارد، و برخی از باکتری‌ها را می‌توان آنجا دید، همینطور آنهایی که ویروس دارند. بنابراین در هر کجا که زندگی وجود داشته باشد، ویروس‌ها را خواهید یافت، شاید حتی در سیارات دیگر.

* برگرفته از ان پی آر