جمعیت هلال احمر در برنامهریزی برای انجام بهتر وظایف خود، تا چه میزان بر پژوهش متکی است؟ در هفته پژوهش و فناوری گفتوگویی با دکتر بتول خوندابی، مدیرکل پژوهش و فناوری جمعیت هلال احمر کردیم تا با اقدامات صورت گرفته و مشکلات این حوزه آشنا شویم.
به گزارش شهروندآنلاین؛ جمعیت هلال احمر علاوه بر اینکه نهادی غیردولتی و عام المنفعه است، تفاوت دیگری هم در مقایسه با هر یک از وزارتخانهها و سازمانهای دولتی دارد و آن اینکه دایره فعالیتهای آن بسیار گسترده و متفاوت است. به این معنی که خود مانند یک دولت میماند که بخشی با شرح وظایف مشابه هر یک از دستگاههای دولتی در آن قرار دارد.
به عنوان مثال معاونت بینالملل و حقوق بشردوستانه این جمعیت، روابط بینالمللی گستردهای دارد و با شرکای خود از جمله فدراسیون بینالمللی جمعیتهای ملی صلیبسرخ و هلال احمر و کمیته بین المللی صلیب سرخ همکاری متقابل میکند. معاونت بهداشت، درمان و توانبخشی، مراکز درمانی هلال احمر را مدیریت و راهبری میکند و با وزارت بهداشت همکاری تنگاتنگی دارد. 4 سازمان مستقل تحت فرمان جمعیت هلال احمر هستند که هر کدام از آنها ممکن است شرکتهای تابعه مختلفی داشته باشند.
سازمان تدارکات پزشکی، سازمان داوطلبان که کمکهای مردمی را جمعآوری و توزیع میکند، سازمان جوانان و سازمان امداد و نجات که بزرگترین و مهمترین فعالیت هلال احمر یعنی پاسخگویی به حوادث، سوانح و بحران را انجام میدهد.
هر یک از از این بخشها ، نیازهای پژوهشی مختص به فعالیتهای خود را دارند. بنابراین سبد اولویتهای پژوهشی جمعیت هلال احمر بسیار متنوع است. آموزش همگانی و تخصصی، وقف، درمان و توانبخشی، داروخانهها و تامین داروهای خاص، مراکز درمانی این جمعیت در آفریقا و آمریکای لاتین، امداد و نجات زمینی و هوایی، راهاندازی بیمارستانهای صحرایی و خدمات پزشکی در حج و عتبات عالیات عراق، ساماندهی داوطلبان جوان در مدارس و دانشگاهها، هر کدام موضوعاتی را برای انجام پژوهش به اداره کل پژوهش و فناوری معرفی میکنند تا در فهرست اولویتهای پژوهشی این جمعیت در دسترس پژوهشگران قرار گیرد.
بتول خوندابی، مدیرکل پژوهش و فناوری جمعیت هلال احمر میگوید: «در پورتال معاونت آموزش، پژوهش و فناوری این جمعیت لینک دسترسی به اولویتهای پژوهشی در دسترس است. این فهرست شامل 10 شاخه اصلی و 47 زیرشاخه است. ما هرسال با تمامی معاونتها، سازمانها و استانها مکاتبه میکنیم تا نیازهای پژوهشی بروزرسانی شده را به اطلاع همه پژوهشگران و علاقهمندان برسانیم.»
توقف فعالیت
اما فعالیت پژوهشی در جمعیت هلال احمر با این درجه از اهمیت و گستردگی، چندسالی متوقف شد. تا اینکه از 10 ماه قبل اعتبار پژوهشی مورد نیاز تایید و تخصیص داده شد و تمامی طرحهایی که تا آن زمان به تایید و تصویب رسیده بود؛ به مرحله انعقاد قرار داد رسید.
خوندابی میگوید: پس از استقرار معاونت آموزش، پژوهش و فناوری در ساختمان صلح در اواسط دهه 90 شمسی، اداره کل پژوهش، زیر مجموعه این معاونت قرار گرفت. قبل از آن نیز فعالیتهای پژوهشی در جمعیت انجام شده و مستندات آن موجود است. اکنون که در هفته پژوهش و فناوری سال 1400 هستیم، کتابچهای تهیه شده که خلاصه نتایج پژوهشهای انجام شده در جمعیت را در دورهای 15 ساله در اختیار مدیران، کارکنان و پژوهشگران میگذارد. در زمستان سال قبل، رعایت بند «ب» از ماده 64 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه کشور در جمعیت هلال احمر تصویب و لازمالاجرا شد. مطابق این بند، یک درصد از مجموع اعتبارات هزینهای به استثنای فصول 1 و 6 به انجام امور پژوهشی اختصاص یافت.
