به سال ۱۴۰۰ امیدوار هستم
مرور یک سال پرحادثه و چالش‌برانگیز در گفت‌وگو با دکتر کریم همتی، رئیس جمعیت هلال احمر
دقیقا یک سال پیش بود که دکتر کریم همتی حکم ریاست جمعیت هلال احمر را گرفت. او سکان کشتی جمعیت را در شرایطی به دست می‌گرفت که هلال احمر در تلاطم دو بحران بود؛ یک بحران درونی که به حواشی مدیریت گذشته بازمی‌گشت و بحران دیگر ناشی از همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ در کشور بود.
اما تجربه حضور همتی در جمعیت خیلی زود به کارش آمد و هلال احمر به سرعت تغییر رویه داد. نخست نیروهای کارآمدی در بخش‌های مختلف هلال احمر به کار گمارده شدند و بعد هم امدادگران، داوطلبان و کارکنان جمعیت تمام‌‌‌قد برای مقابله با ویروس کرونا و کمک به هموطنان بسیج شدند.
با دکتر کریم همتی درباره تجربه دشوار این یک‌سال به گفت‌وگو نشستیم تا برایمان از ماجرای کمبود دارو، تجهیز ناوگان امدادهوایی، زلزله سی‌سخت و… بگوید؛ نقاط عطفی که هلال احمر نمره قابل قبولی برای مدیریت آنها گرفته است.
برای پاسخ به پرسش نخست ما باید به یک سال پیش برگردید آقای دکتر. زمانی که سکان هدایت هلال احمر را برعهده گرفتید. زمانی که هلال احمر با مشکلات‌و حواشی فراوانی روبه‌رو بود و پذیرفتن هدایت آن چالشی جدی به نظر می‌رسید. چگونه آن شرایط را مدیریت کردید؟
آنچه در سال 97 و 98 در جمعیت اتفاق افتاده بود را دورادور در جریان بودم؛ از طرفی در اواخر سال 98 دیگر مشکلات داخلی سازمان به صورت عمومی مطرح شده بود؛ کشور با شرایط خاصی روبه‌رو بود. آمار و ارقام اعلامی درخصوص شیوع بیماری کرونا حکایت از آن داشت که ایران هم به جمع کشورهای درگیر با کرونا پیوسته است.
چاره‌ای نبود؛ رئیس‌جمهوری باید فکری می‌کرد و جمعیت هلال احمر سروسامان می‌گرفت. خوشبختانه در این زمینه درایت خوبی به خرج داده شد و ضمن پایان دادن به چالش‌های چندماه قبل، بستر ادامه فعالیت‌های جمعیت هلال احمر در حوزه تخصصی امدادونجات و اسکان اضطراری انجام شد.
ورود من به جمعیت هلال احمر هم متعاقب هر تغییروتحول درون‌سازمانی همراه با انتظاراتی از سوی مجموعه مبنی بر تغییر و تحولات جدید بود. مهم‌ترین مأموریتی که در قالب نامه ابلاغی رئیس‌جمهوری به جمعیت هلال احمر ابلاغ شد همکاری ما با وزارت بهداشت در پیشگیری از شیوع کرونا بود.
در آن برهه کمتر کسی از حال و روز جمعیت هلال احمر بی‌خبر بود و همه با ابراز ناراحتی از این شرایط دوست داشتند جمعیت هلال احمر آرام و بی‌حاشیه باشد تا بتواند با قدرت بیشتری در مسیر اهداف اصلی خود گام بردارد.
حالا 13 ماهی از آن روزها می‌گذرد و جمعیت هلال احمر توانسته نام نیک خود را با خدمات داوطلبانه و عام‌المنفعانه‌ای که در این مدت انجام داده پس بگیرد. امسال ما هفت‌خوان مشکلات را پشت سر گذاشتیم.
