یاران جهانآرا در قلب پایتخت
بنر شهرداری تهران در میدان هفتتیر چشم خیلیها را گرفت؛ با یک یادداشت و یک گفتوگو به استقبال این ایده رفتهایم
طی سالهای گذشته بنرهایی که در نقاط مختلف تهران نصب میشدند، حاشیههای زیادی داشتند، از بنرهای داستاندار میدان ولیعصر(عج) که اغلب موارد، خوراک خوبی برای کاربران شبکههای اجتماعی فراهم میکردند تا بنرهای مفهومی شهرداری که آنها هم اغلب بیشتر از اینکه با استقبال مواجه شوند، سوژه مزاح میشدند، اما این بار شهرداری تهران با حضور شهردار و دیگر مدیران شهری از بنری 38 متری در میدان هفتتیر رونمایی کرد که هم نحوه رونمایی از آن با استقبال کاربران شبکههای اجتماعی روبهرو شد و هم خود بنر.
یوسف مجتهد، از همرزمان جهانآرا در گفتوگو با شهروندآنلاین:
خیلی از بچههای این عکس دیگر بین ما نیستند
این بنر که به مناسبت هفته دفاع مقدس نصب شده، تصویری از رزمندههایی است که در جریان مقاومت 45 روزه خرمشهر در مقابل متجاوزان بعثی در کنار شهید جهانآرا جنگیدهاند، اسم بنر هم از همین حماسه وام گرفته شده است: «یاران جهانآرا». نحوه رونمایی از این بنر هم به نوبه خودش جالب بود و در جریان آن تعدادی از رزمندههایی که در تصویر حضور دارند و روزی در کنار شهید جهانآرا از خرمشهر دفاع کرده بودند، حاضر شدند و در کنار تصویری که از آنها روی بنر دیده میشد، عکس یادگاری گرفتند. یوسف مجتهد یکی از همین رزمندههاست که پایش را هم در جبههها جا گذاشته است.
او در مورد این بنر به «شهروندآنلاین» میگوید: «خیلیها فکر میکنند این تصویر یک عکس دستهجمعی است، اما اینطور نیست. این تصویر به همت عکاس معروف جنگ که خودش هم از بچههای جبهه است، یعنی آقای جاسم غضبانپور کلاژ شده است. یعنی ایشان تصاویری که از همرزمان شهید جهانآرا داشتند، کنار هم گذاشتند و الحق هم کار خوبی از آب درآمده است. خیلی از این بچههایی که در عکس دیده میشوند، الان دیگر بین ما نیستند، خیلیهایشان در همان مقاومت 45 روزه شهید شدند، خیلیها بعدا به دوستان شهیدشان پیوستند و خیلیها هم مجروح و مفقود شدند. به همین دلیل هم دیدن این تصویر برای خیلی از ما خاطراتی را زنده کرد که قابل وصف نیست.»
مجتهد میگوید: «این کار از دو بُعد خوب بود؛ یکی حسوحال و یادآوری که برای ما داشت و دیگری مرورکردن یک حماسه برای مردم شهر، حماسهای که در آن اینهمه آدم با جان و دل چنان مقاومت کردند که دشمن با تجهیزات کامل و همراهی چندین کشور قدرتمند زمینگیر شده بود. مرور این حماسه هم نهتنها ارزشدادن به کار کسانی است که با تمام وجود تلاش کردند یک وجب از خاک کشور نرود، بلکه در مردم حس خودباوری و فداکاری را تقویت میکند.»
به گفته مجتهد، پیشنهادی هم در مورد تبدیلشدن این حرکت به یک کتاب مطرح شد. او میگوید: «همان جا به دوستان گفتیم که اگر قرار است این تصویر در موزه دفاع مقدس قرار بگیرد، ای کاش کتابی هم همراه آن باشد تا نشان دهد هر کدام از کسانی که در این تصویر هستند، چه شدند. ما فکر میکنیم که این تصویر قابلیت تبدیلشدن به کتاب را دارد.»
