چند روایت معتبر از زندگی خصوصی حاج قاسم

حاج قاسم به روایت قنات ملکی‌ها

قاسم سلیمانی متولد ۲۰ اسفند ۱۳۳۵ بود. دوران کودکی‌اش را تا ‏پایه ششم در روستای قنات‌ملک ‌ و در مدارس سپاه‌دانش گذراند و پس از آن عازم مرکز استان ‏‌شد. او پیش از انقلاب در کرمان به بنایی مشغول بود و ورزش‌های رزمی را دنبال می‌کرد. آن‌طور ‏که قنات ملکی‌ها می‌گویند سلیمانی مدتی در هتل کسری کرمان به‌عنوان کارگر ‏ساده مشغول به کار بود. در همین دوران، ورزش‌های رزمی را هم دنبال می‌کرد. با گسترش ‏فضای انقلاب قاسم نوجوان هم جذب فعالیت‌های انقلابی می‌شود و در همین روزها با روحانیون مبارز ‏کرمان مانند یحیی جعفری، امام جمعه پیشین کرمان که از دوستان‌ مرحوم هاشمی رفسنجانی بود، فعالیت ‏انقلابی را شروع کرد. سلیمانی اگرچه پس از چند ماه از کارگری ساده به مدیر داخلی ارتقا یافت، ‏اما آن‌طور که بعضی دوستان آن دورانش می‌گویند او نحوه رفتار مدیر هتل با کارگران را تاب ‏نیاورد و درنهایت هم پس از یک بحث و درگیری برای همیشه با این کار خداحافظی کرد. ‏فعالیت در روابط عمومی و پس از آن پیمانکاری در سازمان آب، بخشی از مطالب بیان‌شده درباره ‏نوجوانی و جوانی چهره تأثیرگذار این روزهای خاورمیانه است. او با شروع فعالیت سپاه پاسداران ‏انقلاب اسلامی به‌عنوان پاسدار افتخاری وارد این نهاد شد. شروع جنگ، او را به فرماندهی جنگی ‏تبدیل کرد و به همراه دو برادر دیگرش سال‌ها در خط مقدم حاضر بود. پایان جنگ اما آغاز دوره‌ ‏تازه‌ای از زندگی شخصی بود. در بهمن ۸۹ به درجه سرلشکری رسید. اهالی قنات‌ملک در وصف ‏دوران حضور سلیمانی در سپاه کرمان از نابودی اشرار جنوب‌شرق ایران به دست «فرمانده سایه» ‏می‌گویند. او در فاصله سال‌های ۶۷ تا ۷۶ یعنی پایان دوران جنگ تا آغاز مسئولیتش به‌عنوان فرمانده سپاه ‏قدس در کرمان و سپاه این استان مشغول به کار بود. «صابر» که فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران و ‏متولد همین قنات‌ملک است، روایت رایج بین مردم درباره این‌ دوران را این‌طور توضیح می‌دهد: ‏‏«همه پدران ما و حتی افراد سی ساله و بالاتر، دوران جولان اشرار را به خاطر دارند. در ‏سیستان‌و‌بلوچستان و بسیاری از شهرها و روستاهای کرمان رفت‌و‌آمد داشتند و گویا کسی هم ‏جلودار آنها نبود. حالت چریکی داشتند و همیشه بین روستاها و کوه‌ها در رفت‌وآمد بودند. ‏معروف‌ترین سردسته آنها عیدوک بامری بود.» او داستانی را که بسیاری از مردم روستا به شیوه‌های ‏مختلف توصیف می‌کنند، به این صورت ادامه می‌دهد که «گروه بامری در یک تنگه بودند. در دو ‏طرف راه ورودی و روی کوه‌ها، نیرو داشتند و به همین دلیل امکان ورود به پایگاه‌شان وجود نداشت. ‏حالا درباره اینکه چطور سردار به داخل منطقه آنها رخنه می‌کند، روایت‌های مختلفی است، اما من ‏شنیدم که او در پوشش عادی و سوار یک الاغ وارد این تنگه شد و آنجا همین عیدوک را که ‏سردسته اشرار بود، زنده دستگیر کرد.» مشابه این روایت در بین مردم رابر و روستاهای اطراف ‏زیاد شنیده می‌شود؛ روایت‌هایی که هیچ‌گاه هیچ منبع رسمی آنها را تأیید نکرده، اما اصل موضوع ‏این است که قاسم سلیمانی در این دوره به مبارزه با اشرار مشغول بود و موفق شد دوران یکه‌تازی ‏آنها در مناطق مرزی و جنوب‌شرق را به تاریخ بسپارد. ‏

