گیلگمش، پادشاهی به دنبال جاودانگی

این روزها صحبت از بازگرداندن کتیبه‌ای گلی از «حماسه گیلگمش» به عراق است که سی سال پیش از یکی از موزه‌های بغداد به سرقت رفته بود. کتیبه‌هایی که روی آنها «حماسه گیلگمش» حک شده، طی کاوش‌های باستان‌شناسی در سال ۱۸۴۹ از شهر باستانی نینوا در شمال عراق به دست آمد. باستان‌شناسان طی حفاری‌ها به طور ناگهانی یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های جهان در میان‌رودان را کشف کردند که به «آشور بانی‌پال» پادشاه آشوری تعلق داشت. از این کتابخانه، کتیبه‌های گلی که قدمت آنها چهارهزار سال یا بیشتر است، به‌دست آمد که روی آنها یکی از قدیمی‌ترین و شگفت‌انگیزترین داستان‌های بشر به خط میخی اکدی حک شده بود. این حماسه افسانه «گیلگمش»، پادشاه «اوروک»، شهری در تمدن باستانی سومر را روایت می‌کند که به ظلم بر مردمانش معروف است. برای رام کردن گیلگمش، خدایان برای او رقیب و هماوردی به نام «اِنکیدو» خلق می‌کنند. این دو با هم کشتی گرفته و پس از پیروزی گیلگمش، رفاقت این دو آغاز می‌شود. این دو پهلوان «هوم‌به‌به» نگهبان هزار چهره جنگل سدر را می‌کشند. اما در ماجرایی دیگر و پس از کشتن گاو نر آسمانی، خدایان بر آنها خشم گرفته و انکیدو را می‌کشند. مرگ انکیدو تأثیری عمیق بر گیلگمش دارد و او سفری را در جست‌وجوی جاودانگی آغاز می‌کند. در نهایت گیلگمش پس از طی سختی‌های فراوان به گیاهی جادویی دست می‌یابد که برایش جوانی جاودانه به همراه دارد، اما یک مار این گیاه را می‌خورد و گیلگمش ناچار به پیری و در نهایت مرگ تن در می‌دهد.

جست‌وجوی جاودانگی از مضامین تکرار شونده در اساطیر جهان است و نشان می‌دهد که بشر همواره با مفهوم مرگ و زندگی درگیر بوده و به‌دنبال راهی برای جاودانگی و فرار از مرگ بوده است.

حماسه گیلگمش مضمونی اسطوره‌ای دارد، اما احتمالا در واقعیت شهر اوروک پادشاهی به نام گیلگمش داشته است. کامل‌ترین نسخه این حماسه روی ۱۲کتیبه گلی به خط میخی اکدی حک شده که بعضی از قسمت‌های آن در دسترس نیست، و محققان با استفاده از منابع دیگر سومری تا حدی توانسته‌اند این داستان را کامل کنند. از الفبای اکدی این حماسه رمزگشایی شده و به بسیاری از زبان‌های جهان از جمله فارسی ترجمه شده است. یکی از معروف‌ترین ترجمه‌های فارسی این اثر توسط احمد شاملو انجام شده است.

گویندگی و تألیف: مهرناز الماسی
منبع : TED Ed