این روزها نون توی کاغذ است
با جهش قیمت کاغذ، تجارت روزنامه‌های قدیمی و مقوای کهنه بسیار سودآور شده است
درست با پایان فصل اجاره‌نشینی حالا بازار فروش کارتن‌های اسباب‌کشی و البته روزنامه در دیوار و شیپور داغ شده است. هر کارتن سایز متوسط تا 10هزار تومان و هر کیلو روزنامه تا 20هزار تومان به فروش می‌رسد اما جالب است که بدانید این روزها تجارت روزنامه باطله و کارتن دست دوم تجارت بسیار پرسودی است و گاهی فعالان این بازار سودشان به روزی 10میلیون تومان هم می‌رسد!
از تابستان پارسال بود که به دنبال مشکلات کاغذ، تیراژ مطبوعات در سراشیبی قرار گرفت. هر چند که آمار دقیقی درباره تیراژ روزنامه‌ها وجود ندارد، اما بسیاری از روزنامه‌ها برای کاهش هزینه‌های خود به‌ناچار دست به کاهش صفحات و تیراژ انتشارشان زده‌اند. گرانی کاغذ تا آن‌جا حاشیه‌ساز شد که دولت این کالا را همچنان مشمول ارز 4200 تومانی دانسته و کاغذ وارداتی براساس ارز دولتی در اختیار نشریات قرار می‌گرفت؛ اما پاره‌ای از تخلفات در تخصیص ارز دولتی باعث شد تا سود دلار 4200 تومانی کاغذ بیشتر از همه به جیب خریداران کاغذ برگشتی برود تا آن‌جا که فعالان این بازار می‌گویند اصناف نیازمند به کاغذ باطله شده‌اند که روزنامه‌های ارزان را می‌خرند و به جای کاغذ گرانقیمت موجود در بازار، از آن استفاده می‌کنند!
روزنامه روز ارزان‌تر از باطله
سرنوشــت باطله‌ها این است که درنهایت شانه تخم‌مرغی در دســت آدم‌ها یا جعبه‌ای برای شیرینی یا حتی کارتن کوچکی برای کفش می‌شوند. هر روز مجله‌ها، روزنامه‌ها، کتاب‌ها و… برای خریدوفروش وارد کانکس‌های بازیافت میشود؛ البته نه به ارزش واقعی‌شــان. قیمت‌های پشــت جلد اینجا به کار نمی‌آید، فرقی نمی‌کند که پشــت جلدشان نوشته باشند 2 هزارتومان یا 200هزار تومــان، اینجا قانون ترازو و کیلو حاکم است و وزن کلمات اهمیتی ندارد.
تا پیش از مشکلات کاغذ و در پاییز سال گذشته هر کیلوگرم روزنامه باطله به مبلغ ۲هزار تومان به فروش می‌رسید اما اکنون قیمت یک کیلو روزنامه بازیافتی از قیمت روزنامه روز بیشتر شده است
با وجود اینکه این روزها حسابی بحث حذف قبوض کاغذی برق، گاز و آب مطرح است و کاهش مصارف ارزی حسابی داغ شده، روزنامه‌هایی همچون ایران، اطلاعات، کیهان، ایران ورزشی، جمهوری اسلامی، جام جم، خراسان، قدس، شهرآرا و چند روزنامه متعلق به دولت یا نهادی‌های عمومی قیمت یک‌هزار تومان یا کمتر از آن دارند. این در حالی است که قیمت کاغذ، چاپ و زینک هر نسخه از آن بالای یک‌هزار تومان است.
سمیه که حدود یک‌ماه پیش اسباب‌کشی کرده، می‌گوید: «مجبور شدم برای خرید هر کیلو روزنامه باطله 20هزار تومان پول پرداخت کنم، درحالی که قیمت بسیاری از روزنامه‌های دولتی حدود هزار تومان است. در آن روزها قیمت‌ها به قدری بالا رفته بود که اگر خود روزنامه روز را می‌خریدم، ارزان‌تر برایم تمام می‌شد؛ به عنوان مثال بسیاری به جای روزنامه باطله به سراغ خرید روزنامه‌هایی که تعداد صفحه‌های زیادی دارند، می‌روند.» شکوری یکی از دکه‌داران حوالی میدان آزادی با بیان اینکه اکنون اکثر نشریات خواهان روزنامه‌های برگشتی خود هستند، خاطرنشان کرد: «تا پیش از مشکلات کاغذ و در پاییز سال گذشته هر کیلوگرم روزنامه باطله به مبلغ ۲هزار تومان به فروش می‌رسید اما اکنون قیمت یک کیلو روزنامه بازیافتی از قیمت روزنامه روز بیشتر شده است.»
