آمار آرای باطله در ۱۳ دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران

میزان آرای باطله در این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری، قابل تأمل بود و بسیاری از اصحاب سیاست را به واکنش واداشت. عده‌ای درباره تفکیک آرای غیر قابل شمارش و آرای سفید گفتند و تقسیم‌بندی هر دو را تحت یک عنوان نادرست خواندند. عده‌ای دیگر نیز از اجبار برخی شرکت‌کنندگان نوشتند؛ هرچند تا به حال گزارش‌های دقیق و قابل استنادی از اجبار رأی‌دهندگان به دست نرسیده و بیشتر محصول نوعی تفکر همراه با ابهام بوده. در عین حال برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی به حضور این عده در پای صندوق‌های رأی تأکید داشتند و از این فرایند، مهر تأیید آنها بر روند جریان انتخابات و حاکمیت را تلقی می‌کردند. در مجموع آرای باطله در این دوره چنان به چشم آمد و در محافل مختلف درباره آن صحبت شد که گزارش‌هایی درباره مقایسه آرای باطله در ادوار مختلف را می‌طلبید. آنچه در ادامه می‌خوانید نگاهی اجمالی است به ادوار مختلف انتخابات ریاست جمهوری در کشور و آمار و ارقام هر دوره.

اولین دوره

1358 / 1.05 درصد

در دوره اول ریاست جمهوری ایران که در سال 1358 برگزار شد، چهره‌های مختلفی شرکت کردند؛ از ابوالحسن بنی‌صدر، صادق قطب‌زاده و داریوش فروهر گرفته تا صادق خلخالی، صادق طباطبایی و مسعود رجوی. در این دوره هنوز شورای نگهبان برای مهر تأیید یا رد صلاحیت نامزدها به وجود نیامده بود و حضرت امام (ره) خود بر جریان کلی انتخابات ناظر بودند. به همین جهت صلاحیت مسعود رجوی که خود به قانون اساسی رأی مثبت نداده بود و حالا می‌خواست مجری همان قانون باشد (!)، رد شد. به این ترتیب ابوالحسن بنی‌صدر با کسب بیشترین آراء یعنی 76.5 درصد پیروز اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران شد. میزان مشارکت در این دوره 69.9 درصد بود؛ سهم آرای باطله نیز 1.05 درصد.

دومین دوره

1360/ 1.08 درصد

دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری به علت تصویب عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر در مجلس و عزل او، زودتر از زمان مقرر برگزار شد و حدود 71 نفر در این دوره ثبت‌نام کردند. این دوره نخستین دوره‌ای است که شورای نگهبان وظیفه بررسی صلاحیت‌ها را به عهده می‌گیرد و آیت‌الله جنتی در همان دوره می‌گوید: «قضیه این است که باید پایبند به مذهب باشند، یعنی چیزی که روش‌های او را تنظیم می‌کند، در زندگی به او برنامه بدهد، مذهب باشد.» از میان 71 نامزد، صلاحیت 4 نفر تأیید شد و محمدعلی رجایی با اخذ مجموع آراء 12 میلیون و 770 هزار و 50 رأی، به ریاست جمهوری رسید. در این دوره میزان مشارکت مردم 64.2 درصد بود و میزان آرای باطله 1.08 درصد.

سومین دوره

1360 / 2.12 درصد

محمدعلی رجایی به عنوان رئیس جمهوری منتخب مردم بیشتر از 28 روز تصدی این مهم را به عهده نداشت و در تاریخ 8 شهریور 1360 در اقدامی تروریستی در ساختمان نخست وزیری به شهادت رسید. دو روز آیت‌الله مهدی کنی با رأی مجلس، ریاست دولت را به عهده گرفت تا مقدمات انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری را فراهم کند. در سومین دوره، 46 نفر نامزد انتخابات شدند که در نهایت صلاحیت 5 نامزد تأیید شد که در نهایت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای در بین این 5 نامزد، پیروز انتخابات بود. میزان مشارکت مردم در این دوره 74.3 درصد و تعداد آرای باطله 2.12 درصد بود.

چهارمین دوره

1364 / 3.2 درصد

از پایان تیرماه 1364 حدود 50 نفر در انتخابات ریاست جمهوری ثبت‌نام کردند. کشور در شرایط جنگ بود و بمباران شهرها نیز ادامه داشت. در این دوره شورای نگهبان از بین نامزدها، صلاحیت 3 نفر را تأیید کرد. از جمله چهره‌های شاخصی که در این دوره رد صلاحیت شد، مهندس بازرگان بود. آیت‌الله امامی کاشانی، عضو هیأت رئیسه مرکزی نظارت بر انتخابات و عضو شورای نگهبان در آن زمان در این خصوص گفت: «شورای نگهبان تمام نقاط مثبت و منفی آقای بازرگان را رسیدگی کرد و پس از جمع‌بندی در شورا با توجه به سابقه و مطلب، ایشان رأی نیاورد.» در این دوره آیت‌الله خامنه‌ای که قبل از انتخابات، در مسجد ابوذر تهران مورد سوء قصد قرار گرفته و از ناحیه دست و سینه به شدت مجروح شده بودند، با اخذ بالاترین میزان رأی، به ریاست جمهوری دوباره رسید. میزان مشارکت در این دوره 54.8 درصد و سهم آرای باطله 3.2 درصد بود.

