وقتی صحبت از صلح خنده‌دار می‌شود

این روزها دنیا در حالی روز جهانی صلح را گرامی می‌دارد که افغانستان با شرایط سخت و مبهم امنیتی و معیشتی دست‌وپنجه نرم می‌کند. ده‌ها هزار نفر از ترس جان‌شان آواره شده و هزاران نفر برای تأمین اولیه‌ترین مایحتاج زندگی‌شان با بحران مواجه‌اند؛ آینده‌ای مبهم و تصویری نامعلوم از روزهایی که پیش‌روی مردم این کشور قرار دارد، بزرگ‌ترین درد اهالی افغانستان در این روزهاست.

روز جهانی صلح در سال 2021 بر اهمیت هماهنگی همه کشورها در زمان درگیری تأکید دارد. همه ساله در 21 سپتامبر روز جهانی صلح در سراسر جهان جشن گرفته می‌شود؛ با هدف تقویت صلح در سراسر کره‌خاکی، بدون خشونت و در آتش‌بس همیشگی. به علاوه، این مناسبت روزی است که به طور کامل به ترویج همبستگی جهانی برای ایجاد جهانی صلح‌آمیز و پایدار اختصاص داده شده. 21 سپتامبر بر اساس اعلام سازمان ملل متحد به دنبال یادآوری اهمیت صلح جهانی به مردم و ملت‌هاست.این تعابیر زیبا در دنیای امروز اما مصادیق بارزی ندارد. در دوران اخیر، تبعیض، نفرت و انگ‌زنی در سراسر جهان افزایش پیدا کرده و جان مردم است که به جای نجات آنها هزینه می‌شود.

صحنه‌های دردآور این روزهای افغانستان

برای کشورهایی که سال‌هاست روی آرامش ندیده‌اند و قلب‌شان قرار زندگی در امنیت را حس نکرده، صحبت از صلح خنده‌دار است. تصاویر و ویدیوهای افغانستان شاید دردآورترین صحنه‌های اخیر برای مدافعان صلح جهانی باشد. ظاهر زندگی مردم شاید عادی به نظر برسد، اما سلاح‌هایی که همه جا و همه وقت هست، می‌گوید هیچ چیز آنجا آرام و پایدار نیست. پرداختن به شرایط فعلی سیاسی و اجتماعی افغانستان و تلاش برای جلب توجه نهادهای بشردوستانه برای حمایت از زنان، کودکان و مردان بی‌پناه افغانستانی، بدون شک بزرگ‌ترین رسالت روز جهانی صلح در سال 2021 است.

طالبان طی هفته گذشته بیانیه‌ای در مورد تعیین سمت‌ها در دولت تازه تأسیس خود منتشر کرده که انتقاد جامعه بین‌المللی و مردم افغانستان را برانگیخته. گویی برای نهادهای حقوق بشری زنگ خطر به صدا درآمده است؛ زنان به طور کامل از امور اجرایی حذف شده‌اند و اقلیت‌های قومی تنها چند موقعیت را به دست آورده‌اند . اعتراضات در کابل آغاز شده؛ جایی که مخالفان به سرعت توسط طالبان که اغلب از روش‌های خشونت‌آمیز استفاده می‌کردند، تحت کنترل قرار گرفتند. طالبان از آن زمان محدودیت‌هایی را برای معترضان اعمال می‌کند؛ از تجمعات بدون مجوز در تلاش برای ساکت کردن مخالفان جلوگیری می‌شود.

به گزارش سازمان صلح جهانی، طالبان هفته‌ها پس از تسلط تلاش می‌کند مردم را راضی کند؛ تا هم اعتماد افغانستانی‌های ترسیده را به دست بیاورد و هم به جامعه بین‌الملل در مورد چارچوب کمتر خشونت‌آمیزتر خود اطمینان خاطر بدهد و به علاوه با تفسیر از قوانین شرع نسبت به حقوق منطقی زنان و انسان‌ها وعده بدهد.

پرداختن به شرایط فعلی سیاسی و اجتماعی افغانستان و تلاش برای جلب توجه نهادهای بشردوستانه برای حمایت از زنان، کودکان و مردان بی‌پناه افغانستان، بدون شک بزرگ‌ترین رسالت روز جهانی صلح در سال 2021 است.