‏ حاجی می‌گفت امکانات باید به همه روستاها برسد

‏شب پرستاره و سرد روستا با آفتاب کم‌رمق پشتِ ابر به پایان می‌رسد. سه روستا در کنار ‏هم، ساکنانی از طایفه سلیمانی‌ را از ده‌ها ‌سال پیش در خود جای داده است. قنات ملک هر ‏امکاناتی از قبیل گاز تا آب، سالن ورزشی، مسجد و هر امکانات دیگری دارد، بقیه هم دارند. این را جوانی از ‏روستای نصرت‌آباد در چند کیلومتری قنات ملک می‌گوید. «البته از حق نگذریم، هرچه به قنات ملک ‏می‌دهند، خیلی سریع به بقیه روستاها می‌رسد. حاج‌حسن خیلی روی این موضوع حساس بود و ‏می‌گفت اگر امکاناتی هست باید برای همه این روستاها باشد.» حاج‌حسن، پدر قاسم سلیمانی است ‏که سال 96 در نودوپنج سالگی ساکن دیار باقی شد. روز تشییع و مراسم ترحیم او را همه مردم روستا به ‏خاطر دارند و از خاطره حضور چهره‌های شناخته‌شده سیاسی ایران در قنات ملک می‌گویند. «رضا» اهل روستای نصرت‌آباد ‏می‌گوید که «به روستای ما یک‌سال بعد از قنات ملک آب و گاز دادند، ولی اگر اصرار حاجی نبود، ‏شاید هنوز هم آب نداشتیم. حضور حاج‌حسن و همسرش خیلی به این منطقه کمک می‌کرد. ‏می‌توانستند راحت بروند و ساکن تهران شوند، ولی اینجا ماندند و همیشه هم از این مردم احترام و ‏عزت دیدند.»‏

‏ کودکی جسور در خانواده‌ای فقیر

در طایفه سلیمانی‌، حاج‌حسن هیچ‌گاه فرد ثروتمندی نبود، اما دارایی‌اش کفاف زندگی فرزندانش را ‏می‌داد؛ آن‌طور که مردم روستا می‌گویند زندگی خانواده سلیمانی و پنج فرزندش از راه کشاورزی ‏می‌گذشت. بزرگ‌ترین فرزند این خانواده دختری حدودا شصت‌وچهار ساله‌ است که حالا در روستایی ‏چسبیده به قنات ملک؛ باغشا، زندگی می‌کند. «حسین» نام مستعار یکی از ‏همرزمان این فرمانده در دوران جنگ هشت‌ساله است که همیشه ساکن روستای قنات‌ ملک بوده است. ‏او نخستین‌بار در دوازده‌سالگی عازم خط مقدم شده و در گردانی با فرماندهی سلیمانی نخستین تجربه‌های ‏حضور در جنگ را پشت سر گذاشته است. حسین از «کم‌لطفی‌ها به رزمندگان و بی‌عدالتی‌ها» دلگیر ‏است، اما به دلایل شخصی و علاقه‌نداشتن به «حرف‌های نچسب مردم روستا» نمی‌خواهد چیزی از ‏زبان او نقل شود. می‌گوید حاج‌قاسم فرزند وسط حاج‌حسن  است و یک خواهر و برادر بزرگ‌تر ‏دارد: «حاجی قبل از انقلاب ساکن کرمان بود. بچه بود که از روستا رفت. کرمان هم ورزش رزمی ‏می‌کرد و هم بنایی. کاراته‌کا بود و مربی پرورش اندام. همه می‌دانند که آدم جسور و نترسی بود. ‏برادر کوچک‌ترش هم پیشش بود. حاج‌قاسم و سهراب ‏با دو پسرخاله‌شان در یک اتاق زندگی می‌کردند. حاجی همان موقع هم هوای بقیه را داشت.»

