تاکنون ۹ دانشمند مسلمان، جایزه مصطفی(ص) را طی ۳ دوره دریافت کرده‌اند و امروز ۵ برگزیده دیگر معرفی و تقدیر می‌شوند
جایزه مصطفی (ص) یک جایزه علم و فناوری ایرانی است که در راستای تجلیل از دانشمندان برجسته در سال ۱۳۹۱ به تصویب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی رسید. این جایزه، با هدف توسعه علم و فناوری در جهان اسلام، شناسایی و تجلیل از دانشمندان برجسته، زمینه‌سازی برای توسعه تعاملات پژوهشگران و افزایش همکاری و هم‌افزایی کشورهای اسلامی در حوزه‌های علم و فناوری ایجاد شد.
این جایزه که از آن به‌عنوان نوبل اسلامی یاد می‌کنند به اثری نوآورانه در مرزهای دانش تعلق می‌گیرد که توسط افرادی شاخص در حوزه‌های علم و فناوری ارایه می‌شود. حوزه‌های اعطای جایزه مصطفی (ص) در ۴ بخش «علم و فناوری اطلاعات و ارتباطات»، «علم و فناوری زیستی و پزشکی»، «علم و فناوری نانو» و «کلیه زمینه‌های علم و فناوری» مشخص شد و برگزیدگان در این حوزه‌ها انتخاب می‌شوند.
برگزیدگان هریک از دوره‌های جایزه مصطفی (ص)، علاوه بر لوح و مدال جهانی مصطفی، مبلغ ۵۰۰ هزار دلار از محل خیرین و موقوفات علم و فناوری دریافت می‌کنند.
همچنین ۲۰ درصد از مبلغ جایزه مصطفی در ازای فعالیت برگزیدگان در قالب «گرنت پژوهشی برای ارایه به پژوهشگران کشورهای اسلامی»، «کمک هزینه فرصت مطالعاتی برای ارایه به پژوهشگران کشورهای اسلامی»، «کمک هزینه سفر برای حضور در رویدادهای بنیاد یا رویدادهای کشورهای اسلامی»، «گرنت برای انتشار مقالات مشترک با پژوهشگران کشورهای اسلامی»، «کمک هزینه برای انجام پروژه‌های مشترک در کشورهای اسلامی»، «کمک هزینه برای راه‌اندازی مراکز مشترک علمی در کشورهای اسلامی»، «کمک هزینه برای پذیرش دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی از کشورهای اسلامی»، «کمک هزینه برای عضویت و فعالیت در مجامع علمی کشورهای اسلامی» اختصاص می‌یابد.
این جایزه که از آن به‌عنوان نوبل اسلامی یاد می‌کنند به اثری نوآورانه در مرزهای دانش تعلق می‌گیرد که توسط افرادی شاخص در حوزه‌های علم و فناوری ارایه می‌شود.
هزینه اهدای جایزه، از طریق وقف دارایی‌های مؤسسات بزرگ اقتصادی و دانش‌بنیان، صاحبان سرمایه، یا عموم علاقه‌مندان به رشد علمی جوامع اسلامی تأمین می‌شود.
طرح‌های ارسالی به دبیرخانه جایزه مصطفی (ص) بر اساس نوآوری در روش علمی، پیشرو بودن و نیز ماندگاری داوری می‌شوند. همچنین اثر باید کاربردهای مشخصی داشته یا نتایج حاصل از آن به‌صورت محسوس در جهان علم تأثیر گذاشته باشد. این جایزه به‌صورت دوسالانه همزمان با آغاز هفته وحدت به برگزیدگان اعطا می‌شود.
تاکنون ۳ دوره از این جایزه در سال‌های ۲۰۱۵، ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ به برگزیدگان مسلمان مقیم و غیرمقیم کشورهای اسلامی اعطا شده است.
برگزیدگان این دوره از جایزه مصطفی (ص) را می‌توان اینگونه توصیف کرد:
پروفسور زاهد حسن، کاشف شبه‌ذره بی‌جرم
پروفسور زاهد، استاد فیزیک دانشگاه پرینستون و کاشف فرمیون ویل؛ شبه‌ذره‌ای بی‌جرم است و در زمینه‌های انتقال فاز توپولوژیک، مگنت‌های توپولوژیک، ابررساناهای توپولوژیک و مواد کاگوم مشارکت بنیادی داشته است.
