کنکوری که قرار بود حذف شود، دو‌مرتبه‌ای می‌شود

راضیه زرگری- سال ۸۶ بود که طرح «نحوه پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی» در مجلس تصویب شد؛ قرار بود براساس این قانون نقش کنکور در پذیرش دانشجو کم و درنهایت تا سال ۹۰ کلا حذف شود.

از حذف تا جایگزینی

14 سال از تصویب این قانون گذشت؛ کنکور نه تنها حذف نشد بلکه در این سال‌ها برخی از مسئولان ارشد کشور از مافیای کنکور و عوامل دخیل در آن گفتند که با قدرتی که دارند اجازه حذف کنکور را نمی‌دهند. مافیایی که زور و قدرت نفوذشان به قانون تصویب شده هم چربید.

در سال 1392 یک مصوبه جدید بر اساس ویرایش مصوبه قبلی تصویب شد که حذف قطعی کنکور را تا حدود زیادی منتفی کرد. البته در این بین روش‌های مختلفی برای جایگزین‌کردن کنکور هم مطرح شد مثل برگزاری چهار آزمون طی یک سال تا دانش‌آموزان در استرس و فشار کمتری قرار بگیرند.

حالا در تازه‌ترین و به گفته دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی مهم‌ترین تصمیم 52 سال اخیر این شورا درباره کنکور، خبرهای تازه‌ای به گوش می‌رسد.

سعیدرضا عاملی از تصویب سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی خبر می‌‌دهد: «از سال ۱۴۰۲ کنکور دو بار در سال برگزار می‌شود.»

او در حاشیه جلسه ۸۴۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی این توضیحات را ارایه می‌دهد. گویا دستور این جلسه ساماندهی نظام سنجش و پذیرش کنکور در مقطع کارشناسی بوده و تصمیمات مهمی هم گرفته شده است.

کنکور سراسری از سال ۱۳۴۸ در ایران برگزار می‌شود. عاملی می‌گوید تصمیمات این جلسه مهم‌ترین تصمیمات ۵۲ سال گذشته در زمینه کنکور است.

از سهم 60درصدی آموزش‌وپرورش تا اعتبار دوساله نتایج

همان طور که دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرده، مصوبه اول مبنی بر این است که در آزمون سراسری سهم آموزش‌وپرورش به لحاظ سابقه تحصیلی ۶۰درصد و سهم کنکور سراسری ۴۰درصد شود.

تصمیم دوم این است که کنکور سراسری مختص دروس تخصصی باشد و دروس عمومی به بخش سوابق تحصیلی منتقل می‌شود؛ یعنی سوابق تحصیلی مبنای ارزیابی نهایی خواهد بود، مصوبه سوم هم به گفته عاملی این است که که آزمون سنجش (کنکور) دو بار در سال برگزار شود تا فشار و اضطراب از روی دانش‌آموزان برداشته شود: «دانش‌آموزان وقتی در این آزمون شرکت می‌کنند نگران نباشند که تا سال دیگر فرصت دیگری نخواهند داشت.»

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران می‌گوید: «به این ترتیب کنکور دو بار برگزار خواهد شد. مصوبه چهارم این است که نتایج آزمونی که دانش‌آموزان در آن شرکت می‌کنند تا دو سال اعتبار خواهد داشت و دانش آموزان می‌توانند از نتایج آن  تا دو سال استفاده کنند.

مصوبه پنجم جلسه اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره پذیرش دانشجو است؛ دانشگاه‌های کشور می توانند یک حد نصاب برای معدل در نظر بگیرند و بر اساس آن مشخص کنند که تا چه معدلی را  پذیرش می‌کنند.

با این حساب اگر معدل داوطلب از میزان مشخص پایین‌تر باشد این اختیار به دانشگاه‌ها داده می‌شود که داوطلب را پذیرش نکنند.

اضطراب‌زدایی و سنجش عمیق؛ دو مولفه‌ای است که عاملی آنها را در این تصمیم‌ها موثر دانسته است: «با این رویکرد  هم اضطراب‌زدایی از جامعه داوطلبان کنکور مخصوصا در رشته‌های پرمتقاضی انجام می‌شود و هم اینکه سنجش با عمق بیشتری صورت می‌گیرد. به طوری که دانش‌آموز با سوالات کیفی که طی دوره تحصیل در آموزش و پرورش با آنها رو به رو شده مورد سنجش قرار می‌گیرد.»