پنجمین دوره

1368 / 2.14 درصد

رحلت امام خمینی (ره) در این سال و انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان مقام معظم رهبری در این سال، باعث شد انتخابات ریاست جمهوری زودتر از موعد برگزار شود. آیت‌الله خامنه‌ای که آن زمان مقام ریاست جمهوری را به عهده داشتند سه ماه کمتر از زمان مقرر ریاست جمهوری عهده‌دار این جایگاه بودند و پس از اعلام علی‌اکبر محتشمی‌پور، وزیر وقت کشور، ثبت‌نام داوطلبان شروع شد. در این دوره 79 نفر ثبت‌نام کردند که از این میان، صلاحیت 2 نامزد تأیید شد؛ حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی و عباس شیبانی. میزان مشارکت مردم در این دوره 54.6 درصد و سهم آرای باطله، 2.14 درصد بود.

ششمین دوره

1372 / 1.8 درصد

اولین دوره ریاست جمهوری حجت‌الاسلام هاشمی هم‌زمان با پایان جنگ آغاز شد و سازندگی کشور مدنظر قرار گرفته بود. به همین جهت نیز بعدها با عنوان دوران سازندگی نام گرفت. در دور دوم ریاست جمهوری ایشان، 128 نفر ثبت‌نام کردند که در مجموع صلاحیت 4 نامزد تأیید شد؛ عبدالله جاسبی، رجبعلی طاهری، احمد توکلی و حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی. هاشمی که در دوره اول حمایت تمام جناح‌ها را به همراه داشت در دور دوم شرکت در انتخابات تنها به پشتیبانی جناح راست متکی شد. به این ترتیب با شرکت 50.7 درصد واجدین شرایط، انتخابات با پیروزی ایشان به پایان رسید. سهم آرای باطله در این دوره 1.8 درصد بود.

هفتمین دوره

1376 / 0.85 درصد

هفتمین دوره ریاست جمهوری در ایران در شرایطی ویژه رقم خورد؛ شرایطی که با پیروزی سیدمحمد خاتمی جریانی ساخت که بعدها به جریان اصلاحات معروف شد. سیدمحمد خاتمی، وزیر ارشاد دولت سازندگی بود و تا روزهای پایانی پیش از برگزاری انتخابات هم بسیاری شاید گمان بر پیروزی‌اش نداشتند. در این دوره 238 نامزد ثبت‌نام کردند که صلاحیت 4 نفر تأیید شد: محمدمحمدی ری شهری، سیدمحمد خاتمی، سیدرضا زواره‌ای و علی‌اکبر ناطق نوری. البته چهره‌های سرشناسی نظیر عزت‌الله سحابی، علی‌اکبر معین‌فر و ابراهیم یزدی نیز رد صلاحیت شدند. با این حال میزان مشارکت مردم به دلایل مختلف به 79.9 درصد رسید که بالاترین میزان مشارکت تا آن زمان بود. در این دوره سهم آرای باطله، 0.85 درصد بود.

هشتمین دوره

1380 / 2.25 درصد

هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری همراه بود با بالاترین میزان ثبت‌نام داوطلبان در آن زمان. 814 نفر در این دوره داوطلب شدند که صلاحیت 10 نامزد تأیید شد. تعداد افراد تأیید صلاحیت‌شده نیز در این دوره قابل توجه بود؛ سیدمحمد خاتمی، احمد توکلی، علی شمخانی، عبدالله جاسبی، حسن غفوری‌فرد، منصور رضوی، شهاب‌الدین صدر، علی فلاحیان، مصطفی هاشمی‌طبا و محمود کاشانی. برنامه‌های تبلیغاتی ستادهای خاتمی و همچنین نحوه تأثیرگذاری او در افکار عمومی، در این دوره دوباره به پیروزی جنبش اصلاحات انجامید؛ هرچند میزان مشارکت پایین‌تر از دور اول حضور خاتمی بود. در این دوره میزان مشارکت مردم، 67.8 درصد و سهم آرای باطله، 2.25 درصد بود.

نهمین دوره

1384 / 4.2 درصد

نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری مجلس، اولین دوره‌ای بود که جریان انتخابات به دور دوم کشید. در این دوره 1014 نفر ثبت‌نام کردند که شورای نگهبان صلاحیت 6 نامزد را تأیید کرد؛ محمود احمدی‌نژاد، علی لاریجانی، محسن رضایی، محمدباقر قالیباف، مهدی کروبی و اکبر هاشمی رفسنجانی. در این دوره دو چهره اصلاح‌طلب، مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده، رد صلاحیت شدند اما در نهایت به‌واسطه نامه‌ای از سوی غلامعلی حداد عادل خطاب به مقام معظم رهبری مبنی بر درخواست تجدیدنظر در صلاحیت نامزدها، این دو نفر نیز به جمع نامزدها پیوستند. در این میان محسن رضایی چند روز مانده به انتخابات انصراف داد. در این دوره محمود احمدی‌نژاد که در سال 1382 به عنوان شهردار تهران انتخاب شده بود، با شعار ساده‌زیستی و تشکیل «کابینه‌ای که به هیچ حزب و گروهی تعلق ندارد» در عین ناباوری بخش عمده‌ای از گروه‌های سیاسی توانست به دور دوم برود و در نهایت در تقابل با هاشمی رفسنجانی پیروز میدان انتخاب باشد. میزان مشارکت در مرحله اول انتخابات این دوره 62.7 درصد و در مرحله دوم 59.8 درصد بود. سهم کل آرای باطله در این دوره، 4.2 درصد بود.