پروفسور محمد زاهد حسن، صاحب کرسی فیزیک بنیاد خیریه یوجین هیگینز در دانشگاه پرینستون، معتقد است «ما در میانه یک انقلاب توپولوژیک در فیزیک هستیم.» حسن و گروهش نقشی کلیدی در پیشرفت و شکوفایی این حوزه داشتند.
پروفسور زاهد حسن باور دارد حوزه پژوهشی او عمدتا کشف‌محور است تا کاربردمحور. به گفته او «زمانی که چیز غیرمنتظره‌ای کشف می‌کنیم، سعی می‌کنیم در پی رسیدن به درکی عمیق‌تر، آن را بیشتر کاوش کنیم.»
فیزیکدانان امیدوارند مواد توپولوژیک سرانجام به کاربردهایی در زمینه تراشه‌های کامپیوتری پربازده‌تر و سریع‌تر یا حتی کامپیوترهای کوانتومی منتهی شوند، اما پاداش واقعی فیزیک توپولوژیک دستیابی به درکی عمیق‌تر از ماهیت خود ماده است. حسن می‌گوید: «مدت‌ها در این فکر بودم که راهی پیدا کنم تا از مواد توپولوژیک برای تشابه با سیاه‌چاله‌ها یا کرم‌چاله‌ها در آزمایشگاه استفاده کنم، اما فرصتی برای پرداختن به این ایده‌ها پیدا نکردم. پدیده‌های نوظهور در فیزیک توپولوژیک احتمالا همه‌جا در اطراف ما هستند، حتی در یک تکه سنگ.»
پروفسور کامران وفا؛ مبدع نظریه F و پیرو نظریه ریسمان
پروفسور کامران وفا، برگزیده جایزه مصطفی(ص)۲۰۲۱، مبدع نظریهF است که گوشه دیگری از چشم‌انداز نظریه ریسمان را تبیین می‌کند و در دنیای فیزیک نظری از اهمیت فراوانی برخوردار است.
وفا، فیزیکدانی پیشرو که به‌دلیل دستاوردهایش در نظریه ریسمان شهرت جهانی دارد، به اندازه انیشتین در پی تحقق این رؤیا بوده است. او باور دارد نظریه ریسمان «بنیادی‌ترین نظریه جهان است، اما اینکه آیا نظریه نهایی است یا اینکه اساسا نظریه نهایی وجود دارد، هنوز معلوم نیست.»
وفا و همکارش، اندرو استرومینگر (A.Strominger)، در میانه دهه ۱۹۹۰ نشان دادند که انتروپی سیاه‌چاله‌ها (طبق آنچه توسط یاکوب بکنشتاین، فیزیکدان نظری ۱۹۴۷ تا ۲۰۱۵ و استیون هاوکینگ فیزیکدان ۱۹۴۲ تا ۲۰۱۸ پیش‌بینی شده) را می‌توان از منظر عمیق‌تری در نظریه ریسمان و به‌عنوان اجرام درهم‌پیچیده به دور ابعاد اضافی در فضا استنتاج کرد.
پروفسور وفا در سال‌های اخیر تحقیق روی فرضیه‌ای موسوم به Swampland را آغاز کرده است که نشان می‌دهد چطور قید انسجام گرانش کوانتومی محدودیت‌های شدیدی را بر نظریه‌های کوانتومی منسجم اعمال می‌کند.
اصطلاح Swampland که او در سال ۲۰۰۵ باب کرد، در واقع به آن دسته از نظریه‌های فیزیکی اشاره دارد که با نظریه ریسمان سازگار نیستند. وفا مفهوم Swampland را به‌عنوان روشی پیشنهاد داد تا فیزیکدانان بتوانند به کمک آن وارد چشم‌انداز بی‌نهایت وسیع راه‌حل‌ها شوند و بخش بزرگی از آن را به‌عنوان نظریه‌های فاقد انسجام فیزیکی کنار بگذارند.
پروفسور محمد صایغ؛ عمری تحقیق برای مقابله با رد پیوند
پروفسور محمد صایغ، برگزیده مقیم کشورهای اسلامی جایزه مصطفی(ص)۲۰۲۱ با گروهی از محققان بعد از مدت‌ها تحقیق روی دلایل رد پیوند مزمن یک آزمایش جدید با کاربرد بالینی ساخت که میزان خطر وقوع دگرشناسایی غیرمستقیم و رد پیوند مزمن در انسان را نشان می‌دهد. آنها در ادامه راهکارهای درمانی اختصاصی برای پیشگیری یا توقف این فرایند ابداع کردند.
