«همه» گزینهها روی میز است
«شهروندآنلاین»، سناریوهای پسابرجامی دولت سیزدهم را در گفتوگو با «محمدصادق کوشکی» بررسی میکند
«دولت سیزدهم طبیعی و واقعی به مذاکرات نگاه کرده است و آن را تنها راه نجات نمیداند.» این یک سطر بخشی از گفتوگو با «محمدصادق کوشکی» استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بینالمللی است. «شهروندآنلاین» در این گفتوگو سعی کرده است که به این پرسش پاسخ دهد که در صورت ادامه کارشکنی غربیها در مذاکرات ایران چه اقدامات جدی میتواند انجام دهد.
دور هفتم مذاکرات احیای توافق هستهای برجام که پس از پنج ماه وقفه در دولت دکتر ابراهیم رئیسی از هفته پیش از سرگرفته شده بود، چند روز پیش بدون رسیدن به نتیجه مشخص و با کارشکنی دولتهای غربی پایان یافت. به گزارش «شهروندآنلاین» هدف از این مذاکرات رفع تحریمهای ظالمانه آمریکا و به رسمیت شناختن برنامه هستهای ایران بوده است. هدفی که هیأت ایرانی با پیشنهاد عملگرایانه روی میز مذاکرات در مسیر آن گام برداشت.
بنا به گفته علی باقری، مذاکرهکننده ارشد ایران در وین، هیأت ایرانی متن پیشنهادی خود را در قالب دو موضوع لغو «تحریمهای ظالمانه» و مسائل هستهای به طرفهای دیگر مذاکره تحویل داده است. بدیهی است که اگر سیاست طرفهای مقابل با کارشکنی همراه نبود باید با پاسخی مناسب یا حتی پیشنهادات و ایدههای تازه به صورت مکتوب و مشخص روبهرو میشد!
نگاه به شرق یکی از سناریوها
اگرچه دولت سیزدهم در قبال مسأله برجام با حسن نیت، رویکردی عملگرایانه و طرحی روشن وارد گفتوگوها شده، اما بارها توسط مسئولان ارشد دولت مطرح شده است که اگر نتیجه مذاکرات با منافع ملی جمهوری ایران اسلامی همخوانی نداشته باشد، ایران آن توافق را نخواهد پذیرفت.
به طور مثال یکی از اظهارنظرها، معاون پارلمانی رئیسجمهوری با اشاره به اینکه تیم مذاکرهکننده ایران اختیار کامل دارد، عنوان کرد: «اگر نتیجه مطلوب پیش آمد که بهتر، اما اگر هم توافق نشد به سمت شرق میرویم و میتوانیم از این بخش، منافع خودمان را به دست بیاوریم.» نگاه به شرق یکی از سناریوهایی است که پیشتر نیز برخی از کارشناسان سیاست خارجی از آن به عنوان یک فرصت راهبردی در عرصه سیاست خارجی یاد کردهاند.
«مذاکره»، بدون چاشنی احساس!
«شهروندآنلاین»» به همین منظور سناریوهای پسابرجامی دولت سیزدهم را در گفتوگو با «محمدصادق کوشکی» کارشناس مسائل بینالمللی بررسی کرده است. این مدرس و پژوهشگر دانشگاه رویکرد هیأت ایرانی در دولت سیزدهم در قبال مسأله برجام را در دور هفتم مثبت دانست و میافزاید: «به نگاه من روند مذاکرات در دولت سیزدهم، روند منطقی دارد. یعنی اینکه ما در این دور با کنار گذاشتن توهمات و تصورات، منطقی و عقلانی به مقوله مذاکرات نگاه میکنیم. نکته دوم احساسی با مذاکره برخورد نمیکنیم، سوم اینکه بیجهت مذاکرات را با اقتصاد و زندگی مردم پیوند نمیزنیم. نقطه چهارم هم اینکه موضعمان مشخص است یا رفع تحریم یا خاتمه تعهدات برجامی. به زبان ساده دولت سیزدهم طبیعی و واقعی به مذاکرات نگاه کرده است و آن را تنها راه نجات نمیداند.»
