آسیبهای روانی غیرمستقیم ناشی از کرونا
دو هفته سرکردن در مکانی خلوت بدون حضور دیگران، میتواند اختلالاتی در فرد ایجاد کند که تا 6ماه به درمان احتیاج دارد
کارشناسان اعصاب و روان، در بررسی تجربه آسیبهای روانی برای زندانیان سلولهای انفرادی به این نتیجه رسیدهاند که دو هفته سرکردن در مکانی خلوت بدون حضور دیگران، میتواند اختلالاتی در فرد ایجاد کند که تا 6ماه به درمان احتیاج دارد.
شیوع کرونا در کنار آسیبهای روانی مستقیمی که برای فرد به دنبال داشته، آسیبهای غیرمستقیمی هم به همراه دارد. آسیبهای مستقیم، مرگ و ترس از مرگ، اضطراب، در سوگ نشستن برای عزیزان، ممانعت در سوگواری، احساس گناه از مبتلاکردن دیگران و چنین عواملی است. اما کرونا آسیبهای غیرمستقیمی هم دارد که در این ایام با بعضی از آنها دستوپنجه نرم کردهایم. در ادامه به بعضی از این موارد اشاره کردهایم.
- قرنطینه
کارشناسان اعصاب و روان، در بررسی تجربه آسیبهای روانی برای زندانیان سلولهای انفرادی به این نتیجه رسیدهاند که دو هفته سرکردن در مکانی خلوت بدون حضور دیگران، میتواند اختلالاتی در فرد ایجاد کند که تا 6ماه به درمان احتیاج دارد. با این مقدمه میتوان خطرات قرنطینه کامل یا اصطلاحا «بلاک دان» را نیز درک کرد. درست است که در برخی کشورها قرنطینه کامل به جهت جلوگیری از مرگ مستقیم انجام شده است اما در همان مناطق نیز به آسیبهای روانی ناشی از قرنطینه اذعان داشتهاند. بهخصوص زمانی که فرد تنها زندگی میکند یا در محل زندگیاش تنشهایی دارد، این موضوع تشدید میشود.
- معیشت
با شیوع گسترده کرونا بسیاری از مشاغل تحت تأثیر مستقیم قرار گرفت. بعضی اصناف با محدودیتهای مختلف مواجه شدند و ناچار به خانهنشینی بودند. گاهی نیز محدودیتهای رفتوآمد مردم باعث میشد مشاغل متعدد دچار آسیب شوند. کرونا در واقع اقتصاد جهانی را چنان تحت تأثیر قرار داد که بسیاری از مردم در کشورهای مختلف دچار تنگناهای وحشتناک شدند. این موضوع در ایران هم قابل مشاهده بود. اختلالات ناشی از تنگناهای معیشتی نیز چنان است که مراقبت روانی در آنها بسیار دشوار به نظر میرسد. عموم کسانی که در تنگناهای معیشتی سخت قرار میگیرند، نه آگاهی چندانی نسبت به مراقبتهای روانی دارند و نه به لحاظ اقتصادی توانایی مراجعه به رواندرمانگران را. به همین جهت آسیبهای اقتصادی خانواده که منجر به اختلالات روانی میشود، یکی دیگر از خطرات غیرمستقیم شیوع کرونا بوده است.
- ارتباطات
زندگی بشری چنان است که برخی جامعهشناسان انسان را موجودی جمعیتپذیر تعریف کردهاند. در واقع انسان در ارتباطات است که شکل میگیرد و میتواند هویت خود را معنا کند. به همین جهت هرگونه اختلال در ایجاد ارتباط، میتواند در این زمینه آسیبزا باشد. ابتدای شیوع کرونا عدهای بر این باور بودند که خلأ ارتباطات اجتماعی را میتوان از طریق شبکههای اجتماعی و فضای مجازی، پر کرد. گذشت زمان اما نشان داده است که چنین چیزی حتی با وجود پیشرفتهای تکنولوژیک مثل سابق امکانپذیر نیست. در کنار اینکه فضای مجازی میتواند خطرات جدی برای کودکان و نوجوانان در ایران نیز داشته باشد. زمانی که کنترل بر فضای مجازی به جهت رتبهبندی سنی وجود ندارد و فیلترشکنها نمیتوانند محدودیتهای قابل تنظیم ایجاد کنند، کودک و نوجوان به راحتی به هر سایتی دسترسی دارند و این خطر را تشدید میکند. بهخصوص که خانوادهها به جهت آموزش مجازی ناچارند عموما ارتباط فرزندان را به فضای مجازی باز بگذارند. چنین پدیدهای در سال تحصیلی گذشته بین خانوادهها قابل مشاهده بود. بسیاری از والدین از این موضوع احساس نگرانی میکردند. در عین حال زمانی که والدین دو یا سه فرزند تحت آموزش داشته باشند، مراقبت از آنها به لحاظ کنترل فضای مجازی بسیار دشوار است.
- خشونتهای خانگی
تمام آسیبهایی که بعد از شیوع کرونا شاهد بودیم، میتوانند با یکدیگر رابطه داشته باشند. زمانی که فرد در حالت قرنطینه است، احساس گناه دارد، ناچار به مراعات شیوهنامههای بهداشتی است و معیشتش هم دچار معضل شده است، خانواده دیگر نمیتواند تعریف سابق را داشته باشد. فرزندان در خانه ماندهاند و محل تفریح و حتی آموزششان محدود به خانه شده. در چنین شرایطی شاهد تشدید خشونتهای خانگی هستیم. فرد دچار ترس و اضطراب است و برای تخلیه تنشهای خود راهی ندارد. به همین جهت اعضای خانواده هرکدام میتوانند قربانیان خشونتهای خانگی باشد. این خشونتها را میتوان در قالب کودکآزاری، همسرآزاری و خشونت علیه زنان بررسی کرد. وقتی افراد بیش از حد در کنار هم هستند، تنش بین روابطشان تشدید میشود و میتواند منجر به اعمال خشونت شود.
- کمتحرکی
یکی از راههای تابآوری و مقاومت علیه تنشها و اضطرابها و ترسها، ورزش است. کمتحرکی در واقع نهتنها ممکن است فرد را دچار انزوا کند بلکه به سلامت جسمانی او نیز آسیب میزند. بعد از شیوع کرونا به جهت اعمال محدودیتها در مکانهای تفریحی، ورزشی و گردشگری، افراد ناچار به تحرک کمتر کشیده شدند و توان تخلیه تنشهای ناشی از کرونا را نداشتند. در این موارد میتوان به مشکلات سالمندان هم اشاره کرد که خطرات کمتحرکی برای آنها دوچندان است.