همان‌طور که گفتید مهم‌ترین مأموریت جمعیت در آن برهه پیشگیری از شیوع ویروس کرونا بود، وظیفه‌ای که تا کنون هم ادامه دارد. چه نمره‌ای را شایسته عملکرد جمعیت هلال احمر، امدادگران و داوطلبان آن در این حوزه می‌دانید؟
جمعیت هلال احمر در شرایطی وارد بحران کرونا شد که از یک سو با خستگی مفرط کارکنان به لحاظ تکرار حوادث و بلایای طبیعی طی سال‌های 96 تا 98 روبه‌رو بود، از سوی دیگر مسائل حاشیه‌ای درون سازمانی و نگرانی از بابت وضع انبارها به این خستگی‌ها افزوده بود، اما نجاتگران، داوطلبان و مجموعه جمعیت هلال احمر در برابر بحران‌های پیش رو اعم از اجرای طرح‌های مقابله با شیوع کرونا در شهرها، انجام تب‌سنجی در خروجی شهرهای بزرگ کشور و بعد از آن تعمیم این طرح به کل کشور در مبادی وردی و خروجی، اجرای طرح‌های معیشتی مانند طرح خادمان حسینی، اجرای طراح آمران سلامت و طرح نذر آب در استان‌های جنوبی هرگز کوتاه نیامدند و با قدرت در عرصه خدمت به مردم حاضر شدند.
بنابراین با توجه به تمامی این شرایط اگر بخواهیم نمره‌ای به عملکرد جمعیت هلال احمر بدهیم باید بین 19 تا 20 باشد. هلال احمر یک ویژگی خوب دارد که در کمتر سازمانی دیده می‌شود و آن، اتکا به نیروهای داوطلب است.
نیروهایی که با دل‌شان کار می‌کنند و در حوادث و بحران‌ها همواره کنار مردم هستند و غر نمی‌زنند چون توقع دنیوی و مالی از جمعیت و حاکمیت ندارند. داوطلبان در هر شرایط اقلیمی پای کارند و به خاطر همین ارزیابی ما از عملکرد جمعیت و داوطلبان مثبت است و آنها شایسته تقدیر هستند.
روزهای پایانی سال را می‌گذرانیم و مثل همیشه دغدغه بودجه هلال احمر در میان است. سال99 بودجه مصوب هلال احمر حدود 2هزار میلیارد تومان بود که فقط هزار و 200میلیارد تومان آن تخصیص یافت و هلال احمر با وجود آن دچار مشکلات فراوان مالی بود. با این شرایط و با توجه به گستردگی وظایف، بودجه1400 اساسا کفاف هزینه‌های جمعیت را می‌دهد؟
بودجه سال 99 در سایه تلاش و همکاری همه مدیران گذشته و نمایندگان مجلس بسته شده بود و همخوانی با حجم انبوه مأموریت‌ها و مسئولیت‌های واگذار شده به جمعیت هلال احمر نداشت.
به همین علت در زمان تحویل مدیریت این نگرانی را داشتم که در طول ماه‌های آذر و دی در پرداخت حقوق با مشکل روبه‌رو شویم. اتفاق دیگری که در جمعیت هلال احمر افتاده بود اتکای این سیستم به درآمدهای اختصاصی است که به فعالیت‌های عمومی در سایر حوزه‌های جامعه برمی‌گردد (مانند حق ثبت و مابقی درآمدها). طبیعتا در فروردین، اردیبهشت و خرداد ما در این بخش با افت قابل توجهی روبه‌رو بودیم که باید جبران می‌شد.
با تلاش‌های صورت‌گرفته چیزی حدود هزار‌میلیارد بدون هیچ تبلیغاتی به جمعیت هلال احمر تزریق شد. انبارهای ما بعد از چند سال شارژ شد و امروز می‌توانیم ادعا کنیم موجودی انبارهای جمعیت هلال احمر از 20درصد به 60درصد افزایش یافته است
در فروردین چیزی ثبت نشده بود یا عدد آن قدر ناچیز بود که اصلا مشمول تخصیص نشد. در اردیبهشت هم وضع به همین منوال بود اما در خرداد کم‌کم کارهای ثبتی مردم و روال‌هایی که بخشی از درآمدش به جمعیت تعلق می‌گرفت از سر گرفته شد. همه این موارد در بودجه مستقیم ما تأثیر داشت.
از سوی دیگر ما در بخش انبارها هم با چالش بدی روبه‌رو بودیم. در سال‌های 96، 97 و98 هر آنچه از انبارهای هلال احمر خارج شده بود به دلایل مختلفی اعم از اینکه فکر کردیم ذخایرمان خوب است یا فرصت شارژ انبارها نبوده جایگزین نشده بود.