امروزه سالانه نزدیک به ۱۰۰ هزار جراحی پیوند کلیه در سراسر جهان انجام می‌شود که تا ۶۰ درصد از تمام جراحی‌های پیوند را به خود اختصاص می‌دهد و بعد به‌ترتیب جراحی‌های پیوند کبد، قلب و ریه قرار دارد. پیوند کلیه شایع‌ترین جراحی پیوند و بلندترین فهرست انتظار را نیز دارد و به‌ازای هر کلیه موجود بیش از ۵ نفر در صف هستند.
پروفسور یحیی تیعلاتی؛ نخستین مشاهده‌گر پراکندگی نور با نور
پروفسور یحیی تیعلاتی، برگزیده مقیم کشورهای اسلامی جایزه مصطفی (ص) ۲۰۲۱ و پژوهشگر حوزه فیزیک تجربی فیزیک انرژی بالا و نخستین مشاهده‌گر فرایند «پراکندگی نور با نور» است که نخستین‌بار در سال ۲۰۱۹ انجام شد.
این فرایند در الکترودینامیک کلاسیک به‌کلی ممنوع است، اما در الکترودینامیک کوانتومی ظاهر می‌شود. پراکندگی نور با نور فرایند نادر و به‌همین علت بسیار دشوار و تقریبا دست‌‌نیافتنی است.
بوزون هیگز آخرین ذره بنیادی بود که باید کشف می‌شد، اما این ذره اوایل دهه ۱۹۶۰ به‌صورت مستقل از هم توسط چند پژوهشگر پیشنهاد شد. پس از نزدیک به نیم قرن تعقیب و گریز سرانجام فیزیکدانان، این ذره گریزپا را در سال ۲۰۱۲ در «برخورددهنده‌هادرونی بزرگ» (LHC)، بزرگ‌ترین و با فاصله پرقدرت‌ترین شتاب‌دهنده ذرات جهان شکار کردند.
با کشف بوزون هیگز آخرین قطعه کلیدی گم‌شده از پازل مدل استاندارد در جای خودش قرار گرفت.
پروفسور یحیی تیعلاتی اخیرا همکاری جدیدی را با پروژه KM3NeT آغاز کرده است؛ زیر ساخت پژوهشی بزرگی که با استفاده از فناوری و دانش به‌دست آمده از همتای سابقش، ANTARES، در حال ساخت است. به گفته تیعلاتی «سه دانشگاه در مراکش را متقاعد کرده که به این کوشش بین‌المللی بپیوندند و یک هسته اخترذرات در مراکش به‌وجود آورند.» تشکیل این هسته منجر به آغاز کار پروژه پایلوت M1 برای ایجاد و اجرای خط تولید ماژول‌های نوری برای تلسکوپ نوترینوی KM3NeT در مراکش شد.
پروفسور اقبال چودری؛ مبدع داروی درمان صرع و لیشمانیاز از گیاهان دارویی
پروفسور اقبال چودری، برگزیده مقیم کشورهای اسلامی جایزه مصطفی (ص) ۲۰۲۱، زیست‌شیمیدان و محقق حوزه داروهای گیاهی، سازنده داروی درمان بیماری صرع و بیماری لیشمانیاز از گیاهان دارویی است و تحقیقاتی نیز در زمینه بازدارنده‌های آنزیم اوره‌آز دارد.
او زیست‌شیمیدان پژوهشگاه بین‌المللی علوم شیمیایی و زیستی (ICCBS) دانشگاه کراچی پاکستان است و گروه پروفسور چودری، روی گیاهان دارویی بسیاری کار کرده و موفق شدند از آنها چند ترکیب زیست‌فعال یا داروی بالقوه استخراج کنند.
پروفسور چودری گرچه در پژوهش‌هایش از دانش سنتی بهره بسیاری برده، در مورد استفاده نادرست از این گیاهان هشدار می‌دهد. مهم است برای ارزیابی کارایی و بی‌خطری داروهای سنتی از روش‌های علمی استفاده شود.
یکی از کشف‌های گروه پژوهشی دکتر چودری که در سطح بین‌المللی شناخته شده است، بازدارنده‌های آنزیم اوره‌آز است. برای مثال، از بازدارنده‌های آنزیم اوره‌آز به‌عنوان داروی زخم معده استفاده شده است.