در گویش لری به شکسته‌بندهای محلی «بیتال» می‌گویند و «خسرو محمدی» هم که کدخدای ‏قنات ملک و طایفه سلیمانی بوده، به بیتال این روستاها هم معروف بوده است. آن‌طور که چندین ‏تحقیق و پژوهش دانشگاهی درباره تاریخچه عشایر سلیمانی نوشته‌اند، این طایفه قبل از مهاجرت به ‏کرمان، در بویراحمد زندگی می‌کردند. کدخدا خسرو این‌روزها ساکن جیرفت است و تابستان‌ها به ‏روستای نصرت‌آباد برمی‌گردد. او یار غار و رفیق گرمابه و گلستان حاج حسن یعنی پدر سردار بود و ‏قاسم را  از کودکی می‌شناسد.

‏ارزاق فرمانده برای بی‌سرپرستان در عید نوروز

آسمان دودل است و ابر زمستانی فضای روستا را پوشانده. عقربه‌های ساعت به ۱۰ قبل از ظهر ‏رسیده ‌است، اما هوا همچنان گرگ‌و‌میش و کوچه‌های پر از درخت گردوی لخت و بی‌برگ قنات ملک ‏خلوت است. زنی حدودا شصت ساله، ماسک‌ سفید‌ش را تا زیر چانه پایین می‌برد و با لهجه‌ نزدیک به ‏کرمانی و با صدای بلند به گودال جلوی خانه‌اش اشاره می‌کند. کمی نزدیک‌تر، می‌خواهد که این ‏کانال پر شود: «پسرم دو روز دیگر برمی‌گردد، ولی اینجا را کنده‌اند و نمی‌شود ماشینش را داخل ‏بیاورد. خدا خیرتان دهد همین جلوی در را پر کنید. پنج روز پیش آمدند اینجا را کندند و رفتند.» ‏درون کانال نوار پلاستیکی و‌ زردرنگ شرکت گاز خودنمایی می‌کند و پیرزن هم مدام بحث را تغییر ‏می‌دهد. اسم قاسم سلیمانی را که می‌شنود، انگار گوشش تیز می‌شود: «بله، همیشه اینجا می‌آمد. ‏وقتی هم که می‌آمد معمولا به همه سر می‌زد یا در همین مسجد سخنرانی می‌کرد.» وسط حرف‌هایش به نگرانی اصلی‌اش برمی‌گردد، به اینکه آخر هفته پسر معلمش ‏برمی‌گردد و وقتی ماشینش کنار در خانه نباشد، ممکن است آسیب ببیند. اینها را می‌گوید و در ‏پاسخ به این پرسش که آیا سلیمانی به شما کمک می‌کرد، می‌گوید: «بله، به همه کمک می‌کرد. عید برنج، گوشت، قند و از این چیزها می‌آورد و بین همه مردم تقسیم می‌کرد. به ما که ‏بی‌سرپرستیم هم یک بن بیشتر می‌داد.»

 از لبنان آورده‌اند!