جبران این کسری موجودی انبار در کنار کاهش درآمدهای تخصصی، فشار اقتصادی زیادی به مجموعه جمعیت هلال احمر وارد کرد. بنابراین یکی از مأموریت‌های مهم ما تأمین منابع مالی جدید از محل منابع در اختیار سازمان برنامه‌وبودجه و ریاست‌جمهوری بود تا بتوانیم ضمن شارژکردن انبارها و جبران پرداخت سنوات پرسنل در بخش به‌روزرسانی بالگردها، خودروها و… نیز اقدام کنیم.
علاوه بر این سعی کردیم تا ردیف‌های اعتباری تعریف‌شده برای جمعیت هلال احمر در‌سال 99 را صددرصد دریافت کنیم و در این بخش هم موفق عمل کردیم و بخشی از مشکلات حل شد. از سوی دیگر با توجه به حساسیت شارژ انبارها اعتبار مجزایی برای این مهم و به‌روزرسانی بحث‌های لجستیک و بالگردها دریافت کردیم.
در یک کلام با تلاش‌های صورت‌گرفته چیزی حدود هزار‌میلیارد بدون هیچ تبلیغاتی به جمعیت هلال احمر تزریق شد. انبارهای ما بعد از چند سال شارژ شد و امروز می‌توانیم ادعا کنیم موجودی انبارهای جمعیت هلال احمر از 20درصد به 60درصد افزایش یافته است.
در کنار همه این اتفاقات خوب ما توانستیم بخشی از پرداخت‌های معوق پرسنل در ماه‌های فروردین، اردیبهشت و خرداد، مطالبات بازنشستگان، اضافه‌کاری‌ها، مأموریت‌ها و حتی حق مدیریت مدیران را پرداخت و به روز کنیم. علاوه برهمه اینها ما در روزهای پایانی سال 99 شاهد حضور دکتر نوبخت، معاون رئیس‌جمهوری در جمعیت هلال احمر بودیم که بعد از تشریح مسائل و مشکلات موجود، اعتبارات خوبی به مجموعه تزریق شد و ما را در حل بخش عمده‌ای از این مشکلات کمک می‌کند.
اما در سال 1400 ما شاهد افزایش 17 تا صد‌درصدی اعتبارات در بسیاری از بخش‌ها هستیم. همین مسأله باعث شد تا در مجموع اعتبارات مناسبی به جمعیت هلال احمر تخصیص یابد و این مهم در سایه همراهی تمامی نمایندگان دوستدار جمعیت هلال احمر در مجلس شورای اسلامی اتفاق افتاد.
حتی در رفت‌وبرگشت بودجه نه تنها رقمی از اعتبارات ما کم نشد بلکه نمایندگان وعده افزایش 3هزار‌میلیارد ریال دیگر به ردیف‌هایی از بودجه ما دادند.
به نظر شما مشکل هلال احمر فقط بودجه است؟
ما باید به این باور برسیم که در هلال احمر فقط باید در راستای خدمت به مردم کار کنیم و از تبدیل‌شدن هلال احمر به یک نهاد دولتی یا سیاسی فاصله بگیریم و از دخالت سیاسیون در جمعیت جلوگیری کنیم.
ممکن است کارها و مأموریت‌های هلال احمر اقتضایی باشد اما آمادگی نیروهایش باید همیشگی باشد. کارکنان ما باید بپذیرند که عضو نهادی بین‌المللی و عام‌المنفعه‌اند که حجم مأموریت‌هایش نسبت به سایر ارگان‌ها بیشتر است.
مشکل ما فقط مالی نیست و یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های ما شاداب نگه‌داشتن مجموعه هلال احمر است. ما در ابتدای فعالیت در جمعیت متوجه یک واقعیت شدیم؛ به واسطه نادیده گرفته‌شدن فعالیت و خدمات داوطلبان در طول سال‌های اخیر و تغییرنکردن جایگاه آنها شاهد دلسردی آنها بودیم.
شاید به لحاظ مالی نتوانستیم به این افراد کمک زیادی ارایه دهیم اما همین که توانستیم بین 700 تا 800 نفر از این دوستان را به درجه ایثار تبدیل وضع کنیم کار بزرگی است. تعداد افراد حاضر در آزمون ایثار موید این است که افراد بیشتری به تداوم فعالیت در جمعیت علاقه‌مند شده‌اند.
