در دل سازمان جاسوسی چین

یاسر نوروزی: «کشف رمز» در خاندان سلطنتی چین می‌گذشت تا برسد به سازمان‌های امنیتی چین کمونیست؛ کتابی که شرحی از زندگی‌های تودرتو بود از خاندان‌های پادشاهی. با این حال می‌توانستی رگه‌هایی را دنبال کنی که کم‌کم به تاریخ معاصر چین می‌رسد. این اولین کتاب مای جیا، نویسنده چینی بود که به فارسی ترجمه می‌شد. خودش هم دوسال پیش به ایران آمد، در نمایشگاه کتاب تهران حاضر شد و در غرفه انتشارات «ققنوس» با علاقه‌مندان آثارش دیدار کرد. هرچند چندان تمایلی نداشت به رمانش بگویند رمان جاسوسی. هرچند سریالی هم که در چین بر اساس «کشف رمز» ساخته شد، کار را به‌عنوان یک اثر جاسوسی مشهورتر کرد. «کشف رمز» البته چندان رمانی جاسوسی نبود، اما مای جیا با شهرتش چه کند؟ او را از یک‌سو سلطان رمان‌های جاسوسی می‌دانند و از سوی دیگر استاد پرداخت فضای ترس و دلهره. حالا هم به‌ تازگی رمانی دیگر از این نویسنده ترجمه شده با عنوان «در تاریکی».

مترجم «کشف رمز» حامد وفایی، فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات چینی در مقطع دکتری از دانشگاه پکن بود و کتاب را با وسواس فراوان ترجمه کرده بود. مترجم «در تاریکی» اما مهرداد وثوقی است که آثاری چند از ادبیات کشورهای مختلف جهان در کارنامه‌اش دارد. ناشر هر دو کتاب هم همچنان «ققنوس» است. «در تاریکی» اما این‌بار مستقیم می‌رود در دل سازمان جاسوسی چین. قرار است از هر آن چیزی مطلع شویم که کمتر درباره آن می‌دانیم. چین در زمان جنگ سرد چه می‌کرده؟ عضوگیری سازمان جاسوسی چطور بوده؟ سرنوشت اعضا به کجا کشیده؟ طبیعتا اگر چنین آثاری به فارسی ترجمه شوند، مخاطبان خود را خواهند یافت، اما در ایران، مترجمان ادبیات چین بسیار معدود هستند. کتاب‌هایی هم که مستقیم از زبان چینی ترجمه شده، کم‌ هستند. در ادامه چند کتاب مهم این کشور را که در این سال‌ها به فارسی ترجمه شده، معرفی کرده‌ایم.

1. دویدن در خیابان‌های پکن

نویسنده: شو ز چن

ترجمه: الهام سادات میرزانیا، رضوان زینلی

انتشارات: نگاه

ترجمه از زبان اصلی

ترجمه فارسی رمان «دویدن در خیابان‌های پکن» نوشته شو زُ چن نویسنده چینی چند سال پیش عرضه شد، ضمن اینکه نویسنده، شو ز چن، نیز به غرفه انتشارات «نگاه» دعوت شده بود و با علاقه‌مندان کتاب دیدار کرد. این رمان به بیش از ۱۰ زبان ترجمه شده و داستان آن در یکی از محلات مدرن و پیشرفته شهر پکن جریان دارد. شو زُ چِن، نویسنده این رمان، در حال حاضر معاون سردبیر مجله «ادبیات خلق» در چین است. او سال ۱۹۷۸ در شهر دونگ خَی در استان جیانگ سو متولد شده و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد دانشکده ادبیات دانشگاه پکن است. در سال ۲۰۱۴ رمان «دارالسلام» این نویسنده برنده جایزه پنجمین دوره ادبی لائو شُه، ششمین جایزه رویای عمارت سرخ و نخستین دوره جایزه ادبی دانشسرای تِنگ شون شد؛ همچنین از طرف «هفته‌نامه آسیا» در هنگ‌کنگ به‌عنوان یکی از 10 رمان چینی برتر آن ‌سال معرفی شد.

2. مزه‌شناس

نویسنده: لو وفنو

ترجمه: مرضیه رادفر

انتشارات: ققنوس

ترجمه از زبان اصلی

«مزه‌شناس» نوشته لو ونفو و با ترجمه مرضیه بهرادفر، نمایشگاه امسال از سوی انتشارات ققنوس راهی بازار کتاب شد. در این رمان جوزیه ثروتمند و سرمایه‌دار، عاشق خوردن است و شکم‌پرستی‌اش حد و حصر ندارد. این راه هم می‌رسد به مقام یک مزه‌شناس عالی غذا! لو ونفو در «مزه‌شناس» حرکت حکومت چین از یک نظام کمونیستی را به سمتی روایت می‌کند که دیگر فقط این پرچم را در دست دارد، اما تبدیل به کشوری برای پناه سرمایه‌داران شده است. داستان «مزه‌شناس» در شهر سوجو که به ونیز شرق معروف است، اتفاق می‌افتد؛ شهر زیبایی با طبیعت بکر و باغ‌های چینی دست‌ساز که از گذشته‌های دور به غذاهای خاص و سنتی در چین شهرت دارد. هرچند ترجمه آثار ادبیات معاصر چین در ایران آغاز شده بود، اما سال‌ها بود که آثار ادبی چین از زبان‌های واسطه غربی به فارسی برگردانده می‌شدند. این رمان از معدود رمان‌هایی است که از زبان اصلی ترجمه شده است.

