تطهیر طالبان؟
آنچه بر افغانستان گذشت...
امارت اسلامی طالبان ماهها قبل شاید در دوحه قطر جشن گرفته شده بود. زمانی که توافقنامه دوحه در سال 2020 امضا شد؛ بین ایالات متحده و گروه طالبان. بر این اساس، خروج تمام نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان امضا شده بود. توافق به تأیید نمایندگان چین، روسیه و پاکستان هم رسیده بود و دولت وقت افغانستان اصلا طرف معامله نبود. پشت پرده توافقنامه شاید حالا عیان میشود؛ زمانی که دولت فاسد افغانستان مواضع خود را خاضعانه تقدیم میکند و رئیسجمهوری فراری گویا به قطر میگریزد!
یاسر نوروزی: یازده سپتامبر 2001. تمام خبرگزاریها و شبکههای تلویزیونی، تصویری مشابه را منتشر کردند؛ نمایشی از گرد و غبار پر از اضطراب. برجهای دوقلو به خاک فرو مینشست و انگشت اتهام طالبان را در افغانستان نشانه میرفت. ارتباط طالبان با القاعده انکارناپذیر بود و افکار عمومی در پی انتقام. به این ترتیب حکومت امارت اسلامی در کابل (آنچه طالبان خود را به این نام میخواندند) سقوط کرد و تقدیری دیگر در تراژدی مردم افغانستان رقم خورد؛ سیاستی آمریکایی که قرار بود تحولی در این کشور ایجاد کند. این اتفاق البته بهگونهای دیگر کلید خورد؛ 2 تریلیون دلار تلف شد، 2500 نظامی آمریکایی هزینه و نزدیک به 50هزار غیرنظامی افغانستانی هم کشته شد! سرانجام این اتفاقات شومتر هم بود؛ به پرواز هواپیمایی رسید که همزمان مردم از بالهایش بالا میرفتند؛ تصویری غمانگیز که همه در شبکههای اجتماعی دیدیم. آمریکا به تدریج نیروی خود را خارج میکرد و طالبان به سرعت در خاک افغانستان پیش میرفت. همزمان دولت جدید آمریکا، مواضع خود را در اینباره به جهان مخابره میکرد: «ما اهدافمان را در افغانستان محقق کردیم و بن لادن را از بین بردیم.» اینها جملات جو بایدن بود. اما آیا مسأله صرفا در همین اهداف به ظاهر آشکار خلاصه میشد؟ هرچند بایدن گفته بود قرار است منابع خود را در افغانستان برای رویارویی با چالشهای دیگری نظیر سوریه، یمن، سومالی و غیره به کار ببندد. اما باز هم بهزعم کارشناسان روابط بینالملل این تمام ماجرا نبود. پشت پرده اتفاقات در کشورهای دیگری رقم خورده بود. امارت اسلامی طالبان ماهها قبل شاید در دوحه قطر جشن گرفته شده بود. زمانی که توافقنامه دوحه در سال 2020 امضا شد؛ بین ایالات متحده و گروه طالبان. بر این اساس، خروج تمام نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان امضا شده بود. توافق به تأیید نمایندگان چین، روسیه و پاکستان هم رسیده بود و دولت وقت افغانستان اصلا طرف معامله نبود. پشت پرده توافقنامه شاید حالا عیان میشود؛ زمانی که دولت فاسد افغانستان مواضع خود را خاضعانه تقدیم میکند و رئیسجمهوری فراری گویا به قطر میگریزد! افغانها در توییتر هشتگ زدهاند که «پاکستان را تحریم کنید». اما به نظر میرسد به این هشتگ باید هزاران هشتگ دیگر هم اضافه کرد. چون یکماه پیش، وبسایت رسمی وزارت امور خارجه چین، تصویر وزیر این کشور را در کنار مقامات طالبان منتشر کرده بود.
سیاست کدام دولتها در کجا شکست خورده بود و قدرت اینبار در کجای جهان معامله شده بود؟ چه کسی باور جنگ را در ارتش کشته بود؟
در عین حال چرا ارتش افغانستان با سرعتی باورنکردنی شکست خورد؟ 300هزار نفر نیروی ارتش با کمترین مبارزه تسلیم و تجهیزات و ادوات آمریکایی هم در اختیار طالبان گذاشته شد؛ بیش از 150 هواپیما، 100 بالگرد و میزان قابل توجهی تجهیزات دیگر. هنوز رقم دقیقی برای قیمت این ادوات تخمین نزدهاند اما همه از چند میلیون دلار تجهیزات صحبت میکنند که حالا در دست طالبان است. اعضای طالب هم در کنار بالگردهای آمریکایی رژه رفتهاند. غیر از اینها حدود 90میلیارد دلار برای آموزش تسلیحات نظامی به ارتش افغانستان هزینه صرف شده بود. عجیب اینجاست تعداد نیروهای ارتش افغانستان در برابر طالبان چهار به یک بود. حتی نیروی هوایی هم در اختیار طالبان نبود. با تمام اینها، در میان بهت و حیرت مردم جهان و همینطور کاربران شبکههای اجتماعی در ایران، نیروهای طالبان یکی پس از دیگری مناطق مختلف کشور افغانستان را فتح کردند و سرآخر هم که با برادر رئیسجمهوری بیعت کردند! سیاست کدام دولتها در کجا شکست خورده بود و قدرت اینبار در کجای جهان معامله شده بود؟
چه کسی باور جنگ را در ارتش کشته بود؟ این جمله دهان به دهان بین تمامشان گشته بود که «دولت اشرف غنی ارزش جنگیدن ندارد». نیویورکتایمز در مصاحبههای مختلف با سربازان و افسران و ارتشیها چنین رویکردی را بازتاب داده بود. یأس، ناامیدی، سرخوردگی و سیاست شکست دموکراسی وارداتی. رئیسجمهوریآمریکا در گفتوگویی خبری بعد از پاسخ گفتن به سوالات متعدد درباره افغانستان از خبرنگاران خواست موضوع بحث را عوض کنند. گفت: «از افغانستان نپرسند». بایدن گفت دلش میخواهد درباره «موضوعات شاد» حرف بزنند؛ فان!