کودتای سوم اسفند 1299، تلاقی رضاخان و قدرت
یکی از نتایج جانبی کودتای انگلیسی سوم اسفند، ظهور رضاخان در سپهر سیاست ایران بود
«اول می‌خواستم تعهد کتبی از او بگیرم. ولی به این نتیجه رسیدم که فایده‌ای ندارد. اگر بخواهد قول‌هایی را که به ما داده زیر پا بگذارد، ادعا خواهد کرد که آنها را تحت فشار داده است. دو مطلب را برایش به خوبی روشن کردم: یکی اینکه به خیال نیفتد خود ما را از پشت سر مورد حمله قرار دهد. دیگر اینکه پس از ورود به تهران، شاه را به هیچ وجه از سلطنت برندارد.» (شرح ملاقات آیرونساید با رضاخان در گراند هتل قزوین – 23 دی 1299)
شهروند آنلاین| ملاقات آیرونساید و رضاخان در واقع نقطه شروع واقعه‌ای بود که 101 سال پیش در چنین روزی، برابر 3 اسفند 1299 خورشیدی رقم خورد و از آن در تاریخ معاصر ایران با عنوان «کودتای سوم اسفند» یاد می‌شود.
کودتایی که بخش نظامی آن را رضاخان رئیس دیویزیون قزاق، بخش سیاسی‌اش را سیدضیاءالدین طباطبایی مدیر روزنامه «رعد»، بخش اطلاعاتی‌اش را اردشیر ریپورتر عامل سرویس مخفی انگلستان در ایران و بخش سازماندهی‌اش را ادموند آیرونساید بر عهده داشتند.
آیرونساید، این ژنرال انگلیسی آذر 1299 با هدف ساماندهی خروج نظامیان بریتانیایی، وارد ایران شده بود اما این نگرانی که بعد از خروج آنها، روس‌ها تهران را تسخیر کنند باعث شد فکر بر سر کار آوردن فردی نظامی به مخیله‌اش خطور کند.
با آغاز جنگ جهانی اول، ایران به عرصه نزاع سیاسی قدرت‌های جهانی تبدیل شد و شمال، غرب و جنوب کشور به ترتیب حکم مناطق تحت نفوذ روس‌ها، عثمانی‌ها و انگلیسی‌ها را یافتند. با پایان جنگ و تصمیم دولت بلشویکی برای نقطه پایان‌گذاشتن بر سیاست‌های تجاوزکارانه دوران تزارها، سایه توسعه‌طلبی روس‌ها پس از سال‌ها از سر ایران کم شد.
با عقب‌نشینی متجاوز شمالی، انگلستان یک قدم دیگر به قدیمی‌ترین هدف خود یعنی تبدیل ایران به سنگر غربی دفاع از هندوستان نزدیک شد و این آرزو میسر نمی‌شد جز با بر سر کار آوردن دولتی وفادار که تمامیت خود را مدیون لندن باشد.
از نتایج جانبی و مهم کودتای انگلیسی سوم اسفند 1299 که با حمله قزاق‌ها به تهران و سقوط دولت سپهدار رشتی همراه بود، می‌توان به ظهور رضاخان اشاره کرد. او با قرار گرفتن در راس این کودتا، ظرف یک شب به چهره‌ای مشهور بدل شد و برخی را به این فکر انداخت که شاید از ابتدا هدف کودتا شناساندن او به ایرانیان بوده باشد.
این میان ناسازگاری رضاخان با نخست‌‌وزیر کودتا یعنی سیدضیاء و چرخش او به سمت احمدشاه که در نهایت به رئیس‌الوزرایی‌اش انجامید، بیش از پیش و بر تهیه نقشه‌ای زیرکانه که حاصل آن انقراض قاجاریه و تأسیس پهلوی بود، صحه گذاشت.
