شفافیتنداشتن باعث شده اغلب فیلمهایی که نتوانستهاند در بخش رقابتی جشنواره وارد شوند، ادعا کنند که شورای صدور پروانه نمایش حکم به توقیفشان داده است
پولاد امین، شهروندآنلاین: روزبهروز و ساعتبهساعت به شمار فیلمهایی که ادعا میکنند به علت ممیزی و سانسور از فهرست فیلمهای جشنواره فیلم فجر بیرون ماندهاند، اضافه میشود. این یعنی جشنوارهای که به نظر میرسید به خاطر حذف هیأت انتخاب، جشنوارهای آزاد یا به عبارت بهتر نزدیکترین جشنواره به استانداردهای واقعی جشنوارههای سینمایی جهان خواهد بود، در عمل یکی از بستهترین جشنوارههای تمام این ۳۹ سال لقب بگیرد. جشنوارهای که تنها فیلمهای خنثی و سفارشی توانستهاند از روزنه باریک شورای صدور پروانه نمایش عبور کنند و حتی در این مسیر به کسانی مانند محمدحسین مهدویان هم رحم نشده است -که در 6 سال اخیر با پنج فیلم ایدئولوژیک رکورددار حضور در جشنواره فجر بوده است.
فلشبک
داستان فقط داستان توقیف فیلم «قاتل و وحشی» به خاطر موهای تراشیده و به روایتی دیگر گوش لیلا حاتمی نیست. در واقع فقط ششمین فیلم کارنامه حمید نعمتالله نیست که امسال در آخرین سال دولت مستقر چوب سختگیری نهادهای دولتی فرهنگی را خورده است- و این رشته سر دراز دارد.
در حقیقت تا دیروز تصور میشد تنها «قاتل و وحشی» نعمتالله و «چپ، راست» حامد محمدی مجوز حضور در جشنواره را به دست نیاورده -یا به زبانی دیگر: توقیف شدهاند.
درباره ممیزیهای سنگین نیز گمان میرفت که تنها «شیشلیک» محمدحسین مهدویان و «روشن» روحالله حجازی زخم اصلاحیههای پرتعداد ارشاد را (که در ادبیات رسانهای سینما به قلعوقمع شدن معروف است) بر گرده دارند.
اما حالا، تنها سه روز مانده به جشنواره، دم به دم حقایقی جدید آشکار میشوند که میتوانند تتمه اعتبار و احترام این جشنواره دیرینهسال را به بازی بگیرند. جشنوارهای که با اینکه هیچگاه یک جشنواره آزاد قلمداد نمیشد، اما با این حال به عنوان جایی که میتوان در آن فیلمهایی را دید که احتمالا رنگ پرده سینما را نخواهند دید، معروف بود. در این زمینه منتقدان و روزنامهنگاران خاطرات زیادی از تماشای فیلمهایی دارند که بعدتر پشت دیوار سانسور گرفتار ماندند و جالب اینکه این خاطرات حتی به دهه شصت هم (که سیاستهای بسته فرهنگی این دهه معروف است) میرسند -که حتی فیلمهایی مانند «نوبت عاشقی» و «شبهای زایندهرود» نیز از فرصت نمایش در جشنواره فجر محروم نماندند.
توقیفیها
ولی حالا، به گزارش ایسنا، در چهلوسومین سال انقلاب، در آستانه جشنواره و پس اعلام لیست فیلمهای بخش رقابتی این رویداد، شمار زیادی از فیلمهایی که موفق به ورود به جشنواره نشدهاند، مشکل ممیزی را سد راه ورود فیلمهایشان به جشنواره عنوان کرده و در توضیح بیشتر ماجرا از واژه «توقیف» استفاده کردهاند.
آغاز این ماجرا با «قاتل و وحشی» حمید نعمتالله بود که به خاطر موهای تراشیده و شاید هم آنگونه که گفته میشود گوش بازیگر زن فیلم مهر توقیف خورد و در این میان حتی حمایتها و درخواستهای ستارگانی مانند هدیه تهرانی، پرویز پرستویی، محسن تنابنده، سحر دولتشاهی، همایون شجریان، نوید محمدزاده، حامد بهداد، طناز طباطبایی، نرگس آبیار و مهناز افشار نیز گره از کار این فیلم نگشود و در نتیجه «قاتل و وحشی» مجوز نمایش نگرفت و به قولی برخلاف درخواست هدیه تهرانی «سینما از سینما دریغ شد».
