نبرد تن به تن امدادگران با آتش
استان فارس در صدر مأموریت‌های امدادونجات مرتبط با حریق جنگل‌ها و مراتع
هوا گرم که نه داغ داغ است و زمین تشنه. فصل گرما زودتر از همیشه از راه رسیده و جنگل‌ها مثل انبار باروت شده‌اند؛ یک جرقه کافیست تا آتش از هر سو زبانه بکشد و هر چه در پیش دارد، دود کند و به هوا ببرد. کبریت یا ته‌سیگاری که در طبیعت رها می‌شود یا بقایای آتشی که رهگذران، چوپانان و طبیعت‌گردان در جنگل ایجاد می‌کنند حکم همان جرقه را دارد. اوضاع امسال از همیشه بحرانی‌تر است؛ نشان به آن نشان که از ابتدای سال تا کنون آتش به جان جنگل‌ها و مراتع 18 استان کشور افتاده است.
در این مدت هم نجاتگران جمعیت هلال احمر 75 مأموریت امدادونجات حوادث مرتبط با حریق جنگل‌ها و مراتع را به انجام رسانده‌اند که این عملیات‌ها منجر به نجات جان 55 نفر از هموطنان‌مان شده است. به گفته مهدی ولی‌پور، رئیس سازمان امدادونجات، استان فارس در صدر بیشترین مأموریت‌های مرتبط با حوادث محیط‌های جنگلی با 25 مورد قرار گرفته و 33درصد از کل مأموریت‌های حریق جنگل و مرتع کشور را به خود اختصاص داده است. پس از این استان، کهگیلویه‌وبویراحمد با 8 مورد و اختصاص 11درصد از کل مأموریت‌ها در جایگاه دوم ایستاده و استان بوشهر نیز با 7 مأموریت امدادی و اختصاص 9درصد از کل مأموریت‌های حریق جنگل و مرتع جایگاه سوم این فهرست را دارد.
نبرد با زبانه‌های آتش در «باباکوهی»
دود کل منطقه باباکوهی را پوشانده بود. مهار آتش طبق پروتکل‌های تعریف‌شده وظیفه هلال احمر نیست؛ اما امدادگران پایگاه امدادونجات کوهستان باباکوهی به محض اطلاع از وقوع آتش‌سوزی وقت را از دست ندادند و با تجهیزات محدودی که برای مهار آتش داشتند، به ارتفاعات این منطقه صعود کردند. آنها خوب می‌دانستند پیشروی آتش فاجعه بزرگی را در عرصه‌های جنگلی منطقه رقم خواهد زد. زبانه‌های آتش حوالی توربین بادی ارتفاعات باباکوهی جولان می‌داد. عبداله آسیابانی، نجاتگر پایگاه کوهستان باباکوهی و دوستانش با بیل‌هایی که همراه داشتند به جنگ با زبانه‌های آتش رفتند تا مقابل پیشروی آتش بایستند: «هوا به‌شدت گرم بود. زبانه‌های آتش هم با وزش باد هر لحظه بیشتر و بیشتر می‌شد. چاره‌ای نبود باید تا قبل از رسیدن نیروهای آتش‌نشانی با همین بیل‌هایی که تنها تجهیزات و امکانات ما بود، جلوی پیشروی آتش را می‌گرفتیم. با هر بادی که می‌وزید مسیر آتش تغییر می‌کرد. امدادگران با همه تلاش خود مسیر پیشروی آتش را بستند تا نیروهای آتش‌نشانی از راه رسیدند و با کمک تجهیزات تخصصی خود موفق شدند آتش را مهار کنند.»
عبداله سی‌وچهار ساله است که از 3 سال پیش فعالیت‌های داوطلبانه خود را در جمعیت هلال احمر شروع کرده است، می‌گوید گر چه پشتیبانی از نیروهای امدادی اعم از آتش‌نشانی و اورژانس در زمان وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده از مسئولیت‌های ماست اما امدادگران و نجاتگران کوهستان به محض اطلاع از وقوع آتش تا قبل از رسیدن نیروهای امدادی دیگر سعی در مهارکردن آتش دارند.»
38 سورت پرواز در 72 ساعت
منطقه کوهستانی باباکوهی که عبداله و دوستانش در آن مشغول به خدمت هستند، با بافت جنگلی کاجی یکی از مناطق مستعد آتش‌سوزی جنگلی است و به گفته او، سهل‌انگاری افراد هنگام تفریح و گردش به وقوع این حادثه‌ها دامن می‌زند: «آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع تنها با روشن‌ماندن باقیمانده یک آتش اتفاق نمی‌افتد؛ بطری‌های شیشه‌ای رهاشده در طبیعت بعد از تابش نور خورشید حکم ذره‌بین را پیدا کرده و باعث وقوع آتش در این مناطق می‌شوند.»
مهار آتش‌سوزی در مناطق جنگی کوهستانی و مراتع به علت صعب‌العبوربودن مناطق همواره نیازمند امداد هوایی برای انتقال امدادگران و تجهیزات به این مناطق است. مأموریتی که بابک احتشامی، مهندس پرواز بالگرد عمدتا در فارس عهده‌دار آن است: «در یک ماه گذشته ما شاهد بیشترین حادثه‌های آتش‌سوزی در استان فارس بوده‌ایم؛ به طوری که فقط در 72 ساعت مجبور به انجام 38 سورت در قالب 17 ساعت پرواز و جابه‌جایی 200 نفر و 5 تن بار در نقاط صعب‌العبور بمو، فارش بند، خرامه و فیروزآباد شدیم.»