یکی از چالش‌هایی که ما امروز با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنیم دورشدن پرسنل و امدادگران از ماهیت جمعیت هلال احمر است. تداوم این مسأله باعث می‌شود تا جمعیت هلال احمر موفقیت کمتری در مأموریت‌هایش کسب کند.
موقعیت بلاخیز کشور ما نیازمند امدادگران و داوطلبانی است که مانند سال‌های اول انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با انگیزه بسیار در مأموریت‌ها حاضر می‌شدند. هر چند نمی‌شود منکر مشکلات معیشتی پیش روی داوطلبان در شرایط فعلی باشیم اما بر ما واجب است تا به دغدغه‌های آنها توجه کرده و حل مشکلات‌شان را در اولویت کاری خود قرار دهیم.
آیا فشاری از طرف سیاسیون به شما وارد می‌شود؟
خوشبختانه از روزی که من سکان مدیریت را در جمعیت به دست گرفتم هیچ یک از سیاسیون دخالتی در امور جمعیت نداشته‌اند. جلوگیری از ورود عقاید و دیدگاه‌های سیاسی به درون ساختمان صلح یکی از اولویت‌های مهم مدیریتی ماست؛ زیرا معتقدیم باید هلال احمر را جدا از مسائل سیاسی حفظ کنیم، در غیر این صورت به خود ما، جامعه، پدر و مادرمان و فرزندان‌مان از این ناحیه آسیب جدی می‌زند.
در سال‌های گذشته شاهد حوادث و بحران‌های متعددی بودیم؛ از زلزله‌های ورزقان و کرمانشاه گرفته تا سیل بهار سال گذشته و زلزله سی‌سخت امسال. این حوادث باعث شده موجودی انبارهای جمعیت به‌شدت کاهش پیدا کند. شما گفتید الان موجودی انبارها تا 60درصد شارژ شده است. فکر می‌کنید اگر حادثه بزرگ دیگری اتفاق بیفتد ممکن است هلال احمر از این ناحیه ضربه بخورد؟
واقعیت این است اگر بحران بزرگ و وسیع باشد از دست هلال احمر به تنهایی کاری برنمی‌آید. انبارهای ما بخشی از مدیریت بحران کشور است و در مواقع وقوع بحرانی بزرگ همه دستگاه‌های اجرایی به میدان می‌آیند.
هر چند با وضع فعلی ادعا می‌کنیم در بحران‌های کوچک تا متوسط هلال احمر آمادگی مدیریت بحران را به تنهایی دارد؛ اتفاق مبارکی که در سی‌سخت هم شاهدش بودیم. در این زلزله کسی کشته نشد. شهر کوچک، کوهستانی و صعب‌العبور بود. بعد از پهنه‌بندی شهر کار توزیع اقلام با پشتیبانی و همراهی تیم‌های انتظامی و سپاه به جمعیت هلال احمر واگذار شد.
اما اگر زلزله 7 ریشتر بود، طبیعتا ارگان‌های دیگری در بحث امدادونجات و اسکان باید به ما کمک می‌کردند. نکته قابل توجه این است که جمعیت هلال احمر نسبت به ایام زلزله کرمانشاه، ورزقان و سیل ازموقعیت بهتری در جامعه به لحاظ پذیرش و اعتماد عمومی برخوردار است و دیگر از آن حواشی گذشته خبری نیست.
جلب اعتماد مردم با خدمات ارایه‌شده باعث شده تا شاهد دریافت کمک‌های مردمی در حوادث اخیر باشیم.
خوشبختانه از 4 سال گذشته جمعا 40 هزار چادر به انبارهای جمعیت هلال احمر اضافه شده است. از این تعداد 8هزار چادر به وسیله مدیریت قبل تأمین شده است. اما تا رسیدن به نقطه ایده‌ال در این بخش راه زیادی در پیش داریم و از دولت می‌خواهیم تا یاری کند و وضع انبارهای ما به وضع مطلوب برسد.