او ادامه می‌دهد: «در تیر و مرداد امسال که تیراژ روزنامه‌ها بشدت افت کرده بود، بهای روزنامه باطله هم چند برابر شد. قیمت فروش روزنامه باطله در دیوار و شیپورتا پیش از گرانی‌ها 10 تا 12هزار تومان بود که البته در شهرهای دیگر و حتی برخی روستاها قیمت فروش روزنامه باطله تا کیلویی ۲۰هزار تومان هم پیش رفته است.» شکوری همچنین از احتمال بروز سودجویی در وانفسای گرانی روزنامه بازیافتی سخن گفت و تصریح کرد: «این احتمال وجود دارد که دکه‌داران تمامی سهمیه روزنامه‌های ارزانقیمت خود را بر روی گیشه قرار نداده باشند و با فروش مقدار بیشتر بازیافتی آن‌که بسیار سودمندتر است، درآمد به مراتب بیشتری را کسب کرده و سود بیشتری داشته باشند.»
300میلیون تومان سود فروش ضایعات کاغذ
البته دلالان کاغذ، کاغذ را ارزان‌تر خریداری می‌کنند«تا آخر هفته خرید ندارم. تکلیف قیمت‌ها مشخص نیست. حدود دوماه پیش هر کیلو کارتن را 3500 تومان و کاغذ را 4500 تومان از مردم هم می‌خریدم اما حالا قیمت‌ها حدود 2هزار تومان کمتر شده است. این روزها هر کیلو کاغذ 2200 تومان و کارتن حدود 2هزار تومان قیمت می‌خورد».
چند‌سال است که در کار خرید ضایعات کاغذ و کارتن است و می‌گوید روزی 100 تن خرید می‌کند اما حالا منتظر است تا ببیند روند کاهشی قیمت‌ها تا کجا ادامه پیدا می‌کند. وقتی از او می‌پرسم که خریدوفروش ضایعات سودی هم دارد، پاسخ می‌دهد: «اگر سود نداشت که کسی ضایعات خریدوفروش نمیکرد. البته اعدادی که برای سودش می‌گوید تعجب‌آور است. معمولا هر کیلو کاغذ را با 100 تومان سود در عمده‌فروشی‌های کاغذ می‌فروشم، حتی شده در برخی مواقع که تقاضا در بازار نبوده، سودم به کیلویی 20 تومن هم رسیده است.» او البته تأکید می‌کند که سود کسب‌وکار من در خریدوفروش حجم بالاست. یک ضرب و تقسیم ساده نشان می‌دهد که اگر مصطفی روزی 100 تن کاغذ با سود 100 تومانی بفروشد، میتواند روزی 10میلیون تومان و ماهی حدود 300میلیون تومان پول به جیب بزند.
کتاب‌های سیاه و سفید گران‌تر از رنگی
جالب است که بدانید این روزها کاغذهای یک‌رو سفید گران‌تر از کاغذهای دورو هستند، البته باید منگنه یا پانچ نشده باشند. به گفته یکی از فعالان بازار درحال حاضر کاغذهای یک‌رو سفید که سالم باشند، کیلویی 1500 تومان خریداری می‌شوند؛ درحالی که قیمت کاغذهای دورو سیاه حدود 1200 تومان است. به گفته موسوی، برخلاف آن‌چه تصور میشود، کتاب‌های درسی سیاه و سفید قیمت‌شان بالاتر از کتاب‌هایی است که چاپ رنگی دارند. او در رابطه با چرایی این اختلاف قیمت می‌گوید: «پاک‌کردن جوهر سیاه و سفید راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر است، به همین دلیل بسیاری از شرکت‌های بازیافت به دنبال این کتاب‌ها هستند.»
