خانههای هلال جایی برای مشارکت
فعالیتهای داوطلبانه دیگر تنها به شعب جمعیت هلالاحمر خلاصه نمیشود
مدیرکل آموزش همگانی جمعیت هلالاحمر: تقویت جامعه آماده در دستور کار جمعیت هلالاحمر قرار دارد و تشکیل خانههای هلال درواقع تحقق این هدف است
[ملیحه محمودخواه] فعالیتهای داوطلبانه دیگر تنها به شعب جمعیت هلالاحمر خلاصه نمیشود و راهاندازی خانههای داوطلبی هلال سبب شده فعالیتهای داوطلبانه به داخل خانه شهرها و روستاهای زیادی راه پیدا کند. این خانهها تشکیل شده تا مشارکتهای مردمی افزایش پیدا کند و در کنار آن آموزش تابآوری در برابر حوادث تمرین شود. برنامهریزی با نظارت و گزارشدهی منظم، ارایه خدمات بهموقع، موثر و باکیفیت، افزایش بازدهی داوطلبان برای برخورداری از برنامههای کیفی و تخصصی، جلوگیری از ادغام، تداخل برنامهها و ایجاد عوامل انگیزشی در بین آن و ایجاد فضای فعالیتی مناسب برای انجام امور تخصصی از دیگر اهداف فعالسازی خانههای داوطلبی هلالاحمر است. این خانهها تشکیل شده تا در گام نخست فرد آماده، سپس خانواده آماده و درنهایت محله آماده در برابر خطرات داشته باشیم تا بتوانیم خسارات ناشی از عوامل طبیعی و حوادث و بلایا را تا میزان زیادی کاهش دهیم. در اصل خانههای هلال شکل گرفت تا این هدف مهم تحقق پیدا کند. درحال حاضر ١٤٧٠خانه هلال در سطح کشور فعالیت میکند و قرار است از این به بعد فعالیت این خانهها در آموزش افراد آماده در برابر مخاطرات افزایش پیدا کند. اهداف تشکیل خانههای هلال و فعالیتی که در این مراکز انجام میشود موضوعی است که «شهروند» آن را پیگیری میکند. نیاز است جمعیت هلالاحمر در همهجا حضور داشته باشد و این حضور به خوبی ساماندهی شود. به این صورت که خانههای هلال ایجاد و در آنها سه دسته فعالیت مربوط به حوزههای داوطلبی، امدادونجات و جوانان انجام شود. در این بین، مهم این است که نام واحد برای مجموعه این فعالیتها به کار گرفته شود. استفاده از نام مشخص و واحد برای انجام همه امور هلالاحمر در استانها و روستاها، یکپارچگی برنامههای این نهاد مردمی را نشان خواهد داد. اگر قرار باشد هر فعالیتی در این جمعیت با عنوانهای مختلف انجام شود، باعث پراکندگی مجموعه خواهد شد. این مسأله ممکن است این تصور اشتباه را در ذهن مردم ایجاد کند که فلان فعالیت داوطلبی که هلالاحمر در دست اجرا دارد نهاد دیگری انجام میدهد، چنین مسائلی در نتیجه تعدد اسامی به وجود خواهد آمد.خانههای هلال با هدف نفوذ در لایههای اجتماعی، گسترش آموزش، ارتقای تابآوری جامعه و ترغیب مردم برای ساختن شهرها، روستاها و استانها پس از وقوع حوادث و بلایا ایجاد شده و تلاش میشود ضمن توانافزایی و همافزایی از ظرفیتها، توانمندیها و امکانات ارایه خدمات بشردوستانه و عامالمنفعه از سوی داوطلبان هلالاحمر در خانههای هلال شهری و روستایی برای خدمترسانی بیشتر و مطلوبتر به نیازمندان و آحاد مختلف جامعه بهره برده شود.
اساسنامه فعالیت خانههای هلال
فعالیت خانههای هلال در ٢٣ماده تدوین شده است. ترویج فرهنگ صلح و نوعدوستی اصول و اهداف جمعیت هلالاحمر از طریق برنامههای فرهنگی و آموزشی، ارتقای آگاهیهای عمومی درباره اصول و ارزشهای انساندوستانه، تأمین سلامت و ایمنی افراد جامعه، جذب، سازماندهی و آموزش افراد ساکن در شهرها و روستاها به منظور آمادگی برای ارایه خدمات امدادی و بشردوستانه در هنگام بروز حوادث و سوانح طبیعی و غیرطبیعی، تقویت نقشپذیری اجتماعی جوانان با تمرکز بر ایجاد و تقویت روحیه داوطلبی در ارایه خدمات بشردوستانه و فرصتسازی برای مشارکت بیشتر داوطلبان در فعالیتهای جمعیت، ارتقای فرهنگ توجه به ایمنی و تابآوری جوامع محلی بهمنظور کاهش خطرپذیری و مقابله موثر با حوادث، کمک به توانمندسازی افراد و جوامع محلی برای مواجهه با هرگونه شرایط اضطراری، تقویت امکانات امدادی و آموزشی در خانههای هلال و تجهیز تیمهای آموزشدیده برای پاسخگویی در زمان حوادث با استفاده از ظرفیتها و منابع داوطلبانه و افزایش سطح دسترسی مردم و جوامع محلی به خدمات جمعیت در سراسر کشور از مهمترین اهداف تأسیس خانههای هلال است که در این دستورالعمل عنوان شده است.
