فرزانه شاهسوند: درباره اسلکلاین و حالت پیشرفته آن (هایلاین) که روی تسمه دو سانتیمتری در ارتفاع 30، 40 یا 50 متری راه میرویم، اینطور نبود که بدون ترس وارد این رشته شوم، اما به مهارتم اعتماد کردم و بعد از انجام آن، تازه فهمیدم این رشته خیلی سختتر از آن چیزی بوده که تصور میکردم
لیلا بهطلب: ترس از ارتفاع، ترس مشترک خیلی از آدمهای دنیاست. وقتی میبینی یک آدمیزادِ دوپا در ارتفاع چنددَه یا چندصد متری؛ گاهی در فاصله دو صخره، تسمه بسته و دارد روی بندی که شکم داده، راه میرود بعید نیست با خودت فکر کنی، آیا چیزی در این دنیا هست که این آدم معلق بین زمین و هوا را بترساند؟ اگر هست چیست؟ این نخستین سوالی بود که با آن به سراغ فرزانه شاهسوند، «هایلاینر» و مربیِ «هایلاین» رفتهایم. فعالیت در این رشته ورزشی مستلزم مهارت یافتن در «اسلکلاین» است. یعنی راه رفتن روی تسمه در ارتفاعی کمتر با حفظ تعادل بدن، اما به دلِ خطر زدن، ظاهرا تأثیرات عمیقی بر ذهن و جسم یک اسلکلاینر و هایلاینر میگذارد. چیزی که صحبتهای فرزانه شاهسوند بر آن صحه میگذارد تجربه هیجانی است که گاهی از زورِ افزایش آدرنالین، عضلات بدن را به گزگز میاندازد، اما نتیجه بسیار غریب است. بخوانید تا بدانید در وجود یک هایلاینر چه نوساناتی ممکن است رخ بدهد. با این توضیح که بدون حضور مربی و تجهیزات از تمرین این رشته پرهیز کنید.
خانم شاهسوند! چیزی در این دنیا هست که شما را بهعنوان یک هایلاینر بترساند؟
ترس در وجود آدمها ریشهیابی شده و به دستههای مختلفی تقسیم میشود. عمده ترسها در وجود انسان، ترس از مرگ، فقدان و جدایی است. در مورد اسلکلاین و حالت پیشرفته آن (هایلاین) که روی تسمه دو سانتیمتری در ارتفاع 30، 40 یا 50 متری راه میرویم، درباره خود من اینطور نبود که بدون ترس وارد این رشته شوم، اما به مهارتم اعتماد کردم و بعد از انجام آن، تازه فهمیدم این رشته خیلی سختتر از آن چیزی بوده که تصور میکردم. این موضوع را در همان تجربه اول فهمیدم؛ اینکه اسلکلاین خیلی سختتر و ترسناکتر از چیزی است که قبلا دربارهاش فکر میکردم. به این هم دقت کنید که با وجود ترس، مهارتیابی انسان بسیار کم میشود. یعنی اگر تو بتوانی در متراژ 60 متر نزدیک به زمین راه بروی، اما در ارتفاع بیشتر، شاید 25 متر را هم به سختی بتوانی تا انتهای لاین بروی. ولی چیزی که به ما کمک میکند تا در ارتفاع ترسمان کمتر شود و در عوض، مهارتمان بروز کند، اعتماد به ابزاری است که استفاده میکنیم و همینطور رعایت استانداردهایی که در این رشته وجود دارد. ستآپ لاینها بر اساس استانداردهای بینالمللی انجام میشود و دائما با این دیدگاه که هیچ آسیبی به ما نمیرسد، ذهن خودمان را مجاب میکنیم که خطری برای ما نخواهد داشت. همه ما ترس را در وجودمان داریم و شاید معدود آدمهایی باشند که بدون ترس و با جسارت ورزشهای «ادونچری» را انجام میدهند. ولی به مروز زمان مهارت، جای خودش را به ترس میدهد و شما میتوانید کمکم بدون ترس در آن رشته فعالیت و پیشرفت کنید. من نمیدانم در مواجهه با تجربیات هیجانیِ دیگر چطور برخورد میکنم و واکنش ناخودآگاهم چیست. ولی تمام تلاشم را میکنم که با ترسهای خودم کنار بیایم. این نقطه قوت من بوده که هر چقدر هم ترس داشته باشم، اما باید کار را انجام بدهم.