«محمدصادق کوشکی» استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بینالمللی:
هم کیک زرد و هم آب سنگین در دنیا مشتری دارد. با لغو محدودیتها ما میتوانیم از معادن اورانیوم برداشت کنیم. به طور کلیتر ما میتوانیم سرعت توسعه خود را در صنعت هستهای و گرایشهای آن ارتقا دهیم. به طور مثال میگویم در صنعت زیر دریایی با تولید باتریهای اتمی با غنیسازی 60درصد میتوان در مسیر توسعه این صنعت قدم برداشت.
عدم توافق هم یک فرصت محسوب میشود
«عدم توافق هم یک فرصت محسوب میشود»؛ این گزاره نگاهی است که برخی از کارشناسان سیاسی این روزها در قبال مسأله توافق مطرح میکنند. اگرچه پیشتر در فضای سیاسی ایران دو صدا بیشتر شنیده میشد. گروهی ایده مذاکره تنها راه گذر از شرایط فعلی است را مطرح میکردند و گروهی دیگر نیز راه انزوا و ترک گفتوگو را مثبت میدانستند، اما نگاه سوم دیگری معتقد است که هم توافق و هم عدم توافق میتواند دستاوردهایی را برای جمهوری اسلامی تامین کند. به نگاه این کارشناسان سیاست فعال منطقهای جمهوری اسلامی این پیام را مخابره کرده است که اگر غربیها نخواهند رویکرد درستی در پیش بگیرند، ایران از ظرفیتهای دیگر خود بهره خواهد گرفت و همه تخممرغهایش را در سبد مذاکره نخواهد گذاشت.
توسعه صنعت هستهای؛ یک فرصت
لغو محدودیت توسعه صنعت هستهای در تمام بخشها و گرایشهای این صنعت فرصت است که به نگاه برخی از کارشناسان با خروج از برجام جمهوری اسلامی میتواند در مسیر آن گام بردارد. موضوعی که «محمدصادق کوشکی»، کارشناس مسائل بینالمللی در گفتوگو با «شهروندآنلاین» به آن اشاره دارد. این استاد دانشگاه معتقد است که برجام پدیده نیست که برای آن بتوان جایگزین تعریف کرد، چراکه این توافق اقدامی یک طرفه برای ایجاد محدودیت در صنعت و توان هستهای ایران بوده است. او معتقد است تعهدات ما الزامی و طرف مقابل داوطلبانه بوده.
«محمدصادق کوشکی» در تشریح این مسأله میگوید: «ما در این مذاکرات به دعوت طرفهای غربی ورود کردهایم. آنها باید به تعهدات پایبند باشند. اگر پایبند نباشند، ما هم نخواهیم ماند، این جایگزین نمیخواهد. من سوال میکنم جایگزین اخراج از کار بدون حقوق چیست؟»
این استاد دانشگاه تولید و فروش آب سنگین، کیک زرد را یک فرصت اقتصادی برای ایران دانست. کوشکی میافزاید: «هم کیک زرد و هم آب سنگین در دنیا مشتری دارد. با لغو محدودیتها ما میتوانیم از معادن اورانیوم برداشت کنیم. به طور کلیتر ما میتوانیم سرعت توسعه خود را در صنعت هستهای و گرایشهای آن ارتقا دهیم. به طور مثال میگویم در صنعت زیردریایی با تولید باتریهای اتمی با غنیسازی 60درصد میتوان در مسیر توسعه این صنعت قدم برداشت.»
نگاه به شرق در برخی از حوزهها
«محمدصادق کوشکی» با بیان اینکه نگاه به شرق در تمام حوزه نه مطلوب است و نه ممکن، خاطرنشان کرد: «ما در برخی موارد با شرق اشتراک منافع مشترک داریم که میتوان با رویکرد دقیق در این عرصه ورود کرد. ایران در برخی مسائل با روسیه و چین حوزه منافع مشترک دارد. در این حوزههای مشترک میتوانیم همکاری کنیم، اما باید مراقب باشیم منافعمان را تامین کنیم.» این استاد دانشگاه در ادامه با تاکید بر نگاه به درون به فرصتهای ایجادشده در عرصه صنعت دفاعی که پس از تحریمها از سال 1358 شکل گرفته است، اشاره کرد: «اگر عاقلانه و علمی با تحریمها برخورد کنیم، میتواند یک فرصت باشد. دلیل اصلی رشد ما در صنعت دفاعی همین تحریم است. ما از سال 1358 مجبور شدهایم که نیاز دفاعیمان را با کمترین هزینه تامین کنیم.»