دهمین دوره

1388 / 1.05 درصد

دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران یکی از چالش‌برانگیزترین ادوار برگزاری تا آن زمان بود. حضور میرحسین موسوی و تقابل او با محمود احمدی‌نژاد، حرف و حدیث‌های فراوان به همراه داشت و جریان مناظره‌های تلویزیونی را به صدر فهرست بازدیدکنندگان رساند. در این دوره 475 داوطلب ثبت‌نام کردند که شورای نگهبان از میان این تعداد، صلاحیت 4 نامزد را تأیید کرده بود؛ مهدی کروبی، میرحسین موسوی، محسن رضایی و محمود احمدی‌نژاد. اعظم طالقانی از جمله افرادی بود که در این دوره صلاحیتش احراز نشد. میزان مشارکت مردم در این دوره از انتخابات، بالاترین میزان در کل ادوار ریاست جمهوری در کشور بود و به 85 درصد رسید. سهم آرای باطله در این میان، 1.05 درصد بود.

یازدهمین دوره

1392 / 3.39 درصد

اهمیت این دوره، به پایان رسیدن ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد و حضور دوباره اصلاح‌طلبان بعد از چالش‌های سال 88 بود. در این دوره 686 داوطلب ثبت‌‌نام کردند که از میان آنها 6 نفر تأیید صلاحیت شدند: محمدباقر قالیباف، حسن روحانی، سعید جلیلی، علی‌اکبر ولایتی، محسن رضایی و سیدمحمد غرضی. هرچند غلامعلی حداد عادل و محمدرضا عارف هم در میان تأیید صلاحیت‌شدگان حضور داشتند که اولی به نفع اصول‌گرایان و دومی به نفع حسن روحانی در روزهای نزدیک به برگزاری،‌ کناره‌گیری کردند. در این دوره چهره‌های سرشناسی هم رد صلاحیت شدند که از مهم‌ترین‌شان آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی بود. افرادی نظیر مسعود پزشکیان، علیرضا زاکانی، اسفندیار رحیم مشایی، مصطفی کواکبیان، منوچهر متکی و… نیز جزو کسانی بودند که رد صلاحیت شدند. میزان مشارکت مردم در این دوره 72.7 درصد و سهم آرای باطله 3.39 درصد بود.

دوازدهمین دوره

1396 / 2.9 درصد

دوره دوازدهم انتخابات ریاست جمهوری در حالی آغاز شد که بحث‌هایی درباره برجام مطرح بود و گروه‌های مختلف درباره آن نظرات متنوع و گاه مخالفی مطرح می‌کردند. در این دوره هم شاهد بیشترین نام‌نویسی داوطلبان بودیم و 1636 نفر ثبت‌نام کردند. جوان‌ترین ثبت‌نام‌کنندگان 18 سال و مسن‌ترین‌شان 92 ساله بود. در نهایت اما شورای نگهبان صلاحیت حسن روحانی، محمدباقر قالیباف، سید ابراهیم رئیسی، اسحاق جهانگیری، سیدمصطفی میرسلیم و سیدمصطفی هاشمی طبا را تأیید کرد، اما مهم‌ترین چالش، رد صلاحیت چهره‌هایی نظیر محمود احمدی‌نژاد و حمید بقایی بود. هرچند چهره‌هایی نظیر علیرضا زاکانی، اعظم طالقانی و مصطفی کواکبیان هم رد صلاحیت شدند. میزان مشارکت مردم در این دوره 73.1درصد و سهم آرای باطله 2.9 درصد بود.

سیزدهمین دوره

1400 / 12.9 درصد

سیزدهمین دوره انتخابات امسال در حالی برگزار شد که رد صلاحیت چهره‌هایی نظیر علی لاریجانی از جمله پرسش‌های قابل تأمل بود. در آنسو شورای نگهبان صلاحیت محمود احمدی‌نژاد را هم تأیید نکرد. عبدالناصر همتی تنها چهره‌ای از دولت بود که توانست در این دوره حضور داشته باشد و دیگر افرادی که صلاحیت‌شان تأیید شد سیدابراهیم رئیسی، سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، محسن رضایی، سعید جلیلی و محسن مهرعلیزاده بودند. از جمله مباحث مهم بعد از اعلام آراء در این دوره، کمترین میزان مشارکت مردم در طول تمام ادوار ریاست جمهوری یعنی 48.8 درصد و سهم آرای باطله، 12.9 درصد بود.