خودخوري مرغ‌ها، بلاي جديد مرغداري‌ها
گزارش تحقیقی «شهروند» از بلایی که گویا خوراک فاسد بر سر مرغداری‌ها آورده
صحنه خودخوري مرغ‌ها در فيلم‌هاي ارسالي و فضاسازي صداي‌هاي محيطي به شدت آزار دهنده است. فيلم هايي كه از سوي يك مرغدار برايمان ارسال شده است و مجابمان ميكند كه براي بررسي ماجرا عازم سوادكوه شويم. آن هم به دعوت يكي از قديمي‌هاي اين صنعت در منطقه شيرگاه. محل گفتگو و بررسي وضعيت، مرغداري رستم‌نژاد است كه بر خلاف ظاهر آرام و فضاي سرسبز اطرافش، روزهاي بسيار پر التهابي را پشت سر مي‌گذارد.
مینا قاسمی زواره: پس از دریافت گزارش‌هایی از مرغداران و دامداران سراسر کشور (گیلان- مازندران – سمنان – البرز – قزوین – کرمان – هرمزگان – مرکزی)مبنی بر اینکه خوراک دام و طیوری که از یک شرکت خاص تهیه کرده اند فاسد بوده و مشکلات عجيبي برای آن‌ها پدید آورده، این موضوع را از بقیه مشتری‌ها این شرکت هم پیگیری کرديم. بررسی‌هاي ميداني نشان مي‌داد بيشتر توليدكننده‌هايي که از این شرکت خوراک دام و طیور تهیه کرده‌اند دچار افت وزن‌گيري، كاني‌باليسم(خودخوري) و اسهال در مرغ‌ها شده‌اند. بيماري‌اي كه مهم‌ترین عارضه آن، خودخوری و دگرخوري طیور است. وضعيتي که در پی آن صاحبان دامداری و به وي‍ژه مرغداری ها متحمل ضرر مالی شده و اغلب مجبور به امحای طیور شده‌اند. با اين خوشبيني كه هيچ كدام از مرغ‌هاي وارد بازار نشده است.
كانی بالیسم چیست؟
كاني باليسم به معناي خودخوري است و زماني اتفاق مي‌افتد كه گله با مشكل كمبود مواد مغذي مانند كمبود نمك، اسيدآمينه خاص،پروتيين يا املاح رو به رو شود. مرغ ها با كندن پرهاي خود و ايجاد كوچكترين زخم روي پوست كه دچار خونريزي می‌شود خودخوري را آغاز مي‌كنند و پس از ضعف و خونريزي شديد، بقيه مرغ‌ها لاشه نيمه جان مرغ را مي خورند تا از داخل تهي شود.
![]()
آغاز یك ماجرا
حجت‌الله رستم نژاد به ظاهر آرام است اما با كشيدن سيگار هاي پشت سرهم نشان مي‌دهد كه به جاي فريادهاي بي سرانجام، او هم خودخوري ميكند، مي گويد:« 4 سالن مرغداري در 2 طبقه داريم و از سال 90 در اینجا مشغوليم.»
كاني باليسم به معناي خودخوري است و زماني اتفاق مي‌افتد كه گله با مشكل كمبود مواد مغذي مانند كمبود نمك، اسيدآمينه خاص،پروتيين يا املاح رو به رو شود.
او ادامه مي‌دهد:«تامين علوفه كنجاله سويا و دان مشكل شده و مجبور شديم از يك شركت معتبر براي تامين خوراك دام استفاده كنيم.اما به مرور و پس از گذشت چند روز در دوره پرورش گله متوجه مشكل شديد كاهش وزن‌گيري و بروز كاني‌باليسم در بين مرغ‌ها شديم.