پذیرش عادلانه‌تر بر اساس کیفیت آموزش

دلیل منطقی که این استاد ارتباطات دانشگاه تهران برای تصمیمات اخذشده درباره کنکور می‌آورد، به کیفیت آموزش در سال‌های پیش از کنکور برمی‌گردد. عاملی می‌گوید: «واقعیت این است که دانش آموز ۱۲ سال تحصیل می‌کند و این ۱۲ سال تحصیل باید در موفقیت او در دانشگاه بروز داشته باشد. با طرح تأثیر ۶۰درصد سوابق تحصیلی و ۴۰درصد آزمون این امکان فراهم می‌شود تا عمق یادگیری دانش‌آموز سنجش شود.»

او توضیح می‌دهد که مرکز سنجش آموزش‌وپرورش این امکان را فراهم کرده که سوالات استانداردشده در سراسر کشور مورد آزمون قرار بگیرد و امیدواریم که این روش شرایطی را فراهم کند که داوطلبان به صورت عادلانه‌تر به دانشگاه وارد شوند و رشته‌هایی که پرداوطلب نیست بدون کنکور برای دانشگاه‌های مقصد خود اقدام کنند.

17درصد صندلی دانشگاه‌ها بدون کنکور پر می‌شود

در حال حاضر حدود ۱۷درصد صندلی‌های دانشگاه‌ها بدون کنکور پر می‌شود و به گفته دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی حدود ۱۳درصد ظرفیت دانشگاه‌ها نیازمند شرکت داوطلبان در کنکور دو مرحله‌ای است.

این مصوبه از سال ۱۴۰۲ اعمال می‌شود و در کنکور ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ این مصوبه اعمال نخواهد شد.

«تصمیم اتخاذشده محصول کار کارشناسی گسترده در دو سال گذشته است.» عاملی با این توضیحات به تجربه‌های موفق در جهان اشاره می‌کند: «علاوه بر تجربه موفق جهان و چالش‌های بزرگ ملی در حوزه سنجش و پذیرش داوطلبان ورود به دانشگاه نیز در این تصمیمات مورد توجه قرار گرفته است.»

رویکرد مثبت تمرکز بر دروس تخصصی در آزمون سراسری

کنکور مفهومی است که در سیستم و فرهنگ نظام آموزشی ما برای دانش‌آموزان حکم تعیین سرنوشت را دارد و خواه ناخواه بسیاری از دانش‌آموزان را دچار مشکلات روحی ناشی از استرس می‌کند که تنها بخشی از اخبار پیامدهای آن منتشر می‌شود؛ مثلا فلان جوان به خاطر مشکلات روحی و روانی کنکور خودکشی کرد یا جوانان زیادی که به واسطه ناکامی در کنکور دچار مشکلات جدی روانی شده و در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار گرفتند.

سوالی که مطرح می‌شود این است؛ آیا دو یا چندمرتبه برگزاری کنکور واقعا می‌تواند از فشاری که دانش‌آموزان تحمل می‌کنند، کم کند؟

علیرضا نیک‌نژاد، آموزگار و کارشناس آموزش‌وپرورش معتقد است: «آزمون ورودی دانشگاه که در کشور ما به اسم کنکور شناخته شده، در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مثل ژاپن متمرکز بر دروس تخصصی است؛ مثلا برای رشته‌های مهندسی فقط از درس‌های ریاضی و فیزیک و شیمی و برای پزشکی از زیست و فیزیک و شیمی آزمون گرفته می‌شود. در این رویکرد اگر کنکور سراسری در ایران هم بر اساس دروس تخصصی برگزار شود، مثبت ارزیابی می‌شود.»

او درباره مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی به «شهروند» توضیح می‌دهد: «اینکه گفته شده قرار است سهم آموزش‌وپرورش 60درصد باشد، در هر حالتی که حساب کنیم مبهم و ایراداتی به آن وارد است.»