3. ذرت سرخ

نویسنده: مو یان

ترجمه: ناصر کوه‌گیلانی

انتشارات: چشمه

ترجمه از زبان انگلیسی

«سورگم» یا «ذرت خوشه‌ای سرخ» در فرهنگ و سنت مردم چین سابقه‌ای بسیار طولانی دارد. چینی‌ها برای تأمین مواد غذایی و نوشیدنی‌شان بیشتر کشت خود را به این محصول اختصاص داده‌اند. اما رمان «ذرت سرخ» از پنج بخش تشکیل شده که چند دهه پرتلاطم از قرن بیستم را در گائومی به تصویر می‌کشد. این کتاب، قصه سه نسل از یک خانواده است که با انواع رفت و برگشت‌های زمانی، رنج کارگران و کشاورزان چین، ناامنی پایان امپراتوری و حمله خونبار ژاپنی‌ها و گرسنگی را روایت می‌کند. «ذرت سرخ» یکی از مهم‌ترین رمان‌های مو یان است که در اعطای جایزه نوبل به او نقش داشت. در این رمان طنز، جنگ، تداوم زندگی، ذرت و رندی چنان در هم بافته شده‌اند که از نخستین صفحات کتاب تا پایان با خواننده همراه هستند. تعدادی از شخصیت‌های داستان همان‌طور که زندگی می‌کنند، می‌میرند. مرگ آنها در زندگی کوتاه‌شان پیش‌انگاری می‌شود و آنها با مرگ اسطوره می‌شوند.

4. زیستن

نویسنده: یو هوآ

ترجمه: مهدی غبرایی

انتشارات: ثالث

ترجمه از زبان انگلیسی

«زیستن» اولین‌بار در سال 1992 وارد بازار نشر شد. این رمان بحث‌برانگیز ابتدا در چین ممنوع اعلام شد و پس از گذشت مدتی، یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های این کشور نام گرفت. ماجرای رمان، داستان دگرگونی شخصیت اصلی و تبدیل او از پسر نازپرورده مردی ثروتمند به کشاورزی ساده و مهربان است. فوگویی پس از هدردادن ثروت خانواده خود در قمارخانه‌ها، حالا پشیمان شده و تصمیم گرفته به کار زراعت روی آورد. او توسط ارتش ملی‌گرا مجبور می‌شود خانواده‌اش را رها کند و شاهد ترس‌ها و رنج‌های به وجود آمده در جنگ داخلی باشد. یو هوآیو هوآ، نویسنده این رمان، زاده سوم آپریل 1960، نویسنده‌ای چینی است. هوآ قبل از روی آوردن به نویسندگی در سال 1983، به مدت پنج‌سال به تحصیل دندانپزشکی مشغول بود. او اندکی پس از انتشار اولین اثر خود، به‌عنوان یک نویسنده خوش‌آتیه آوانگارد شناخته شد. بسیاری از منتقدان، هوآ را یکی از برترین نویسندگان پست‌مدرن ادبیات چین می‌دانند.

5. خون‌فروش

نویسنده: یو هوآ

ترجمه: زیبا گنجی

انتشارات: مروارید

ترجمه از زبان انگلیسی

این رمان تصویری از مردم کشور چین در دوران حکومت مائو ارایه می‌کند. در «خون‌فروش» راوی شخصی است به اسم شو سن‌گوان که در کارخانه ابریشم کار می‌کند و حقوق ناچیزش کفاف زندگی‌اش را نمی‌دهد. او با سرزدن‌های پیاپی به رئیس بخش اهدای خون بیمارستان محلی از پس مخارج زندگی‌اش برمی‌آید. همان‌طور که برای امرار معاش زن و سه پسرش تلاش می‌کند، فواصل سرزدن‌هایش به طرز خطرناکی کم و کمتر می‌شود. «خون‌فروش» رمانی است صریح و تراژیک از وضعیت زندگی بخشی از مردم چین. یو هوا، نویسنده این کتاب اهل استان ژجیانگ در شرق چین است. او صاحب چهار رمان، 6 مجموعه داستان و سه مجموعه مقاله است و آثارش پیش از این به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، هلندی، اسپانیایی، ژاپنی و کره‌ای ترجمه شده است. او نخستین نویسنده‌ چینی است که در سال 2002 جایزه ادبی جیمز جویس را دریافت کرد.