هیجانی که در این رشته تجربه میکنید با چه فعالیتی قابل مقایسه است؟ اصلا هیجان یک هایلاینر قابل توصیف است؟
تفاوت ورزش هایلاین با بقیه ورزشها این است: ما همزمان که داریم به ترس خود از ارتفاع غلبه میکنیم و هیجان خیلی زیاد و آدرنالین بسیار بالایی را در بدنمان تجربه میکنیم و باید هم آن را کنترل بکنیم؛ در آنِ واحد باید مهارت خودمان را به نمایش بگذاریم. این شرایط است که کار یک هایلاینر را سختتر میکند. مثلا فعالیتهای ادونچریِ دیگر مثل پریدن از «بانجیجامپینگ»، تفاوت زیادی با هایلاین دارد. چون فرد در یک لحظه، خودش را رها میکند و یک ثانیه بعد، کِش بانجی تا انتها کشیده میشود. یعنی دیگر شخص کار خودش را انجام داده و نیاز به کسب مهارت خاصی نیست. شاید خیلی از آدمها بتوانند این کار را در یک لحظه انجام بدهند. ولی در هایلاین وقتی که ما روی تسمه مینشینیم، کفِ دوپا را روی تسمه میگذاریم، به آهستگی بلند میشویم و روی تسمه میایستیم، تازه کارِ ما شروع میشود. یعنی همزمان باید بین ذهن و جسم ارتباط برقرار کنی و با تنفّست میزان آدرنالین را کنترل کنی و مهارت خودت را که تکانهای لاین است با بدنت بگیری. بعد به آهستگی شروع به راه رفتن کنی. اگر فعالیت هیجانیای باشد که نیاز به اجرای مهارت داشته باشد، کار خیلی دشوار میشود. چون شما علاوه بر ترس، هیجان زیادی را هم تجربه میکنید و گاهی اوقات ممکن است به خاطر بالا بودن سطح آدرنالین در بدن، عضلاتتان کمکار و سنگین بشوند و احساس گزگز کنند. در این زمان، تازه باید مهارت خودت را هم به نمایش بگذاری. کمکم کار خودت را ادامه بدهی. به خودت اطمینان کنی. با تنفس همه چیز را عادی و ریلکس کنی تا بتوانی روی لاین راه بروی. از طرفی زمانی که روی لاین راه میرویم، اگر در یک لحظه تعادل ما به هم بخورد و بیفتیم و پاندول (آویزان) شویم در همان لحظه شوک و هیجان بسیار بالایی به ما وارد میشود. به نظر من این نقطه اتفاقا برای ما هیجانانگیز و جذاب است.
حتی افتادن هم جذاب است؟ شخصی که جذب رشته هایلاین میشود، خصوصیات ویژهای دارد؟
این رشته ورزشی از دنیای سنگنوردی و کوهنوردی شروع شده و در واقع از طبیعت شکل گرفته است. اولا هایلاینرها باید طبیعتدوست، اهل سفر و طبیعتگردی باشند. هایلاین نیاز به افراد بیپروا و جسور دارد که بتوانند از حاشیه امن خود خارج شوند و خودشان را به چالش بکشند. هایلاینرها معمولا افرادی هستند که فراتر از حد معمولِ یک انسان قدم برمیدارند چون میخواهند خودشان را به چالش بکشند. اگر بخواهم ویژگیهای یک هایلاینر را توصیف کنم، میگویم آدمهای سرسخت و صبور. چون فعالیت ما در کوه و ارتفاع است و ناچاریم همیشه ابزار و کولههای سنگین را همراه خود بالا ببریم. تازه باید در ارتفاع و در سرما و گرما شروع به ستآپ کردن کنیم. یعنی در اوج خستگی باید روی لاین برویم و مهارت خودمان را به نمایش بگذاریم. به همین خاطر فکر میکنم افراد سرسخت و صبور میتوانند در این رشته دوام بیاورند. گاهی به اعضای تیم به شوخی میگویم بین این همه ورزش چطور شد که به سراغ هایلاین آمدیم؟ آنهم با وجود این ابزارها و تسمههای سنگین و نیاز به حمل آن تا ارتفاعات زیاد.