‏«یدالله» هم مانند بسیاری از ساکنان قنات ملک روزهای جنگ در خط مقدم و در کنار فرمانده ‏قاسم بوده است. ظاهرش تصویر درستی از پابه‌سن‌گذاشتن این رزمنده دوران جنگ هشت‌ساله نمی‌دهد، ‏اما واقعیت‌ این است که او آن‌قدر که چهره‌اش نشان می‌هد، جوان نیست. کاپشنی نظامی پوشیده و ‏کنار در ورودی خانه ایستاده است. دورتادور باغی که ساختمان هم در گوشه‌ای از آنجا خوش ‏کرده، دیوار است. درختان خانه‌‌باغ پدری قاسم سلیمانی هم رخت زمستانی پوشیده‌اند؛ بی‌برگ ولی ‏ایستاده در مقابل سرمای استخوان‌سوز منطقه کوهستانی قنات‌ ملک. یدالله بعد از مرگ مادر سردار در ‏سال ۹۲، همدم حاج‌‌حسن بوده و حالا تنها به امورات باغ و خانه می‌رسد. به نظر می‌آید این خانه و باغ، ‏بزرگ‌ترین خانه روستاست، هر چند که تفاوت چندانی هم با بقیه بافت‌های روستا ندارد. در این بین ‏بعضی اهالی روستا از شایعاتی می‌گویند که «قبلا در این خانه آهو هم وجود داشت یا بعضی ‏درخت‌های این باغ از لبنان آورده شده‌اند» و بلافاصله چنین ادعاهایی را در حد شایعه می‌دانند. ‏‏«بابک محمدی سلیمانی» یکی از جوانان کارآفرین روستای نصرت‌آباد در چند کیلومتری قنات‌ملک، همه این موارد را شایعاتی غیرمستند می‌داند: «درباره سردار شایعاتی همیشه اینجا نقل می‌شود ‏که درست نیست. مثلا درباره همین درخت لبنانی بگویم که سیب درختی این منطقه به اسم سیب ‏لبنانی معروف است و به این معنی نیست که حاجی از لبنان درخت آورده باشد. تنها تفاوت این باغ با ‏بقیه باغ‌ها، همین چند درخت زیتون معمولی است.»‏

من هیچ‌وقت ندیدم کسی بگوید از سردار پول گرفته است. علاقه‌ای به این ‏کارها نداشت، ولی بعضی موارد برایش مهم بود. همین سوله و زمین را از پولی که دیگران در اختیار ‏او قرار می دادند که به نیازمندان کمک کند یا کارهای خیر برای روستاها انجام دهد، ساخته است.

 سالن ورزشی روستا  هدیه فرمانده به جوانان قنات‌ملک ‏

«کمال» دانش‌آموزی است ‏که یک‌بار سردار را در همین سالن ورزشی دیده است. او می‌گوید که سلیمانی علاقه‌ فراوانی به ‏ورزشکار بار آمدن جوانان هم‌روستایی‌اش داشت: «اینجا معمولا مسابقات برگزار می‌شود، از بقیه ‏روستاها هم می‌آیند، ولی جام رمضان از همه پرشورتر است.» او  با لهجه کرمانی و با صدایی آرام و ‏بدون هیچ هیجانی درباره یکی از این مسابقات جام رمضان می‌گوید: «آن ‌سال خود ‏سردار هم در مراسم اهدای جام بود. بچه‌ها عکس‌هایش را هم دارند که بعضی توی اینستاگرام هم ‏منتشر کردند. دو زانو بین بچه‌ها نشسته بود. حاجی چند دقیقه حرف زد و به همه هدیه‌ای ساده داد. ‏به تیم قهرمان هم سفر به مشهد.» آن‌طور که کمال می‌گوید همین سوله و زمین چمن هم از «لطف ‏و برکت سردار» است: «من هیچ‌وقت ندیدم کسی بگوید از سردار پول گرفته است. علاقه‌ای به این ‏کارها نداشت، ولی بعضی موارد برایش مهم بود. همین سوله و زمین را از پولی که دیگران در اختیار ‏او قرار می‌داد که به نیازمندان کمک کند یا کارهای خیر برای روستاها انجام دهد، ساخته است.»