حساسیت مأموریت بالگردها در زمان وقوع حوادث آتش‌سوزی بر کسی پوشیده نیست؛ یکی به جهت سرعت عمل در انتقال نیروها و پیشگیری از گسترده‌شدن دامنه حریق، دیگری به علت بهره‌گیری از امکانات هوایی در مهار آتش: «عمدتا در عملیات‌هایی که هلی‌برد برای کمک به میدان می‌آید برای مناطق صعب‌العبور و سخت است که امکان دسترسی امدادگران در زمان محدود وجود ندارد. وزش باد، پوشش گیاهی در هم تنیده و پیدا‌کردن فضای امن برای پیاده‌کردن نیروها در نزدیک‌ترین نقطه به آتش از مشکلات ما در این عملیات‌هاست. وزش بادهای شدید در ارتفاعات همواره کار مهار آتش با استفاده از بسکت را سخت می‌کند و این مسأله باعث می‌شود تا ما ساعت‌ها در آسمان پرواز کنیم.»
محافظت از جان امدادگران، مراقبت از هلی‌برد به عنوان امکانات محدود بیت‌المال در این بخش و سرعت عمل در مهار آتش همه و همه از دغدغه‌های مهندسین پرواز در حوادث آتش‌سوزی جنگل است.
نداشتن تجهیزات پیشرفته برای اطفای حریق
18درصد مساحت استان فارس را جنگل‌ها و مراتع پوشانده‌اند و این مسأله همواره در فصل گرم سال دغدغه دستگاه‌های امدادرسان است. مدیر جمعیت هلال احمر شهر شیراز می‌گوید: «به محض گرم‌شدن هوا، سریال تکراری آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع شروع می‌شود. این در حالیست که ما امکانات و تجهیزات پیشرفته برای اطفای حریق در سطح گسترده در این مناطق را نداریم. حتی شهر ما از داشتن بالگرد برای بکارگیری در این مواقع محروم است و این مسأله کار مهار آتش را سخت کرده و باعث می‌شود گاه یک آتش‌سوزی چندین و چند روز مانند آتش‌سوزی مراتع کهمره طول بکشد.»
محمدجواد رشیدی با تأکید بر اینکه جمعیت هلال احمر هیچ مسئولیتی در اطفای حریق ندارد و صرفا نقش پشتیبانی سازمان‌های امدادگر دیگر را دارد، می‌گوید: «درست است ما وظیفه پشتیبانی را داریم اما حقیقت این است که به محض وقوع آتش‌سوزی ابتدا نیروهای امدادی مستقر در پایگاه‌های کوهستان متوجه آتش می‌شوند و تا رسیدن آتش‌نشانی به پیشگیری از حرکت آتش اقدام می‌کنند؛ مانند آنچه از ابتدای سال تا کنون در منطقه دراک اتفاق افتاده است.»
از ابتدای امسال تا کنون 28 حادثه آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع استان فارس اتفاق افتاده است که به گفته مهدی خوبیار، معاون عملیات امدادونجات جمعیت هلال احمر استان فارس، برای مهار این آتش‌سوزی‌ها 73 سورتی پرواز در استان انجام شده است
به گفته او، دشت ارژنگ امسال چهار مرتبه در آتش سوخته است: «عمده حوادث آتش‌سوزی ما در شهر شیراز در مسیر شیراز کازرون، پارک بمبو و باباکوهی اتفاق می‌افتد.»
28 حادثه آتش‌سوزی در سه ماه نخست سال
از ابتدای امسال تا کنون 28 حادثه آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع استان فارس اتفاق افتاده است که به گفته مهدی خوبیار، معاون عملیات امدادونجات جمعیت هلال احمر استان فارس، برای مهار این آتش‌سوزی‌ها 73 سورتی پرواز در استان انجام شده است: «بر اساس آمار اعلامی از سوی سازمان امدادونجات جمعیت هلال احمر، استان فارس بیشترین آمار اعزام بالگرد به مناطق دچار حریق را به خود اختصاص داده است.»
او با اشاره به گستردگی پهنه استان فارس و حوادث آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌های این استان عامل انسانی را مهم‌ترین عامل در وقوع این حوادث می‌داند: «طی سال گذشته نجاتگران جمعیت هلال احمر در 103 حادثه آتش‌سوزی حضور داشتند.»
تیم امداد کوهستان جمعیت هلال احمر شیراز علاوه بر پوشش مأموریت‌های امدادی کوهستان نقش موثری در حوادث آتش‌سوزی منطقه هم دارند. به گفته مجید حسنی، مسئول تیم کوهستان هلال احمر شیراز مناطق کوهستانی دراک و باباکوهی، متأسفانه هر ساله در پی گرمای هوا و خشکی زمین، جنگل مستعد حریق است و با کوچک‌ترین جرقه‌ای سطح وسیعی از این مناطق می‌سوزد.
او با اشاره به سختی عملیات اطفای حریق برای امدادگران می‌گوید: «دودزدگی، تنگی نفس و سوختگی جزئی و کلی از حوادثی است که همواره امدادگران ما را تهدید می‌کند.»