مساله اينجاست كه تا 17 روزگي از خوراك يك شركت استفاده مي‌كرديم و مشكلي نداشتيم اما از 18 روزگي كه دان شركت مورد بحث را استفاده كرديم با اين مشكلات مواجه شديم.» رستم‌نژاد ادامه مي‌دهد: «در سه هفته اي كه مدام از اين دان استفاده مي‌كرديم گله از نظر وزن گيري به شدت عقب افتاد و از 35 روزگي به علت كمبودهاي تغذيه اي از نظر ريز مغذي ها، كاني‌باليسم در اين گله خودش را نشان داد.»
گستردگی بیماری تا هرمزگان
رستم‌نژاد اظهار ميكند: «خودخوري يك مشكل شايع در سطح مرغداري‌هاي كشور است كه در برخي از نقاط كشور حتي در هرمزگان هم ديده شده است. اين فاجعه به علت اعمال تقلب در علوفه به خصوص كنجاله سويا و مكمل هاي غذايي به وجود آمده است که منجر به عدم كيفيت مكمل هاي غذايي و اسيدهاي آمينه مورد نياز و ضروري رشد پرنده ميشود. مرغ ها هم علاوه بر افت در وزن‌گيري، براي جبران غذا، به همديگر حمله مي‌كنند.
رستم‌نژاد: «كنترل هاي مختلفي در كشتارگاه ها هست كه لاشه ها بازرسي ميشود و اگر پرنده‌اي زخمي داشته باشد از چرخه كشتار و مصرف خارج مي شود در نتیجه مرغ‌های بیمار به بازار مصرف ورود نمی‌کنند.»
یك اتفاق نادر
رستم‌نژاد مي‌گويد: «سي سال به صورت حرفه اي سابقه پرورش مرغ دارم و در طول اين مدت چنين پديده اي را نديده ام. در اين مورد هم به شركت مذكور اطلاع رساني شده اما هنوز اقدام خاصي صورت نگرفته است.» البته رستم‌نژاد معتقد است مصرف مرغي كه دچار كاني باليسم شده از نظر خوراك انسان مشكلي ايجاد نمي كند.
اما در مورد ورود احتمالي اين مرغ ها به بازار مصرف مي گويد: «كنترل هاي مختلفي در كشتارگاه ها هست كه لاشه ها بازرسي ميشود و اگر پرنده‌اي زخمي داشته باشد از چرخه كشتار و مصرف خارج مي شود در نتیجه مرغ‌های بیمار به بازار مصرف ورود نمی‌کنند.»
ضررهای جبران ناپذیر
محمد آخوندزاده، همكار رستم نژاد است و در اين مورد مي‌گويد: «ما براي يك واحد 35 هزار تايي حدود 500 تا 600 ميليون تومان فرصت از دست رفته داريم. يعني به ازاي هر 35 هزار مرغ از نظر كاهش وزن حدود 1200 تا 1400 گرم از نظر وزني عقب افتاده‌ايم كه اگر در تعداد و قيمت مرغ ضرب كنيم حدود 600 تا 700 ميليون تومان زيان متوجه من توليدكننده شده است و به نوعي چون اين نهاده ها از خارج تهيه ميشود و براي آن ارز داده ميشود، دچار يك زيان ملي شده ايم كه به نوعي هدر دادن ارز كشور است.»
محمد آخوندزاده: «ما براي يك واحد 35 هزار تايي حدود 500 تا 600 ميليون تومان فرصت از دست رفته داريم. چون اين نهاده ها از خارج تهيه ميشود و براي آن ارز داده ميشود، دچار يك زيان ملي شده ايم كه به نوعي هدر دادن ارز كشور است.»
او ماجرا را اينگونه روايت ميكند« عملكرد هر گله را در جدولي ثبت مي‌كنيم. از روز 17 كه دان مورد نظر را به مرغ ها داديم، با توجه به اسناد موجود، درست در 18 روزگي، جوجه ها 80 كیلو دان كمتر خوردند. در واقع هر مرغ 10 گرم كاهش مصرف دان داشت و هر روز كه جلوتر رفت روند افت وزن گيري خودش را بيشتر نشان داد. مصرف خوراك كمتر شد و به تبع وزن گيري هم كمتر شد و سپس خودخوري و تلفات ناشي از آن هم آغاز شد. تا جايي كه در يك روز در هر سالن بالغ بر 20 عدد مرغ تلف شده داشتيم.»