دیگر غایب جشنواره «چپ، راست» حامد محمدی است. چهارمین فیلم کارگردانی که هیچ گاه فیلمساز چندان مهمی نبوده، اما در مورد «چپ، راست» به دلیل بازی رامبد جوان، پیمان قاسمخانی، ویشکا آسایش، سروش صحت و سارا بهرامی بسیاری منتظر تماشای این فیلم بودند. اما این فیلم که گفته میشود داستان جابهجاشدن بچههای یک زوج اصولگرا و اصلاحطلب را روایت میکند، به خاطر اشارات و کنایههایش نسبت به اتفاقات سیاسی روز مجوز نمایش در جشنواره را به دست نیاورد تا تساهل مدیران فرهنگی با یک علامت سوال جدی مواجه شده باشد!
به جز «روشن» و «شیشلیک» که شنیده میشود به خصوص این دومی با اصلاحیههای فراوانی روبهرو شده (که حتی گفته میشود بالغ بر چند دقیقه نیز میشود)؛ در فهرست فیلمهای پذیرفتهشده در بخش سودای سیمرغ جشنواره به نامهای غایب دیگری نیز برمیخوریم که در میان آنها میتوان به «صحنهزنی» علیرضا صمدی و «غیبت موجه» عباس رافعی اشاره کرد -که سازندگانشان ادعا میکنند به دلیل ممیزی از جشنواره کنار گذاشته شدهاند. دو فیلمی که بیتردید آخرین فیلمهایی نیستند که این ادعا در موردشان شنیده خواهد شد!
ادعای توقیف
ادعای توقیف «صحنهزنی» را اول بار علیرضا صمدی کارگردان این فیلم مطرح کرد. او نوشت: «یکشنبه هفته گذشته «صحنهزنی» برای داورها نمایش داده میشود، با پروانه نمایش! خبر میرسد فیلم در چند بخش کاندیدای جدی است. پنجشنبه دوباره تماس میگیرند که جمعه فیلم را دوباره پروانه نمایش میخواهد ببیند. نه صبح جمعه فیلم دیده میشود و بعد همه چیز تبدیل به سکوت میشود.» صمدی در ادامه مینویسد که «اگر فیلم را توقیف نکردهاید، پروانه نمایشاش را صادر کنید و بگویید چرا به یکی از بازیگران اصلی فیلم از جمعه با شماره no caller id تماس میگیرید!»
اما دستاندرکاران فیلم «غیبت موجه» عباس رافعی هم که داستان زنی را روایت میکند که در دل جامعه دنبال گمشدهاش میگردد، ادعا میکنند که «شورای پروانه نمایش مانع حضور فیلم این فیلم در جشنواره فیلم شده است». در این زمینه میترا حجار، بازیگر این فیلم که مدعی است «غیبت موجه» به دلایل ناموجه توقیف شده، نوشته: «این که فیلمی به دلیل نمایشدادن واقعیتهای جاری در سطح جامعه، امکان نمایش را از دست بدهد، هم تعجبآور است و هم تأسفآور».
خودزنی جشنواره
حالا با ادعاهای امروز شمار فیلمهایی که با مشکلات ممیزی و سانسور درگیرند، به 6 رسیده است. آن هم در حالی که تنها چهلوهفت فیلم فرصت حضور در جشنواره را داشتند -و قطعا بیش از نیمی از آنها نیز به دلایل کیفی سزاوار حضور در مهمترین رخداد سینمایی کشور را نداشتند. این یعنی از حدود بیست فیلم لایق شرکت در جشنواره 6 فیلم با سانسور و توقیف مواجه شدهاند که حدود 25 تا 30درصد فیلمها را شامل میشود. رویکردی که بیش از همه دودش به چشم خود جشنواره خواهد رفت.
وقتی در آغاز گفته شد که به رغم بحران کرونا جشنواره امسال برگزار خواهد شد، با توجه به نام فیلمسازانی که پروانه ساخت داشتند، گمان میرفت جشنوارهای پروپیمان و سطح بالا خواهیم داشت. جشنوارهای با حضور اصغر فرهادی (قهرمان)، مسعود کیمیایی (خائنکشی)، داریوش مهرجویی (لامینور)، حمید نعمتالله (قاتل و وحشی)، رضا درمیشیان (مجبوریم)، محمدحسین مهدویان (شیشلیک)، وحید جلیلوند (شب، داخلی، دیوار)، روحالله حجازی (روشن)، نرگس آبیار (ابلق) و بسیاری نامهای دیگر. اما فیلمهای فرهادی و کیمیایی و مهرجویی و درمیشیان و جلیلوند نرسیدند یا مایل به حضور در جشنواره نشدند؛ و جشنواره هم در ادامه در اقدامی عجیب خود را از مابقی فیلمها و فیلمسازان محروم کرد یا قصد خنثیسازی آثارشان را کرد؛ تا درنهایت با جشنوارهای لاغرتر از همیشه سروکار داشته باشیم. جشنوارهای پر از غایبان بزرگ و البته فیلمهایی که رد و نشانی از سایر آثار سازندگانشان ندارند.