تولید دستمال کاغذی از کاغذ باطله
استفاده از خمیر روزنامه در مزارع پرورش قارچ و تولید دستمال کاغذی از کاغذ باطله از دیگر مصارف کاغذهای باطله است، 45درصد مواد تشکیل‌دهنده دستمال کاغذی را کاغذ باطله و 55درصد دیگر را یک ماده وارداتی تشکیل می‌دهد.
اما مگر روزنامه و کاغذ باطله چه کاربردهایی دارد؟ این موضوع را از یک دکه‌دار دیگر می‌پرسم و او می‌گوید: «اولین مصرف روزنامه باطله برای اسباب‌کشی جهت کاغذ پیچ‌کردن ظروف و لوازم شکستنی است. شیشه پاک‌کردن مصرف رایج و همگانی روزنامه بازیافتی است و از دیگر موارد مصرف، میتوان به استفاده از کاغذ باطله در انتهای سبدهای میوه برای چیدن انواع میوه‌های آبدار اشاره کرد. بعضا سبزی‌فروشی‌ها نیز از روزنامه باطله استفاده می‌کنند، اما مصارف کاغذهای باطله به اینجا ختم نمی‌شود. استفاده از خمیر روزنامه در مزارع پرورش قارچ و تولید دستمال کاغذی از کاغذ باطله از دیگر مصارف کاغذهای باطله است.» به گفته موسوی، یکی از فعالان بازار خریدوفروش ضایعات کاغذ، 45درصد مواد تشکیل‌دهنده دستمال کاغذی را کاغذ باطله و 55درصد دیگر را یک ماده وارداتی تشکیل می‌دهد.
هر ایرانی سالانه 13کیلو کاغذ مصرف می‌کند
جالب است بدانید فعالان محیط‌زیست می‌گویند بازیافت هر تن کاغذ میتواند زمینه اشتغال برای پنج نفر را فراهم کند. به کمک بازیافت کاغذ، میزان انرژی مورد نیاز به یک‌چهارم و آب مورد نیاز به یک‌صدم کاهش مییابد. برای تهیه هر تن کاغذ از چوب ۴۴۰هزار لیتر آب مصرف میشود؛ درحالی که برای تهیه آن از کاغذ باطله هزار و ۸۰۰ لیتر آب کافی است.
تهیه کاغذ از کاغذهای بازیافتی ۳۰ تا ۵۵درصد انرژی کمتری نیاز دارد و ۹۵درصد آلودگی کمتری ایجاد می‌کند، همین‌طور به کمک بازیافت ۲۵درصد از کاغذهای موجود در زباله‌های شهری میتوان سالانه از قطع یک‌میلیون و ۷۰۰هزار درخت جلوگیری کرد.
براساس آمار، هر ایرانی سالانه ۱۳کیلوگرم کاغذ مصرف می‌کند. برای تولید هر تن کاغذ باید ۱۷ اصله درخت را قطع کنیم که هر درخت به‌طور متوسط قادر است سالانه ۶ کیلوگرم دی‌اکسید کربن را به اکسیژن تبدیل کند. ولی با استفاده از بازیافت کاغذ، نیاز به قطع درخت در حدود یک‌چهارم کاهش مییابد. علاوه بر این، در فرآیند تولید کاغذ از الیاف گیاهی درختان، ۴۰۰هزار لیتر آب و ۴هزار کیلووات برق مصرف میشود.
برای تولید هر تن کاغذ، ۲ تن چوب و برای تولید هر تن خمیر کاغذ سفید از چوب، ۶ مترمکعب چوب جنگلی نیاز است. سالانه حدود ۱۵۰هزار تن کاغذ درکشور تولید میشود که معادل ۳۷۰ هزار مترمکعب چوب یا رویش سالانه ۴۵۷هزار هکتار جنگل است. در چند دهه گذشته، جنگل‌های کشور از حدود ۱۸میلیون هکتار به ۲/۱۴میلیون هکتار کاهش یافته است.