اصلا چطور شد سراغ هایلاین رفتید؟
ورود من به این رشته خیلی اتفاقی بود. در پارکی دیدم تسمههایی به درختان بسته شده و افرادی دارند تلاش میکنند روی تسمهها بایستند. از آنجا که آدمی چالشی هستم و اگر چیزی جذابیت داشته باشد برای من تبدیل به چالش میشود، نزدیک رفتم و بعد از اجازه گرفتن، پا زدم. دیدم که کار خیلی سختی است. چون همیشه انرژی زیادی داشتهام، عموما کمتر برایم پیش میآید که در کاری صبر داشته باشم و تحمل کنم. در واقع همیشه دوست داشتهام کارهایم را به سرعت انجام بدهم، اما راه رفتن روی آن لاین، مرا به چالش کشید. یعنی مجبور بودم که خیلی آهسته، نرم و کنترلشده روی تسمه راه بروم. دیدم دقیقا نقطه مقابل من است و به همین خاطر تصور کردم فعالیت در آن به درد من میخورد. برای همین تمرین کردن حرفهای را شروع کردم. سه چهار ماه بعد از شروع فعالیتم، مربی من، مرا روی هایلاین برد و آنجا بود که اولین هایلاینم را تجربه کردم. من در آن زمان هنوز مهارت راه رفتن روی سی متر لاین را نداشتم، اما مرا روی لاین 70 یا 80 متری بردند تا هایلاین را تجربه کنم. با آنکه به صورت اتفاقی با این رشته آشنا شدم اما واقعا شیفته فواید آن شدم و دیدم صبر و تمرکز را افزایش میدهد. هماهنگی عصب و عضله ایجاد میکند. هنر در لحظه زندگی کردن را به من یاد میدهد. زمانی که روی لاین هستیم به هیچ عنوان نمیتوانیم نه به یک ثانیه جلوتر فکر کنیم و نه به یک ثانیه عقبتر. بلکه باید تمام توجه ما به زمان حال باشد، بنابراین هنر زندگی در حال را به من یاد داد و شیفته این رشته شدم.
پس با تأثیرات زیادی روبهرو هستیم. تأثیرات بدنی و روحی اسلکلاین و هایلاین روی ورزشکار چیست؟
ورزش اسلکلاین یک ورزش تعادلی است که بهشدت روی هماهنگی عصب و عضله تأثیر میگذارد. در حالتهای پیشرفته، این رشته به هایلاین تبدیل میشود، اما سطح مبتدی را که نزدیک به زمین است، افراد از سه سال تا هفتاد سال میتوانند انجام دهند و محدودیت سنی ندارد. همچنین نیاز به آمادگی جسمی خاصی هم ندارد. ولی یکی از بهترین چیزهایی که میتوانم به آن اشاره کنم ایجاد هماهنگی میان عصب و عضله در ورزشکار است؛ عضلات مرکزی و میانتنه، عضلات پا و عضلات سرشانه را تقویت میکند. توجه و تمرکز را افزایش میدهد و یادگیری را تقویت میکند چون عموما بیشتر عدم یادگیریها از عدم تمرکز سرچشمه میگیرد. علاوه بر مواردی که گفتم از آسیبهای احتمالی مچ پا و آسیبهای دیگر بدنی جلوگیری میکند. دو سمت مغز را با هم هماهنگ میکند و هماهنگی عصب و عضله را فراهم میکند. آرامش و صبر مطلوبی به ورزشکار میدهد. شبیه به مدیتیشن است چون وقتی روی لاین هستید، در سکوت درونی و آرامش ذهن قرار میگیرید تا بتوانید آن مهارت را اجرا کنید. هایلاینرها به فواید و تأثیراتی که در آنها ایجاد میشود، عادت میکنند؛ شاید به سطح بالای آدرنالین و هورمون شادیآوری که در پس انجام این فعالیت در بدن آنها ترشح میشود.
برای کسی که از صفر شروع میکند چه مسیری در نظر گرفته میشود و تجهیزات لازم چیست؟
همانطور که گفتم همه میتوانند این رشته را انجام دهند. نیاز به آمادگی جسمانی خاص یا انجام ورزش خاصی نیست. شاگرد از حالت مبتدی که تسمه نزدیک به سطح زمین بسته میشود، کار خود را شروع میکند اما به همراه مربی. تجهیزات آن تسمه و چند ابزار است که بتواند تسمهها را ببندد.
مسیری که فرد طی میکند تا به هایلاین برسد، در ابتدا یادگیری اسلکلاین کلاسیک و مهارت در آن است. رشته بعدی «لانگلاین» است. این دو رشته با یکدیگر تفاوت محسوس دارند. مثلا تسمه کلاسیکلاین، پهنتر است. هرچقدر لانگ شود، تسمه باریکتر میشود. در یادگیریِ لانگ، فرد در راه رفتن روی متراژ بیشتر مهارت پیدا میکند. بعد از آن کمکم ارتفاع افزایش پیدا میکند و آمادگی برای هایلاین فراهم میشود. بعد از طی این مراحل فرد میتواند در رشته هایلاین فعالیت کند.
