قرارداد الجزایر، فینال‌ تسخیر سفارت‌ آمریکا

شهروند آنلاین| این نخستین باری نبود که سفارت آمریکا از سوی گروه‌های انقلابی مورد حمله قرار می‌گرفت، اما این بار برخلاف دفعات قبل، مهاجمان از سوی امام خمینی (ره) بنیان‌گذار جمهوری اسلامی تأدیب نشده و حتی به نوعی مورد تایید هم قرار گرفتند. دانشجویان انقلابی بلافاصه پس از تسخیر سفارت، مقابل دوربین خبرگزاری‌ها شرط آزادسازی دیپلمات‌های آمریکایی را تحویل محمدرضا شاه به دولت ایران قرار دادند.

شاه پس از 54 روز، در تاریخ 24 آذر 1358 آمریکا را به مقصد پاناما ترک کرد، اما دیپلمات‌های آمریکایی تا 444 روز فرصت ترک ایران را پیدا نکردند تا به این ترتیب یکی از کورترین گره‌های تاریخ روابط ایران و آمریکا پدید بیاید. یکی از نخستین تبعات این اقدام 5 ماه بعد رخ نمود و جیمی کارتر رئیس‌جمهوری وقت ایالات متحده 20 فروردین 1359، طی حکمی، دستور قطع رابطه سیاسی و بازرگانی با ایران را صادر کرد. پس از آن که تسخیر سفارت آمریکا توسط امام خمینی (ره) انقلاب دوم توصیف شد، مورد حمایت قاطبه ایرانیان قرار گرفت. این نگاه مثبت اما بین همه انقلابیون و سیاستمداران دیده نمی‌شد کما این که یکی از نخستین ترکش‌های تسخیر سفارت متوجه دولت موقت شد و استعفای آن درست در فردای واقعه را به دنبال داشت.

دو هفته پس از تصرف سفارت توسط دانشجویان انقلابی، در تاریخ 27 آبان 1358، امام خمینی (ره) در قالب پیامی خطاب به آنان، ضمن تحت ستم خواندن سیاهپوستان و زنان در آمریکا، خواستار آزادی دیپلمات‌های سیاهپوست و زن داخل سفارت شدند. با صدور این دستور دانشجویان پیرو خط امام(ره) دیپلمات‌های زن و سیاهپوست را تحویل وزارت امورخارجه دادند که نهایتا منجر به آزادی و خروج آنها از ایران شد. اما بی‌شک یکی از مهم‌ترین گشایش‌ها در حل و فصل این بحران با برگزاری نخستین انتخابات مجلس شورای اسلامی و سپردن سرنوشت دیپلمات‌های آمریکایی به مجلس از سوی امام انجام پذیرفت، که نتیجه آن نظر موافق نمایندگان مردم برای فیصله‌دادن به موضوع و رفتن به سمت امضاء قرارداد الجزایر بود.

سیزدهم آبان ١٣٥٨ خورشیدی وقتی دانشجوها راهی ساختمان سفارت در تقاطع خیابان‌های روزولت و تخت جمشید (مفتح و طالقانی فعلی) شدند، جمعا ٧٥ آمریکایی در سفارتخانه مشغول به کار بودند که از این میان، ٩ دیپلمات به دلیل حضور نداشتن در ساختمان سفارت از دست دانشجوها قسر دررفتند! ٦ نفر از آنها بلافاصله خود را به ساختمان سفارت کانادا در تهران رساندند و حدوداً بعد از دو ماه با هویت جعلی و البته کمک موثر سازمان سیا ایران را ترک کردند. ماجرای این واقعه‌ سال 2012 میلادی در فیلم سیاسی «آرگو» به نمایش گذاشته شد و جایزه اسکار بهترین فیلم را نیز کسب کرد.

اما سرنوشت آن 3 نفر دیگر کمی متفاوت‌تر از بقیه بود، زیرا آنها صبح روز 13 آبان برای مذاکره با دکتر ابراهیم یزدی، وزیرخارجه دولت موقت راهی ساختمان وزارت امورخارجه شده بودند و در پی اطلاع از سقوط سفارت، تا پایان این بحران در همان ساختمان وزارتخانه به عنوان پناهنده اسکان یافتند.