30درصدی که قرار است دوبرابر شود؛ اما چگونه؟

نیک‌نژاد تصریح می‌کند: «الان سهم آموزش‌وپرورش در کنکور 25 تا 30درصد است؛ یعنی معدل دانش‌آموز 25 تا 30 درصد ضریب مثبت در کنکور دارد. حالا گفته شده این میزان قرار است به 60درصد برسد؛ ولی جزئیاتی هنوز مشخص نشده که چه تمهیداتی قرار است در نظر بگیرند تا حق کسی ضایع نشود.»

این آموزگار باسابقه آموزش‌وپرورش به دغدغه چهارده ساله حذف کنکور و حرف‌وحدیث‌های آن نیز اشاره می‌کند: «پیش‌تر که دبیرستان چهار ساله بود، قرار بر این شد که پذیرش دانشگاه‌ها بر اساس معدل کل دبیرستان باشد و بعد گفته شد به جای کنکور 4 آزمون نهایی برگزار شود در شرایطی مشابه امتحان نهایی که ارزشیابی نسبتا مطمئن‌تری صورت گیرد.»

به گفته نیک‌نژاد آن زمان هم بحث‌هایی مطرح شد که تا چه حد می‌توان روی درست‌بودن این نمره امتحان نهایی حساب کرد؟ در حال حاضر که صحبت از سهم 60درصدی آموزش‌وپرورش می‌شود باید مشخص شود که با چه رویکرد و روشی باید کیفیت دانش و سطح آموزشی دانش آموزان سنجیده شود.

تجربه ثابت کرده است که اگر بناست نمره مدرسه معیار سنجش برای ورود به دانشگاه باشد، خیلی دقیق نیست؛ زیرا مدارس غیردولتی عموما به دانش آموزان خود نمرات بالا می‌دهند؛ پس تنها امتحان نهایی است که می‌تواند بیشترین ضریب اطمینان را فراهم کند. با این همه باز هم نمی‌توان از مشکلاتی درباره امنیت سوال‌ها مثل سوال‌فروشی و لورفتن محتوای امتحان نهایی و دقت تصحیح صرف نظر کرد.

نیک‌نژاد توضیح می‌دهد: «من شخصا معتقدم حتی وقتی شرط معدل قرار است با کنکور گره بخورد، ضایع‌شدن حق چیزی نیست که بتوان صددرصد جلویش را گرفت؛ به علاوه ساختارهای آموزشی ما آن قدر هم دقیق و بی‌عیب نیست که بتوان تشخیص کیفیت دانش شاگردان را فقط به معلم سپرد.»

نانِ مافیای کنکور در استرس و فشار روانی دانش‌آموزان است

این کارشناس آموزش‌وپرورش درباره اینکه برگزاری دو مرتبه‌ای کنکور واقعا می‌تواند در کاهش استرس دانش‌آموز موثر باشد، می‌گوید: «به نظر من این استرس خیلی برآمده از آزمون نیست بلکه برآمده از فرهنگ آموزش غلط در خانواده و مدرسه است. سرنوشت دانش‌آموز به داستان کنکور گره خورده است.»

به گفته نیک‌نژاد این استرس در دوره‌های قبل بیشتر بود: «وقتی ما کنکور می‌دادیم،از کل دانش‌آموزان تنها 20درصد وارد دانشگاه می‌شدند حالا بسیاری از دانشگاه‌ها صندلی خالی دارند ولی نان بسیاری از مافیای کنکور و پول‌های هنگفتی که به جیب می‌زنند، در همین استرس است؛ به طوری که تا نتوانند آنها را بترسانند قادر نیستند دست در جیب‌هایشان کنند.»

او بر همین اساس توضیح می‌دهد: «البته نمی‌توان گفت دو بار برگزاری کنکور در سال نمی‌تواند در کاهش استرس دانش‌آموزان موثر باشد، با این حال مشکل اساسی و ریشه‌ای در فرهنگ آموزش در کشور ماست. بنابراین هر ترفندی که به کار ببریم تا این استرس پایین بیاید، خیلی نمی‌تواند کارآمد باشد.»