ورزشهای مکمل برای آماده نگهداشتن بدن در هایلاین چیست؟
ورزش اسکلاین خودش یک ورزش کامل است و میتواند مکمل ورزشهای دیگر باشد. این ورزش تمام عضلات بدن اعم از عضلات کف پا، ساق، ران و چهارسر، عضلات مرکزی و سرشانه را درگیر میکند. بنابراین میتواند مکمل سنگنوردی و اسکیت و بسیاری رشتههای دیگر باشد. چون باعث مهارتافزایی در رشتههای دیگر هم میشود. ما هایلاینرها با انجام خودِ هایلاین، تواناییهای لازم برای این رشته را در خودمان تقویت میکنیم. یعنی بدنسازیاش هم همان تمرینات هایلاین است و به مرور، فرد را قوی میکند، اما بدنسازی عمومی و تقویت عضلاتی که میدانیم در این رشته درگیر میشوند، میتواند به استقامت ما در هایلاین کمک کند.
آیا کف و سقف سنی برای فعالیت هایلاین در دنیا در نظر گرفته شده؟
چون ظاهر هایلاین خیلی خطرناک است و کار سختی بهنظر میآید، کسانی که آمادگی ذهنی و جسمی دارند بیشتر به این سمت و سو کشیده میشوند، اما این به این معنا نیست که فقط افراد دارای آمادگی ذهنی و جسمی میتوانند وارد این رشته شوند چون به هر حال با تلاش میتوان به نتیجه رسید. محدودیتی برای هایلاین وجود ندارد. من از شاگرد سه ساله تا چهلوهشت ساله را آموزش میدهم. این ورزش در سطح دنیا هم نوپاست و تقریبا هفتاد سال است که شکل گرفته. بنابراین هنوز جامعه زیادی را در بر نمیگیرد، اما در جامعه ایران کمسنترین فردی که هایلاین انجام داده و متراژ هایلاین او هم زیاد است، یک پسر 12 ساله و دختری 16 ساله است. در سنین بالاتر در ایران هایلاینر 44 ساله داریم که بهصورت حرفهای این فعالیت را انجام میدهد. در دنیا هم از سنین پایین تا سن 45-46 سال هایلاین را انجام میدهند.
هایلاین چه تواناییهای خاصی در فرد ایجاد میکند؟ منظورم این است آیا ممکن است در مواجهه با اتفاقات و حوادث پیشآمده در زندگی روزمره یا حل آنها، امتیاز ویژهای در یک هایلاینر ایجاد شده باشد؟ تجربه یا خاطره خاصی در این مورد دارید؟
اسلکلاین یک سبک زندگی است چون تمام ویژگیهایی که این ورزش به افراد ورزشکار میدهد در تمام جنبههای زندگی آنها وارد میشود. اگر بخواهم درباره خودم بگویم اسلکلاین بینهایت مرا صبور کرده و توانستم از طریق اسلکلاین مهارتهای خودم را شکوفا کنم. چون ما داریم کار سختی را انجام میدهیم این رشته کمک میکند تا بتوانیم از صبر استفاده کنیم. همچنین هنر زندگی در لحظه و از مسیر لذت بردن را به ورزشکار یاد میدهد. مثلا آدمها اغلب سعی میکنند به مقصد برسند تا اینکه شاد شوند، اما هایلاین این درس را به من داده که میتوانم از مسیر راه رفتنم روی لاین لذت ببرم. چون اگر به انتهای لاین برسی، دستاورد خاصی در انتظار تو نیست. تو باید دوباره دور بزنی و برگردی روی لاین و باز راه بروی. یعنی باید یاد بگیری که مسیر برایت جذاب باشد و از مسیر لذت ببری. اما فکر میکنم این موضوع در آدمهای مختلف، متفاوت است و طبیعی است که هرکس به نوعی بتواند درسی از ورزش و رشته خود بگیرد. شاید خیلی از ورزشهای دیگر هم باشند که صبر و این مزایایی که درباره هایلاین برشمردم را در فرد ایجاد کنند. از آنجا که چندین سال است که ورزش میکنم و مربیگری رشتههای مختلف (والیبال و «تی.آر.ایکس») را به صورت حرفهای انجام دادهام به جرأت میگویم که اسلکلاین و هایلاین، سبک زندگی هستند. یعنی باید صبور باشی و در عین حال روحیه جنگندگی داشته باشی. باید خودت را سرسخت کنی تا به آنچه میخواهی برسی. تا اینگونه نشوی، به هدف خود نخواهی رسید. به عبارتی تا وقتی لحظهلحظه این فواید و ویژگیها را زندگی نکنی، به آنچه میخواهی نمیرسی.
سلام ودرود
باعث مباهات من هست آشنایی وشناخت چنین بانوی فرهیخته وفعال وپرازتجربه
آرزوی سلامتی بهروزی وسرافرازی دارم براشون….بنظرمن ایشون بامطالعه وتمرکز روی این سبک ازتمرینات بهترین وبرترین دراین حرفه بوده وخواهندبود ومنتظرخبرهای خوب وپرازآگاهی برای تمام ورزش دوستان بخصوص دختران سرزمینم هستم.