تابستان داغ!
مدیرکل مرکز ملی خشکسالی ایران در گفتوگو با «شهروند» از بحران آب در ماههای پیش روی می گوید
ایران امسال برخلاف سالهای قبل بارندگی کمتر از نرمال داشته است و بسیاری از کارشناسان بر این باورند که امسال خشکسالی سختی خواهیم داشت.
سال 98 که آسمان سر سازگاری با زمین پیدا کرده بود و چپ و راست آن قدر باران میآمد که سیل به راه میافتاد، دلمان خوش شد که خشکسالی که سالها سایه سیاهش را روی سر ایران پهن کرده بود رخت برمیبندد و میرود. بارانها در سال 99 نیز ادامه پیدا کرد اما باز هم آسمان با ما قهر کرد و بارانهایی که میتوانستند طعم تلخ این سال کرونایی را کمی گس کنند دلشان نخواست روی زمین بیایند و دوباره خشکسالی شد.
خشکسالی در بحران کرونا گم شده است
این روزها موضوع خشکسالی مبحثی است که با آنکه با پررنگترشدن کرونا کمی کمرنگتر شده اما نمیتوان از اهمیت آن چشم پوشاند. این نگرانی وقتی پررنگتر شده است که وزارت نیرو آب پاکی را برای پایان خشکسالی روی دست همه ریخت و بر اساس آمارها اعلام کرد که «میزان بارندگیها در کشور از اول مهرماه سال گذشته (آغاز سال آبی) تا پانزدهم فروردین امسال ۱۲۴ میلیمتر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۴۸درصد و در مقایسه با میانگین درازمدت (پنجاهودو ساله) ۳۳درصد کمتر شده است.»
رضا اردکانیان، وزیر نیرو، خبر داد که بارشها کاهش چشمگیری داشته است و استمرار این وضعیت و رسیدن به ۴۰درصد از برداشت ۱۰درصدی از مخازن آب سدها به منظور مدیریت در فصل گرم سال موضوعی است که به آن اشاره کرده است.
کمبارانی در این ماهها جبران نمیشود
بررسیهای نقشههای سازمان هواشناسی کشور نیز نشان میدهد که به احتمال زیاد در ماههای آینده بارندگی قابل توجهی نخواهیم داشت و این بحران جبران نخواهد شد و خشکسالی شدیدی در مناطق شرقی و جنوبی کشور ادامه پیدا خواهد کرد. اطلاعات مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی نیز همچنین نشان میدهد که در سال ۱۳۹۹ همه مناطق کشور درگیر خشکسالی بودهاند و حتی در برخی مناطق نزدیک به ۱۰۰درصد کمتر از میانگین بلندمدت باران باریده است؛ یعنی میتوان گفت تقریبا در بسیاری از مناطق کشور در سال گذشته هیچ خبری از باران نبوده است.
این آمارها آب پاکی را روی دست همه کسانی ریخته است که در دو سال گذشته مدعی بودند که دوره ترسالی در کشور شروع شده است و باز هم نمیتوان به کشاورزان و محیط زیست نوید روزهای خوب را داد.
امسال بارندگی 34 میلیمتر کمتر از قبل بوده است
اعداد و ارقامی که آمارهای سازمان هواشناسی استخراج کرده، موید این مطلب است.
به شکل میانگین و بلندمدت در هر سال آبی تا ابتدای فروردین در کشور 165/4 میلیمتر باران میبارید، اما از ابتدای سال آبی (ابتدای مهر) تا تاریخ سیام اسفند سال ۱۳۹۹ در کشور 108/2 میلیمتر باران باریده است؛ 34/6 میلیمتر باران کمتر از آنچه هر سال در ایران به طور میانگین باران میبارد.
این وضعیت در بیشتر شهرهای کشور حاکم است اما این شرایط در برخی از استانهای کشور بحرانیتر است. سال گذشته سیستانوبلوچستان در مدت 6 ماه تنها 5 میلیمتر بارندگی داشته است. این وحشتناک است وزندگی هزاران نفر را با بحرانهای بزرگی روبهرو کرده است.
خشکسالی شدید در شرق و جنوب ایران
این شرایط در هرمزگان و کرمان و یزد و فارس و سمنان نیز حاکم است و در این استانها شرایط خشکسالی وخیم گزارش میشود. این موضوع را مرکز ملی خشکسالی ایران نیز تأیید کرده و معتقد است که امسال خشکسالی شدیدی در شرق و جنوب کشور خواهیم داشت.
امسال خشکسالی داریم
بر اساس نقشههای هواشناسی احد وظیفه به «شهروند» توضیح میدهد که فرصت بارندگیها برای سال آبی کشور به پایان رسیده است و میزان بارندگیهای کمی که در زمستان سال گذشته داشتیم و گرمایی که در کشور حاکم بود ما را به این نتیجه رسانده که امسال نیز خشکسالی خواهیم داشت.
دمای هوای بالا خشکسالی را تشدید میکند
به گفته او نه تنها باران نمیبارد بلکه دمای هوا نیز بالاست و همین امر نگرانیها را بیشتر میکند و به طور کلی از اول مهر سال ۱۳۹۹ تا سیام اسفند، دمای کشور ۰/۶ درجه گرمتر از میانگین بوده است و اینها نشان میدهد که تابستان گرمی را پیش رو خواهیم داشت.