خانههای هلالاحمر درواقع مرکزی با ساختار داوطلبی بدون نیروی انسانی رسمی، پیمانی یا قراردادی در سطح محلات شهرها و روستاهاست که آن را اعضا، داوطلبان، خیران، نیکوکاران و واقفان اداره میکنند. هدف از تأسیس خانههای هلال تحقق شعار داوطلب محوری و بهرهمندی از مشارکت افتخاری و داوطلبانه همه افراد متقاضی فعالیت در جمعیت هلالاحمر به منظور ارتقای فرهنگ داوطلبی، توجه به صلح و دوستی، کرامت انسانها در جامعه و تقویت روحیه مدافعهگری در زمان آرامش و در مواقع بحران در راستای اهداف جمعیت هلالاحمر و حمایت از زندگی و سلامت آحاد افراد جامعه است که با ارایه آموزشهای امدادی و اصول و روشهای خدمات داوطلبانه به همگان بهویژه جوانان، جذب و سازماندهی اعضا برای ارایه خدمات داوطلبی به نیازمندان در شرایط عادی و بحرانی در سطح محلات شهری و روستاها تشکیل میشود. به گفته شمسیپور، مدیرکل آموزشهای همگانی جمعیت هلالاحمر، ارایه خدمات بهداشتی، درمانی، توانبخشی، مشاورهای و واکسیناسیون، جمعآوری کمکهای نقدی و غیرنقدی مردمی در هنگام بروز حوادث و بحرانهای داخلی و خارجی، اجرای طرحها و پروژههای داوطلبی (امدادی، بهداشتی، درمانی، آموزشی و حمایتی) و کمک به آسیبدیدگان حوادث و سوانح فردی در نقاط محروم و دورافتاده کشور از کارکردهای خانههای هلال است.
در خانههای هلال پایبندی به اصول بنیادین هفتگانه جمعیت هلالاحمر، بشردوستی، بیطرفی، بیغرضی، جهانشمولی، یگانگی یا وحدت، استقلال و خدمات داوطلبانه مهمترین اصول به شمار میرود و ترویج فرهنگ صلح و نوعدوستی و جامعه عاری از خشونت، ارایه خدمات به نیازمندان با بهرهگیری از توان توانمندان، مشارکت و ساماندهی محلات شهری و روستایی در برگزاری کمپینهای مدافعهگرانه، مسابقات و مانورهای امدادی-بشردوستانه و عامالمنفعه همسو با برنامههای مصوب جمعیت انجام میشود و کسانی میتوانند در خانههای هلالاحمر فعالیت داشته باشند که به اساسنامه جمعیت هلالاحمرپایبند و تمایل داشته باشند که در محل یا منطقه شهرداری و خانه هلال روستایی که زندگی یا کار میکند، فعالیت کنند.
تأمین امکانات خانههای هلال
به منظور تأمین فضای فیزیکی و تجهیزات اولیه مورد نیاز خانههای هلال در روستاها یا شهرها، تعامل شعب جمعیت هلالاحمر با دهیاریها و شهرداریها ضروری است و شرط لازم برای فعالیت این خانهها تأمین فضای مورد نیاز آن از سوی دهداران و شهرداریها یا خیران است. فعالیت خانههای هلال در شهرها میتواند در مکانهایی مانند ادارههای دولتی، مدارس، موسسات خیریه، سمنها، ساختمانهای اهدایی، کارخانهها، مساجد، خانههای فرهنگ، سراهای محله یا سایر مکانهای غیرسیاسی باشد که مسئولان مربوطه برای این امر در نظر گرفتهاند. فضای مورد نظر خانههای هلال، با همکاری دهیاران و متنفذان در مدارس، مساجد، خانه بهداشت و سایر مکانهایی که مناسب فعالیت این خانهها باشد، در نظر گرفته میشود. در سطح محلات شهری درباره مکان فعالیت خانههای هلال، انجام هماهنگی لازم از سوی شعبه با ارگانهایی نظیر وزارت آموزشوپرورش، امورمساجد، شهرداریها، ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره اوقاف و امور خیریه ضروری است. فضای مورد نیاز برای فعالیت خانههای هلال هم باید به صورت دائمی و اختصاصی یا حداقل برای مدت پنجسال در اختیار خانه هلال قرار گیرد.