منتظر نظر دامپزشكی هستیم
رستم‌نژاد در مورد پيگيري ماجرا حرف هاي همكارش را ادامه مي دهد:«نمونه هايي با حضور اداره دامپزشكي از خوراك مرغ ها گرفته شده و براي آزمايشگاه هاي مختلف ارسال شده است تا از نظر ميزان پروتئين و قابليت هضم پروتئين و ميزان اسيد‌امينه ها ويتامين آ بررسي شوند و ما هم متوجه شويم اين چالش از چه كمبودي ناشي شده است.» او مي‌گويد:« قبلا اين فرصت را داشتيم كه از محموله نمونه بگيريم و بعد از تست و دريافت نتيجه سلامت، بار را خالي كنيم، اما الان به خاطر كمبود خوراك دام در كشور، قادر به اين كار نيستيم و مجبوريم از همان كاميون ارسالي تحويل بگيريم و استفاده كنيم.»
خبري را درشبكه هاي اجتماعي ديديم كه حكايت از آغاز يك ماجرا داشت: «مدیرعامل بزرگ‌ترین شرکت تولید خوراک دام و طیور شمال کشور به اتهام اخلال در بازار نهاده‌ها و اقدامات مجرمانه دیگر توسط پاسداران گمنام امام زمان (عج) در اطلاعات سپاه مازندران دستگیر شد».
چه كسی زیان می دهد؟
رستم نژاد مي گويد: «براي مديريت و كم كردن خودخوري اقداتی انجام داديم مثل كم كردن نور كه به رنگ قرمز در آورده شده تا مرغ‌ها چنقطه خون و زخم را تشخيص ندهند. الان هم با مصرف دان آردي كه خودمان توليد مي كنيم مشكل بسيار كمتر شده تا بتوانيم نهاده جديد تهيه كنيم.» رستم‌نژاد در مورد شيوه جبران ضررهاي اخير مي‌گويد:« با خداست». آخوندزاده هم تاكيد ميكند:« قطعا اين بحران ها منجر به عدم تعادل عرضه و تقاضای مرغ ميشود. من مرغدار اگر دچار زيان شوم و بقيه همكاران اگر نتوانند نياز بازار را جبران كنند، در طول زمان مرغي براي ارايه وجود نخواهد داشت و زيان آن متوجه مصرف كننده است كه بايد مرغ را گرانتر از قيمت تعيين شده تهيه كند.»
نتیجه زودهنگام یك گزارش‌گیری رسانه‌ای
در حين برگشت از مازندان بعد از ديدن وضعيت پر مصرف‌ترين ماده گوشتي مردم در فكر تخلفاتي بودبم كه ممكن است عده اي بر اثر عدم تاب‌آوري ضرر، مرتكب شوند و دام بيمار را به بازار مصرف بفرستند. همزمان، خبري را درشبكه هاي اجتماعي ديديم كه حكايت از آغاز يك ماجرا داشت: «مدیرعامل بزرگ‌ترین شرکت تولید خوراک دام و طیور شمال کشور به اتهام اخلال در بازار نهاده‌ها و اقدامات مجرمانه دیگر توسط پاسداران گمنام امام زمان (عج) در اطلاعات سپاه مازندران دستگیر شد». فرداي همان روز هم، با خبر شديم كه سه نفر از مسولان شركت تامين كننده خوراك دام به شركت مرغداري رستم نژاد رفته و ضمن تاييد فاسد بودن دان ها قول داده اند خسارت مالي اين شركت را جبران كنند.»