دولت تازه طالبان هر چیزی جز «فراگیر» است

بلافاصله پس از تصرف طالبان در 15 آگوست، ملا عبدالغنی برادر رهبر طالبان با انتشار بیانیه‌ای قول داد «یک دولت فراگیر که نماینده تمام مردم افغانستان باشد» ایجاد کند. نظاره‌گران احساس تردید و بی‌اعتمادی داشتند؛ چهره دوره جدید حکومت طالبان با اقدامات‌شان مشخص می‌شود، نه با تأیید مشکوک جامعه بین‌الملل. با این حال تاکنون، سخنان و اقدامات نمایندگان طالبان و روایت‌هایی که از کشور بیرون می‌آیند ناهماهنگ به نظر می‌رسد.

نظاره‌گران تردید موجهی داشتند. دولت تازه منصوب هر چیزی جز فراگیر است. کشور و امور اجرایی کاملا توسط مردان پیش می‌رود. مردانی که اکثریت آنها از قبایل پشتون، بزرگ‌ترین گروه قومی افغانستان هستند و تنها یک تاجیک و ازبک دارد که هر دو طالب هستند.

دولت این روزهای افغانستان مملو از اسامی شناخته‌شده برای کسانی است که در دوران حکومت طالبان در دهه 1990 زندگی می‌کردند. زنان از تمام موقعیت‌ها محروم شده و وزارت امور زنان منحل شده است. ترکیب دولت تصویری تلخ برای زنان و اقلیت‌های قومی در داخل کشور ایجاد کرده، همچنین شک و تردید جامعه بین‌الملل را بیشتر کرده است.

مردمی که در اعلام مخالفت سکوت نکردند

با این حال مردم افغانستان در اعلام و فریاد مخالفت سکوت نکرده‌اند. فمینیست‌ها و دموکرات‌های اسلامی روزبه‌روز در اعتراض به طالبان، دولت آنها و عقب‌نشینی در حقوق شهروندی به خیابان‌ها آمده‌اند. اعتراضات علی‌رغم محدودیت‌ها و تاکتیک‌های پراکندگی خشونت‌آمیز فزاینده‌ای که توسط طالبان به کار گرفته شده، ادامه داشته است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که اعضای طالبان برای تنبیه و متفرق‌کردن مردم تازیانه به کار می‌برند، زنان را می‌زنند، اسلحه به مخالفان نشان می‌دهند و شلیک هوایی می‌کنند.

بیش از 12 روزنامه‌نگار در جریان پوشش خبری اعتراضات بازداشت شده و مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند. گزارش‌های ارسالی به سازمان ملل متحد شرح می‌دهد طالبان در جست‌وجوی کسانی که در اعتراضات شرکت کرده‌اند، خانه‌به‌خانه می‌روند.

چرا جهان، ما را بی‌صدا و بی‌رحمانه نگاه می‌کند

این در حالی است که جهان و داعیه‌داران برقراری صلح پایدار، در قبال افغانستان تنها نظاره‌گر هستند. ده‌ها هزار نفر از مردم افغانستان خانه‌های خود را ترک کرده‌اند و بانک‌ها مملو از مردمی است که به دنبال دریافت پول نقد قبل از سقوط کلی اقتصادی هستند. مردم افغانستان ناامید هستند. معترضان ناله می‌کنند؛ در حالی که پلاکاردهایی به زبان انگلیسی در دست دارند: «چرا جهان، ما را بی‌صدا و بی‌رحمانه نگاه می‌کند؟»

در این دوران محوری گذار، بسیار ضروری است که جامعه بین‌الملل همچنان از سیاست‌های سرکوبگر طالبان دستکم اعلام نارضایتی کند. حتی قبل از تصرف طالبان نیز این کشور به سمت بحران‌های بشردوستانه پیش رفت.

در آغاز سال 2021، قبل از تسلط طالبان، نیمی از جمعیت کشور -نزدیک به 18میلیون نفر- به کمک نیاز داشتند. این تعداد قطعا در شرایط فعلی کشور تحت حکومت طالبان افزایش می‌یابد. برنامه توسعه سازمان ملل متحد هشدار داده که این کشور تا اواسط سال 2022 با فقر جهانی روبه‌رو است. در شرایط کنونی، بسیاری از غیرنظامیان به ادامه کمک‌های بین‌المللی و تأمین منابع خارجی متکی هستند. اطمینان از ادامه این کمک‌ها به شهروندانی که بیشترین نیاز را دارند، حیاتی است.