یکی از مباحث مهم ما در بحث امدادرسانی تغییر ذائقه‌های مردم و شرایط محیط است. قبلا در مواقع بحران و در قالب اقلام شانزده‌گانه مثلا والور تحویل مردم می‌دادیم و مورد استقبال قرار می‌گرفت اما امروز کمتر کسی حتی بلد است چراغ والور را روشن کند یا اگر هم این توانایی را داشته باشد نفت در دسترس مردم نیست.
سالی که گذشت سال سختی بود. ما وارد یک سازمان بزرگ عامل‌المنفعه خوشنامی شدیم که متأسفانه دچار بحران شده بود و هیچ چیز سر جای خودش نبود. در درجه اول باید این فضا را آرام می‌کردیم تا از هر آسیبی به بدنه مدیریتی جدید جلوگیری کنیم. از طرفی حفظ شأن مدیران گذشته هم امر بسیار مهمی بود
قبلا چادر را با صرف هزینه‌ای حدود سه‌ونیم‌میلیون تا چهار میلیون تومان تهیه می‌کردیم اما امروز باید چند برابر این قیمت برای خرید یک چادر هزینه کنیم.
وضعیت انبارها در تهران چگونه است؟ اگر خدای ناکرده زلزله بزرگی اتفاق بیفتد می‌توان از این نظر خاطر جمع بود که امکانات و اقلام به اندازه کافی وجود دارد؟
ما در تهران مناطقی داریم که جمعیت ساکن در آنها به اندازه یک استان است. تراکم جمعیت یکی از مهم‌ترین مشکلات ما در تهران است؛ امدادونجات افراد از ساختمان‌های بلندمرتبه چالش ما در صورت وقوع هر حادثه‌ای در تهران است.
درست است در برابر حوادث نسبتا کوچک آمادگی لازم را داریم؛ اما در حوادث بزرگ‌تر نه. نمونه‌اش زلزله دماوند بود اگر شدت این زلزله بیشتر بود ما آمادگی لازم را نداشتیم یا حداقل در اسکان اضطراری به مشکل بر می‌خوردیم.
نکته مهمی که باید دولت به آن توجه کند این است که ما در بحث امدادونجات و اقدامات اولیه در زمان بحران مشکلی نداریم اما در تأمین اقلام امدادی و اسکان اضطراری شدیدا به کمک آنها نیازمندیم.
در مورد قصه پر غصه ناوگان امداد هواپیمایی برایمان بگویید؟
حمایت از ناوگان هوایی ما به عنوان یکی از بازوان پرتوان جمعیت هلال احمر یکی از تأکیدات ماست. در حال حاضر 24 فروند بالگرد با همکاری 80 خلبان فعال است. مشکلات پیش آمده برای این ناوگان ارتباطی با نحوه مدیریت‌های قبلی و فعلی ندارد.
طی یک سال گذشته 8 فروند بالگرد زمینگیر شده است. هر چند خیلی‌ها معتقدند جمعیت هلال احمر باید نسبت به واگذاری این بالگردها به بخش خصوصی اقدام کند اما ما معتقدیم با توجه به حساسیت نقش زمان در امدادرسانی به حادثه‌دیدگان و زمان کوتاه صدور مجوز پرواز به بالگردهای هلال احمر به محض اطلاع از حادثه واگذاری این بخش به هیچ‌وجه به صلاح مردم نیست.
در حال حاضر نیروهای امدادی در صورت نیاز ظرف 5 دقیقه به سمت محل حادثه پرواز می‌کنند، بنابراین حفظ و تقویت ناوگان هوایی را یک اولویت می‌دانم. در همین زمینه کوشیدیم تا با تقویت انبار قطعات بالگردها و ثبت شرکت در این باره اقدام کنیم و اعتبارات خوبی به این موضوع تخصیص دادیم.
خوشبختانه با شرکت «راشن هلی‌کوپتر» وارد قرارداد شدیم تا یک فروند از چند فروندی که از سال 94 مانده بود را به ناوگان هوایی اضافه کنیم. این بالگرد یکی از بالگردهای به‌روز با مدل 2021 و دو موتوره است.