احد وظیفه با اشاره به اینکه سال آبی در هر سال از نیمه دوم سال شروع شده و تا شهریور سال بعدش ادامه پیدا میکند خاطرنشان میکند: سال آبی از اول مهر شروع شده و تا سیویکم شهریور سال بعد ادامه دارد. بنابراین از نظر زمانی حدود نصف سال بارش یا سال زراعی را طی کردیم و بیشتر بارندگیها در سال زراعی در این نیمه انجام میشود یعنی 95درصد از بارشها در پاییز و زمستان اتفاق میافتد که در واقع این فرصت برای سال زراعی امسال از بین رفته است؛ از سوی دیگر بر اساس شرایط جغرافیایی ایران در تابستانها بازندگی نداریم و این فرصت از دست رفته است.
بارش کم باران بر بحث مراتع بسیار تأثیرگذار است و از سوی دیگر آب رودخانهها و به دنبال آن ورودی سدها نیز کاهش پیدا کرده و در نتیجه اینکه میزان آب موجود و مورد نیاز کاهش پیدا میکند.
امسال باران مناسب نداشتهایم
مدیرکل مرکز ملی خشکسالی ایران با تأکید بر اینکه ادامه پیداکردن یک شرایط را نمیتوان به طور حتم پیشبینی کرد، ادامه میدهد: دو سال گذشته بارشهای قابل ملاحظهای داشتیم اما امسال وضع به طور کلی تغییر کرد با این وجود نمیتوانیم بگوییم که سال آینده نیز وضع بر همین منوال خواهد بود؛ یا نه. امسال بارشها زیر نرمال بود و متأسفانه با کمبودهای شدیدی که داریم بارندگی هم اگر باشد نمیتواند خشکسالی شدید و نسبتا شدید را در کشور جبران کند.
او به گزارش سازمانهای هواشناسی بینالمللی نیز اشاره میکند و معتقد است در این گزارشها برآورد شده است که مناطق بیابانی یا جنب حارهای دنیا رو به خشکترشدن و بیابانیشدن پیش میروند. در این گزارشها به گرمشدن زمین نیز اشاره شده است و یک پیشبینی میگوید ممکن است تا پایان قرن میلادی حاضر کره زمین 8 درجه گرمتر شود و این به معنای این است که جهنمی برای کره زمین به وجود میآید.
بر اساس این سناریو منطقه خاورمیانه و کلا کشورهای جنب حارهای رو به خشکترشدن میرود؛ این یک سناریو کلی است و در کل میتوان گفت سال بعد را هم واقعا خدا میداند شاید سال خشکی باشد، شاید هم نه.
او توضیح میدهد که تغییرات سطح اقیانوس آرام و اقیانوس هند در فاز منفی است این در حالی است که گردشهای جوی روی سطوح زیرین شمال اقیانوس هند منبع رطوبت برای ایران است و این تغییرات منفی سبب میشود که زیاد منتظر باران نباشیم اما امیدواریم این فاز تغییر کند زیرا این فرآیند تنها عاملی است که میتواند شرایط بهتری را برای سال آینده در کشور رقم بزند.
راهحل سازگاری با شرایط است
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی معتقد است که گریزی از خشکسالی نیست و نمیتوان در برابر آن کاری کرد اما تنها کاری که میتوانیم در برابر آن انجام دهیم، سازگاری با آن است ما باید این را بدانیم و بپذیریم که کشور کمبارشی داریم و بر اساس آن زندگی و فعالیتها را دستهبندی کنیم. در واقع بر اساس پتانسیلهای اقلیمی برنامهریزی کرده و کارها را پیش ببریم. در واقع باید به سمت مشاغل و صنایعی برویم که نیاز کمتری به آب دارد و از این طریق شرایط اقتصادی کشور را نیز تغییر دهیم و دولت و ملت باید دست به دست هم بدهند تا کمترین آسیبپذیری را در این شرایط داشته باشیم.
ترسالی و خشکسالی پیشبینیپذیر نیست
او به نکته دیگری اشاره کرده و میگوید: «بیش از 10 سال کشور ما با خشکسالی روبهرو و این شرایط سبب شد که برخی از فرهنگها مانند صرفهجویی در مصرف آب در بین مردم نهادینه شود اما در دو سال گذشته چون بارندگی داشتیم برخی اظهار نظر کردند که وارد دوره ترسالی شدهایم و این صحبتها در نوع مصرف آب در بین مردم تأثیرگذار بود و خیلیها به این موضوع فکر کردند که میتوانند هر چقدر میخواهند مصرف کنند تنها به صرف اینکه دو سال بارندگی خوب شد پس بگوییم وارد ترسالی شدیم ابدا درست نیست. اینکه اکنون عدهای میگویند ما وارد دوره خشکسالی شدیم نیز اصلا درست نیست؛ واقعا نمیتوان در خصوص تغییرات اقلیم برای چند سال آینده نظر قطعی داد.
او معتقد است میتوان برخی شاخصها را در نظر گرفت و بر اساس آن نظر برای تغییرات فصلی و سالانه اظهار نظر کرد اما نمیتوان برای شرایط اقلیمی پیشبینی درستی کرد؛ مثلا میدانیم کشور ما هم خودش در منطقه کمبارش واقع شده و هم روند گرمشدن و خشکشدن از ۵۰ و ۷۰ سال گذشته به این طرف شروع شده است. اما در درون این روند، همواره نوساناتی وجود داشته است و همیشه شرایط یک روند کلی را طی نمیکند.