حمایت از غیرنظامیان افغانستانی اولویت اول نهادهای بشردوستی

حمایت از غیرنظامیان افغانستانی و حقوق آنها باید در اولویت اول جهان قرار گیرد. مداخله نظامی در این شرایط در افغانستان فاجعه‌بار خواهد بود و بحران پناهجویان را وخیم‌تر می‌کند و هزاران بی‌گناه را در معرض خشونت‌های مرگبار قرار می‌دهد.

به نظر می‌رسد اکثریت دولت‌ها انزوای دیپلماتیک و استفاده از اهرم مالی به عنوان نقطه چانه‌زنی را موثرترین وسیله برای تأثیرگذاری بر تصمیم‌گیری طالبان می‌دانند. تا 80درصد بودجه افغانستان از جامعه بین‌المللی تأمین می‌شود و بسیاری از دارایی‌های میلیارد دلاری بانک مرکزی افغانستان در خارج از کشور.

انزوا و سکوت دیگر جوامع باعث رکود فوری و فاجعه‌بار اقتصادی در این کشور خواهد شد و افغانستانی‌‌های بیشتری را به سمت فقر و گرسنگی سوق می‌دهد و در نتیجه خشونت و بحران پناهندگان از قبل شدیدتر خواهد شد.

جامعه بین‌الملل به مذاکرات صلح با طالبان ادامه دهد

دبورا لیونز، فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان در گزارش اخیر خود با صدور بیانیه‌ای به نهادهای بین‌المللی هشدار داد که در اعمال فشارهای مالی سریع عمل نکنند. «باید به اقتصاد جهانی اجازه داد تا چند ماه دیگر به طالبان فرصت دهد. فرصتی برای نشان دادن انعطاف‌پذیری و اراده واقعی برای انجام کارهای متفاوت، به ویژه از دیدگاه حقوق بشر، برابری جنسیتی و مبارزه با تروریسم.»

علی‌ر‌غم تعلل‌های قابل درک، ضروری است که جامعه بین‌المللی همچنان به مذاکرات صلح با دولت موقت طالبان ادامه دهد. در همین حال، طالبان باید تلاش‌های خود را برای توسعه روابط در جامعه بین‌المللی و به رسمیت شناختن خود به عنوان دولتی مشروع به کار گیرند.

طالبان به جای صدور بیانیه‌های مخالف دولت در پاسخ به دولت‌های بین‌المللی باید استراتژی‌های مذاکره‌ای روشن را بر اساس مصالحه، آشتی و تقسیم قدرت تدوین کنند. حمایت از مردم بی‌گناه و حصول اطمینان از رعایت حقوق بشر باید به عنوان معیار مرکزی برای تصمیم‌گیری جامعه بین‌الملل در قبال دولت موقت طالبان  باقی بماند.

طالبان در فهرست دولت خود تجدیدنظر کند و خشونت را کنار بگذارد

در نهایت طالبان باید در فهرست دولت خود در بهره‌مندی از زنان و اقلیت‌های قومی، تجدیدنظر کنند؛ نه‌تنها به این دلیل که آنها مستحق و حامیان اصلی یک دولت موثر و عادل هستند، بلکه به این دلیل که در صورت امتناع شرکای بین‌المللی از ارسال کمک به این کشور، افغانستان دچار اختلال و بی‌نظمی نشود. آنها باید فورا از خشونت علیه زنان، روزنامه‌نگاران و معترضان دست بردارند و در عوض جامعه‌ای شکل دهند که در آن غیرنظامیان بتوانند نگرانی خود را بدون ترس از پیامدهای خشونت‌آمیز و مجازات ابراز کنند.

حمایت از مردم بی‌گناه و حصول اطمینان از رعایت حقوق بشر باید به عنوان معیار مرکزی برای تصمیم‌گیری جامعه بین‌الملل در قبال دولت موقت طالبان باقی بماند.

اغلب کشورهای دنیا این روزها بر شفا یافتن و رهایی از بیماری همه‌گیر کووید-19 تمرکز دارند؛ جنگ، درگیری و تبعیض هم ویروسی است که انسان‌های زیاده‌خواه و قدرت‌طلب به آن مبتلا هستند و شفای آن جز با تلاش برای برقراری صلح پایدار به دست نمی‌آید. بهانه روز جهانی صلح به جامعه جهانی این فرصت را می‌دهد که خلاقانه در مورد چگونگی کمک به بهبود و توسعه، ایجاد تاب‌آوری و تبدیل جهان به جایی آرام‌تر، برابرتر، سالم‌تر و پایدارتر برای انسان‌ها  فکر کنند.