امسال ما در زمینه تأمین اقلام دارویی برای بیماران خاص با مشکلات متعددی روبه‌رو بودیم؛ نمونه دست به نقدش همین کمبود انسولین‌های قلمی است. در این مورد صریح بفرمایید ریشه مشکل کمبود دارو کجاست؟
برعکس ادعای غربی‌ها تحریم‌ها تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر حوزه دارو گذاشته است و این بخش به‌شدت از ناحیه تحریم‌ها آسیب دیده است. به واسطه اجرای تحریم‌ها از تعداد شرکت‌هایی که با ما در تأمین اقلام دارویی مورد نیاز همکاری دارند کاسته شده است در نتیجه برخی اقلام با تعداد محدودتری در کشور تأمین می‌شود؛
برای مثال توزیع یک سهم انسولین به جای 5 سهم بیماران را با چالش‌های بسیار روبه‌رو می‌کند. در تأمین داروهای خاص هم وضع به همین منوال است. ممکن است سفارش داروهای خاص انجام شود اما بعد از ثبت و ارجاع به سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت باید زمان طولانی بگذرد تا دارو به دست بیماران برسد. این شرایط برای بیمارانی که دوز نخست داروی خود را دریافت می‌کنند بسیار سخت است.
اگر بخواهید وقایع امسال را مرور کنید فکر می‌کنید در کدام حوزه‌ها موفق عمل کرده‌اید؟ کجا حس خوبی داشتید و کدام نقص‌ها شما را ناراحت کرده است؟
سالی که گذشت سال سختی بود. ما وارد یک سازمان بزرگ عامل‌المنفعه خوشنامی شدیم که متأسفانه دچار بحران شده بود و هیچ چیز سر جای خودش نبود. در درجه اول باید این فضا را آرام می‌کردیم تا از هر آسیبی به بدنه مدیریتی جدید جلوگیری کنیم. از طرفی حفظ شأن مدیران گذشته هم امر بسیار مهمی بود.
جای برخی ترکش‌های ناشی از پافشاری ما بر این مأموریت هنوز خوب نشده است. تنها خوشحالی ما آشنایی با مجموعه هلال احمر بود. شاید برای اولین‌بار بود که مدیری از دل مجموعه برای هلال احمر انتخاب می‌شد.
خوشبختانه من آشنایی قبلی با جمعیت داشتم و دردهای هلال احمر را می‌دانستم. در کنار این شرایط، بحث‌های مالی داستان علی حده دیگری بود. همه واقفیم که سال 99 بدترین سال مالی کشور طی 40 سال اخیر بود.
در این سال تحریم‌ها به اوج خود رسید و از طرف دیگر شیوع بیماری کرونا باعث شد تا حجم زیادی از اعتبارات کشور به این سمت و سو برود. علاوه بر این هزینه‌های زیادی در این مدت به ما تحمیل شد اما حتی یک تومان هم از ابتدای کرونا بابت خدمت در کرونا به هلال احمر پرداخت نشده است.
همه این مشکلات یک سو، کاهش توان ما در پرداخت حقوق پرسنل و رسیدگی به امدادگران بیشتر ما را عذاب می‌داد. درواقع ما در سال گذشته بستر مساعدی برای مدیریت مطلوب امور نداشتیم. اما با این شرایط توانستیم عملکرد موفقی داشته باشیم و در خودارزیابی عملکردمان را لایق دریافت نمره 15 تا 16 و در برخی حوزه‌ها تا 20 بدانیم.
امروز به واسطه همین عملکرد خوب مجموعه است که دوباره نام هلال احمر به نیکی برده می‌شود. اتفاق خوبی که در سایه همدلی و همراهی تمامی دستگاه‌های نظارتی، سیاسیون، دستگاه‌های اجرایی و به‌خصوص امدادگران و داوطلبان و پرسنل خدوم جمعیت هلال‌احمر واقع شده است.
بابت کمبودها عذرخواهی می‌کنم آرزوی قلبی ماست که در ادامه سال 99 کشور ما بحران دیگری نداشته باشد و آرزوی عزت و سلامتی برای مردم کشورمان دارم.
سال 1400 را چطور می‌بینید؟
سال 1400 سال خوبی است؛ خیلی به این سال امیدوارم. سالی که آغازش با اتمام بحران کروناست و این نوید خوبی برای همه مردم ایران است. امیدواریم در سال 1400 تنگناهای مالی سال گذشته را نداشته باشیم و هر روز بر تعداد همراهان و دوستان جمعیت هلال احمر افزوده شود.