یک بنر، یک پلازا و اندوه یاران جهانآرا
سعید اصغرزاده | معاون سردبیر
یک بنر 38متری است که حالا مشهور شده است. گاهی یک بنر میتواند اثرگذار بیشتری داشته باشد از هزاران تلاش رسانهای در فضای تصویری و مجازی و مکتوب. آنهم در روزگاری که مردم با رسانه کات کردهاند. در روزگاری که ملال و خستگی و بیاعتمادی به منابع رسانهای، سبب شده است راههای دیگر ارتباطی را به مدد بگیریم. ببینید بر سر خبر ساختگی حذف تعمدی اسم شهدا از تابلوهای معابر چه بلبشویی در رسانههای خودی و غیرخودی به راه انداختند. طوری که تکذیبیهها و اطلاعرسانیها هم نتوانست این جو را بخواباند، اما حالا یک بنر 38متری آمده است تا بگوید تغییری در سیاستها صورت نپذیرفته. مرام همان مرام است. بنری که شاید میخواهد خودی هم در مقابل تابلوی میدان ولیعصر نشان دهد! یک بنر در پلازای 7 تیر! قصه این بنر مربوط است به تصاویر یاران شهیدمحمد جهانآرا که به منظور پاسداشت یاد و خاطره هشتسال دفاع مقدس و شهدای جنگ توسط سازمان زیباسازی شهر تهران در پلازای میدان هفتتیر نصب شده است؛ البته خود اثر، یک اثر تحقیقی و هنری است.
این بنر به صورت عکس، اثری هنری از هنرمند عکاس «جاسم غضبانپور» است. او چندینسال برای این کار زمان گذاشته است و از مناطق مختلف عکسهای مقاومت خرمشهر را پیدا و در قالب یک کار گرافیکی و به صورت عکس گنجانده است و در گام بعدی این اثر تبدیل به هنری تعاملی شده است؛ تعدادی از رزمندگان که در این عکس حضور داشتند، در کنار تصویر خود در بنر 38متری یاران جهانآرا حضور مییابند و عکس و سلفی یادگاری میگیرند و مردم به شوق دیدار و یاد و خاطره مسیر را پیاده گز میکنند. آنهایی که نیامدهاند عکس بگیرند، از آسمان ما را نظاره میکنند. بنر را که میبینی، یاد نقاشی دیوار مسجد خرمشهر میافتی! البته منظورم مقدماتی است که منجر به آن نقاشی شد. ناصر پلنگی میگفت: «روز آخری که همراه با بچههای باقیمانده از گروه شهید جهانآرا در خیمههای «دارخوین» مشغول ناهارخوردن بودیم، قرار بود برای آزادسازی شهر پیش برویم. آن زمان هرکسی پیشنهادی داد که اگر زنده بمانیم و به شهر برسیم، چه خواهیم کرد و چه برنامهای خواهیم داشت؛ مثلا جمشید برون گفت که من روی مناره مسجد خرمشهر اذان خواهم گفت و انصافا صدای خوبی هم داشت، من هم گفتم اگر زنده بمانم، عکسهای شما را روی دیوار مسجد خرمشهر نقاشی میکنم. فردای آن روز 36نفر از همراهان جهانآرا شهید شدند.
چارهای نداشتم، باید به قولی که داده بودم، عمل میکردم. بعد از آزادسازی خرمشهر به تهران آمدم و سپس دوباره به خرمشهر بازگشتم تا وعدهام را عملی کنم. فرماندار خرمشهر در آن زمان به من گفت تو دیوانهای، شهر پر از مین است، خرابهای بیش نیست، خطرناک است، آب و برق در شهر نیست تو به فکر نقاشیکردن هستی! اصلا رنگ از کجا بیاوریم، اینجا که مغازهای نیست، اما من اصرار کردم و او سرانجام آمبولانسی را در اختیارم گذاشت که همراه آن به اهواز بروم و از آنجا رنگ تهیه کنم. من 5ماه در مسجد میخوابیدم و با یاد بچهها همه آن نقاشیها را روی دیوار نقاشی کردم.» حالا شاهین یاد و خاطره آن ایام پرواز کرده و گشته و گشته تا نشسته به روی شانههای جاسم غضبانپور! عکاسی از خرمشهر بعد از بازپسگیری آن از نیروهای بعثی عراقی و عکاسی از تهران و وقایع مربوط به دوره موشکباران (سال 1367) را میتوان بهعنوان فعالیتهای شاخص او در دهه 1360 شمسی دانست.
او به همان نسبتی که پلنگی اولین نقاش روی دیوار مسجد و اولین اثرساز دیواری زیر بمباران و موشکی و گلوله بود، اولین تصویرسازی است که از فضای مجازی و رسانهای سبقت میگیرد و در کف خیابان به یک جنگ روانی نامردانه پایان میدهد. کاری که باعث میشود بسیاری از نهادها و دولتمردان به جای هزینههای گزاف در شبکهها و رسانهها، به مردم و خیابان بازگردند، به جایی که از آنجا آمدهاند. این هنر را مردم بیشتر قبول دارند و متعالیترین هنرهاست. پاسش بداریم.