فیلم «عروسک» که از جشنواره بیرون کشیده شد، چگونه فیلمی است؟!

پولاد امین، شهروندآنلاین: درست فردای روزی که هیأت انتخاب جشنواره فیلم فجر فیلم‌های راه‌یافته به بخش مسابقه سینمای ایران را معرفی کرد، بهروز افخمی که پرمصاحبه‌ترین عضو هیأت انتخاب جشنواره بود، در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها از فیلم‌هایی نام برد که می‌توانستند در فهرست نهایی جشنواره حضور داشته باشند و گفت که «نبودن فیلم‌هایی مانند «عروسک»، «علت مرگ: نامعلوم»، «کوچه ژاپنی‌ها» و «میرجاوه» خیلی دل ما را سوزاند.»

افخمی که در آن گفت‌وگوی معروف درباره دلایل راه نیافتن برخی از فیلم‌ها به جشنواره توضیحات دقیقی داده و مثلا درباره بعضی‌شان به صراحت گفته بود که «این آثار به این دلیل که قرار نبود بتوانند پروانه نمایش بگیرند، وارد جشنواره نشدند»؛ دلیل انتخاب نشدن فیلم «عروسک» ساخته اصغر یوسفی‌نژاد و به تهیه‌کنندگی جلیل اکبری‌صحت را «زبان ترکی فیلم و سرعت زیاد زیرنویس‌ها» عنوان کرده بود: «اصغر یوسفی‌نژاد که فیلم قبلی او «اِئو» یا «خانه» هم فیلم خوبی بود، فیلم جدیدش «عروسک» هم پر از دیالوگ و پر از زبان ترکی بود که هیأت انتخاب نمی‌توانستند زیرنویس‌های بسیار ریز فیلم را دنبال کنند و من به‌ آنها گفتم که فیلم خیلی خوبی است که البته بعید است پروانه نمایش بگیرد.» صحبت‌هایی که مانند بسیاری از سخنان حساسیت‌برانگیز افخمی با واکنش‌های تندی مواجه شدند…

فیلمی درباره عشق

«عروسک» که به گفته تهیه‌کننده‌اش جلیل اکبری‌صحت، «یک کمدی سیاه با موضوعی اجتماعی است که داستان یک خانواده را در تبریز روایت می‌کند و به همین دلیل هم طبیعتا زبانش ترکی است»؛ به گفته اصغر یوسفی‌نژاد «درباره ارتباط نادرست آدم‌ها و غیبت عشق از میان آنهاست. به عبارت بهتر نگاهی هشداردهنده و پیشگویانه درباره اینکه در غیاب عشق چه اتفاقاتی رخ می‌دهد و چه فجایعی در انتظار است.»

یوسفی‌نژاد درباره نوع نگاهش به عشق در فیلم «عروسک» می‌گوید: عشق از ابتدای خلقت همراه انسان بوده و همواره غیابش همراه با فجایع بی‌شماری بوده است. در واقع این یکی از ضروری‌ترین مسائل زندگی است و من هم سعی کردم در ساخت این فیلم این ضرورت را با توجه به روحیه و نگرش خودم به تصویر کشم.»

اصغر یوسفی‌نژاد همچنین می‌گوید که شباهت‌های آشکار زیادی میان این فیلم با فیلم قبلی این کارگردان وجود دارد: «ایده «عروسک» با اینکه مال زمان پیش از فیلم «خانه» است، اما در واقع این فیلم به لحاظ تماتیک در تداوم «خانه» است، با این تفاوت که در «خانه» داستان در فضای سوگواری می‌گذشت، ولی در «عروسک» در مراسم عقد و عروسی روایت می‌شود. تفاوت دیگر هم در این است که روایت «عروسک» در پلان‌های طولانی است.»

فیلمسازی به سبک عروسک

فیلم قبلی اصغر یوسفی‌نژاد، فیلم کوچک و کم‌هزینه‌ای بود که مشخص بود در شرایط دشواری ساخته شده است. بنا به صحبت‌هایی که بهروز افخمی درباره «عروسک» کرده، این فیلم هم تولید کوچک و جمع‌وجور کم‌هزینه‌ای است که نگاهی متفاوت به موضوعش دارد. نوعی فیلمسازی که می‌تواند استقلال کارگردان را بیشتر کرده و در شرایط حال حاضر سینمای ایران که فیلمسازی را عملا در اختیار یک طبقه اجتماعی خاص قرار داده، یک پیشنهاد جدید به شمار آید.

اصغر یوسفی‌نژاد در این زمینه با اشاره به اینکه «عروسک» تقریبا در ۲۰ جلسه فیلمبرداری شد، می‌گوید که در این فیلم هم مانند فیلم قبلی‌ام، تمرکز روی بازی‌ها و بازیگران فیلم بوده و نقطه قوت فیلم هم همین است: «یکی از دلایلی که پیش‌تولید «عروسک» را طولانی کرد، علاوه بر بحث بودجه همین موضوع بود. اتفاقی که به دلیل تمرکز من بر بازیگری و کار با بازیگران طبیعی است که البته در مورد این فیلم خاص کرونا هم دست‌به‌دست این وسواس داد و این مرحله را طولانی‌تر کرد.»

خسارتی بزرگ برای جشنواره

اما درباره انتخاب نشدن «عروسک» برای جشنواره؛ اصغر یوسفی‌نژاد می‌گوید که جشنواره به دلیل حضور دوستان و منتقدان به شدت مورد احترام، برایش حرمت دارد و قطعا علاقه داشت با «عروسک» در جشنواره حضور داشته باشد. به خصوص که برای او هم مانند تمام فیلمسازانی که خارج از مرکز فیلم می‌سازند، دیده شدن در این سطح در جشنواره یک اتفاق بسیار مهم و تشویق بسیار بزرگ است.

این فیلمساز اما نمی‌خواهد به خاطر این اتفاق به هیأت انتخاب جشنواره اعتراض کند. تهیه‌کننده فیلم «عروسک» اما انتخاب‌نشدن این فیلم را «یک خسارت بزرگ برای جشنواره و البته برای فیلم» می‌داند و درباره صحبت‌های بهروز افخمی که دلیل رد شدن این فیلم را زبان ترکی فیلم و سرعت زیاد زیرنویس‌ها عنوان کرده بود، می‌گوید: «در این سال‌ها، فیلم‌های مختلفی از جمله «ائِو»، «پوست»، «ذغال» و «آتابای» به زبان ترکی ساخته شده و هیچ مشکل خاصی هم به وجود نیامده است. در زمان دریافت پروانه ساخت هم اشاره نشده بود که استفاده از این زبان ممنوعیت دارد، کما اینکه ممنوعیت هم ندارد.»