یک مرکز کوچک در دل روستا
خانههای هلال، خود نوعی هلالاحمر کوچک به شمار میرود که در سطح شهرها از سوی مردم، خیران و نیکوکاران و با همکاری شهرداریها، مساجد و اصناف و در سطح روستاها از سوی دهیاران، بخشداران و با مشارکت فرمانداریها، شعب جمعیت هلالاحمر تجهیز و مدیریت میشود که با تشکیل این خانهها تمام ظرفیتهای خدمترسانی جمعیت هلالاحمر مبتنی بر نیاز هر منطقه احصا و به کار گرفته میشود.
شمسیپور معتقد است وقتی میتوانیم مدیریت بحران براساس اجتماع و جامعه محوری داشته باشیم که مردم آن جامعه توان مقابله با حوادث و مخاطرات را هم داشته باشند و فرد آماده، خانواده آماده و جامعه آماده در برابر مخاطرات داشته باشیم. در چنین شرایطی اگر حادثهای مانند زلزله یا سیل رخ دهد تا رسیدن نیروهای امدادی، افراد حاضر در محل حادثه در صورتی که آموزشهای مختلف را دیده باشند میتوانند از مخاطرات و عواقب این حوادث بکاهند و این درحالی رقم خواهد خورد که افراد با اصول پیشگیری از خطر آشنا شوند. درواقع تقویت این جامعه آماده در دستور کار جمعیت هلالاحمر قرار دارد و تشکیل خانههای هلال درواقع تحقق این هدف است.
در خانههای هلالاحمر بعد آموزشی اجتماع محلی تقویت میشود. به این معنا که فرد و خانواده آموزش میبینند و آموزشهای لازم را فرا میگیرند تا بتوانند توان انجام کار محلی و مشارکتی را داشته باشند و موجبات هماهنگیها و افزایش تابآوری را در بعد محلی تقویت کنند .
چه شهرهایی میتوانند خانه هلال داشته باشند
خانه هلال در روستاهایی که دهیاری و شهرهایی که شهرداری داشته باشند، تشکیل میشود به شرط آنکه درخواست تأسیس خانه هلال در شهرها را شهرداری و در روستا، دهیاری به شعب یا دفاتر نمایندگی جمعیت هلالاحمر شهرستان ارایه کنند و پس از تأیید رئیس شعبه، مسئول امور جوانان شعبه، مسئول امور داوطلبان شعبه، مسئول امدادونجات شعبه، خزانهدارشعبه و یکی از داوطلبان فعال شهرستان اعضای اصلی این خانهها خواهند شد. شمسیپور توضیح میدهد که جذب و سازماندهی اعضا و هماهنگی برای برگزاری دورههای آموزش همگانی، عمومی و تخصصی برای ایجاد بسترهای لازم به منظور آمادگی و پاسخگویی سریع به ساکنان محله در حوادث و بحرانها با هماهنگی شعب در سطح محله با خانههای هلال است. از سوی دیگر تعامل با شهرداران مناطق، مسئولان خانههای فرهنگ، مدیران مدارس و ائمه جماعات مساجد در سطح محلات شهری و تعامل با مسئولان خانههای بهداشت، دهیاران و مدیران مدارس و ائمه جماعات مساجد در سطح روستاها را اعضای فعال خانههای هلال انجام میدهند. کمک در شناسایی افراد شاخص محله و روستا و مشارکت جویان داوطلب در سطح منطقه و درگیر کردن آنها در اجرای برنامهها، بررسی نیازهای آموزشی و اجتماعی روستا و محله و ارایه آنها در قالب اولویتهای آموزشی و ارایه طرحها و پیشنهاد برای آموزش فعالیتهای امدادی و بشردوستانه و همکاری با نهادهای موجود در محله و روستاها از دیگر اقداماتی است که خانههای هلال انجام میدهند. در حال حاضر بیش از ١٤٧٠ خانه هلال در سطح کشور و ٣٤٥ سرای محله در تهران فعالیت دارند. شمسیپور توضیح میدهد که با توجه به محدودیتی که کرونا در آموزش چهره به چهره برای آموزشهای مورد نیاز ایجاد کرده، کلاسهای ١٠نفره ویژه کودکان، نوجوانان و بزرگسالان در نظر گرفته شده است که این کلاسها با رعایت نکات بهداشتی برای گروههای سنی مختلف اجرا میشود.
شناسایی و درک خطر، سیل، زلزله، آمادگی در برابر مخاطرات، حوادث جادهای که شایع آن منطقه است و کرونا ویروس ازجمله نکاتی است که در این کلاسها در مرداد ماه و شهریور برگزار میشود. به گفته مدیرکل آموزشهای همگانی هلال درحال حاضر در مرحله نخست این آموزشها بیش از ١٨٠ هزار نفر آموزش میبینند و اگر شرایط و محدودیتهای کرونایی برداشته شود ظرفیتهای دیگر برای آموزشهای تخصصیتر اضافه میشود. درنهایت فعالانی که در خانههای هلال فعالیت میکنند وارد چرخه جدید آموزش میشوند تا در صورت بروز بحران در محله بتوانند در مرحله نخست خود، مرحله دوم خانواده و در مرحله سوم اعضای محلهشان را از بحران نجات دهند.