 در مسجد ساخت فرمانده

نماز ظهر و عصر که به پایان می‌رسد، دانش‌آموزان ابتدایی مسیر کوتاه مسجد تا مدرسه را می‌دوند و ‏شادی پایان یک روز دیگر درسی را با جیغ و داد جشن می‌گیرند. چند دقیقه بعد چند مرد میانسال ‏و حدود ۱۰زن هم از مسجد خارج می‌شوند. آخرین بازمانده‌ها هم امام جماعت مسجد به همراه دو ‏نفر از اعضای بسیج مقاومت‌اند. فرمانده بسیج در بسیاری از جبهه‌های سوریه و عراق در کنار فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بوده است، اما مسائل امنیتی او را از بیان ‏خاطرات و خطرات آن‌روزها بازمی‌دارد. امام جماعت جوان اما از خدمت سلیمانی به روستا می‌گوید و ‏مسجد بزرگ و دوطبقه روستا را حاصل همکاری سردار می‌داند. ساخت مسجد قنات‌ملک با گنبد ‏فیروزه‌ای و حیاط کوچکش،‌ سال ۸۸ شروع شد و سه‌سال بعد به بهره‌برداری رسید.

روایت کدخدایی که خود را «بیتال» فرمانده می‌داند

در گویش لری به شکسته‌بندهای محلی «بیتال» می‌گویند و «خسرو محمدی» هم که کدخدای ‏قنات ملک و طایفه سلیمانی بوده، به بیتال این روستاها هم معروف بوده است. آن‌طور که چندین ‏تحقیق و پژوهش دانشگاهی درباره تاریخچه عشایر سلیمانی نوشته‌اند، این طایفه قبل از مهاجرت به ‏کرمان، در بویراحمد زندگی می‌کردند. کدخدا خسرو این‌روزها ساکن جیرفت است و تابستان‌ها به ‏روستای نصرت‌آباد برمی‌گردد. او یار غار و رفیق گرمابه و گلستان حاج حسن یعنی پدر سردار بود و ‏قاسم را  از کودکی می‌شناسد. محمدی شیفته سردار است و ‏می‌گوید شب و روز برای سلامتی‌اش دعا می‌کند. براساس گفته‌های ساکنان قنات‌ملک هر وقت ‏سردار به روستا می‌آید، یک نفر را با ماشین به نصرت‌آباد می‌فرستد که خسرو را پیش سردار ببرد. ‏کدخدا خسرو درباره این دیدارها و نسبتش با سردار می‌گوید: «حاجی چشمه زلال معرفت و ‏انسانیت بود. هیچ چیز را برای خودش نمی‌خواست. باید بدن این مرد را می‎دیدید تا بدانید چه زحمتی ‏می‌کشید و خدا چقدر او را دوست داشت. من بیتال این مردمم و هر وقت پیش سردار می‌رفتم، سعی ‏می‌کردم اگر کمردردی، پادردی، چیزی داشته باشد، دستی به این دردها بکشم.» خسرو خاطرات زیادی از حاج قاسم دارد: «حاجی دست خیر داشت و خیران زیادی هم از او می‌خواستند که مواردی را به ‏نیازمندان بدهد. هر‌سال قبل عید ارزاق می‌آمد و بین همه روستاهای این منطقه و ‏جنوب کرمان که مردم محتاج‌تری دارد، تقسیم می‌کرد. ارزاق فقط مختص به قنات ملک نبود و ‏حتی به بقیه شهرستان‌های جنوب کرمان هم فرستاده می‌شد.» او می‌گوید فرزند رفیق قدیمی‌اش ‏هرجا که قدم می‌گذاشت، منشأ خیر و برکت می‌شد: «قبل از اینکه حاجی وارد سپاه (کرمان) شود، قبل از ۶۷ ‏این منطقه ناامن بود، جنوب کرمان ناامن بود، سیستان‌و‌بلوچستان ناامن بود، اما حاجی این مشکلات ‏را با  درایت رفع کرد. به هرکسی که توانست تأمین داد؛ یعنی موتور آب به آنها می‌داد و اسلحه‌شان ‏را می‌گرفت و خیلی از آنها الان کار می‌کنند. همین الان چند نفر از اشرار معروف که با تأمین حاجی ‏کشاورز شدند، حالا از کشاورزهای معروف این منطقه‌اند.»‏