شورای پژوهش و فناوری جمعیت هلال احمر، مسئول بررسی و تصویب پروپزال پژوهشگران و اساتیدی است که طرحهای پژوهشی خود را به این جمعیت ارسال کردهاند. قبل از این شورا، کمیسیون معین پژوهش و فناوری این درخواستها را بررسی میکند و در صورتی که میزان اعتبار آنها کمتر از 50 میلیون تومان باشد؛ با رای کمیسیون و بدون ارسال به شورای پژوهشی، انجام طرح تایید و بودجه آن تصویب میشود. این روال در سالهای گذشته نیز انجام شده است ولی هر طرح مصوبی منتظر تامین مالی میماند. با این گشایش اعتبار، اکنون 15 طرح پژوهشی در حال انجام و 4 پروژه تازه در حال انعقاد قرارداد هستند.
نیاز به افزایش همکاری از سوی بخشهای مختلف جمعیت
مدیرکل پژوهش و فناوری جمعیت هلال احمر از تاخیر در پاسخ به نامههای اعلام نیاز اولویتهای پژوهشی این اداره کل گلایه میکند و میگوید: «علاوه بر اینکه تعدادی از واحدها با تاخیر پاسخ استعلامهای این اداره را میدهند؛ مشکل دیگر آن است که نگرش پژوهش در همه بخشهای جمعیت به یک قوت نیست. انتظار میرود که در هر اداره کل، معاونت و یا سازمان در هلال احمر یک پژوهشگر یا حداقل کارشناس پژوهشهای کیفی و کمی معرفی شود تا به عنوان رابط عمل کند. به عنوان مثال، گاهی در پاسخ به اعلام نیازهای پژوهشی، موضوعاتی ارسال میشود که نیاز به بازبینی دارد. چراکه اساسا موضع یک پژوهش نیست و بیشتر شبیه به امور جاری حوزه مربوطه است.
دسترسی نتایج برای همه مدیران
آیا دسترسی به نتایج یک پژوهش که به عنوان مثال بر حسب نیاز واحد اداره کل املاک و موقوفات تهیه شده، میتواند برای بهرهبرداری احتمالی در اختیار سایر ادارات کل، سازمانها، شعب و نمایندگیها قرار بگیرد؟ پاسخ بتول خوندابی آری است. «مدتیاست که ما یک خلاصه مدیریتی از نتیجه هر پژوهش تهیه و به پیوست نامه برای تمامی بخشهای جمعیت هلال احمر ارسال میکنیم. فعالیتهای جمعیت هلال احمر آنقدر زیاد و متفاوت است که این اقدام میتواند شناخت دقیقتری از وظایف و موضوعات بخشهای دیگر جمعیت در اختیار مدیران و کارشناسان قرار دهد.»
ارزیابی و پایش وجود دارد؟
در حال حاضر بر حسب اعلام نیاز هر بخش، پژوهش و تحقیق، تدوین و تهیه میشود. اما چه سازوکاری وجود دارد که اطمینان دهد مدیران جمعیت هلال احمر از نتایج پژوهش در برنامهریزی، تصمیمگیری و کاهش یا افزایش یک فعالیت، استفاده میکنند؟ گاهی تغییرات مدیریتی ممکن است جهت فعالیت یک سازمان را تا میزان مشخصی تغییر دهد. آیا این تغییرات باعث کمشدن استفاده از نتایج پژوهشها نیست؟ مدیرکل پژوهش و فناوری جمعیت هلال احمر معتقد است: «تا این لحظه سازوکار مشخصی برای پایش این مسئله در دسترس ما نیست. ما دقیقا نمیدانیم که نتایج یک پژوهش تا چه میزان در تصمیمگیری و فعالیت یک سازمان تاثیر گذاشته است. لازم است فرایندهای ارزیابی و پایش به روشنی تعریف شوند.»