پنج روز از چرخاندن مجرمان در مشیریه می‌گذرد اما همچنان فیلم‌های این متهم گردانی در فضای مجازی دست به دست میشود. در صحنه‌های این فیلم ضرب‌و‌شتم مأموران دیده میشود که متهمان از گزندشان در امان نیستند. البته این شکل از مجازات از گذشته‌های دور در کشور دیده می‌شد. مجرمانی با آفتابه برگردن، با پوشش لباس زنانه یا به شکل وارونه، سوار بر الاغ در شهر چرخانده می‌شدند.
ناصر صمدزاده وکیل پایه یک دادگستری
پدیده مجرم‌گردانی از دهه‌های گذشته مرسوم شد. این درحالی است که زندگی اجتماعی آن زمان با اکنون که در آستانه سال 1400 قرار داریم، متفاوت بود؛ این درحالی است که شمار جمعیت چند برابر شده، فرهنگ‌ها و باور‌ها متفاوت و سرعت انتقال اطلاعات در سطح بالایی قرار گرفته است. به عبارت دیگر، هر نسل با نسل گذشته خود به جهت پیشرفت در علم و دگردیسی اعتقادی کاملا تغییر کرده است. به همین خاطر، نمایش مجرمان برای شکستن ابهت پوشالی‌‌شان در انظار عمومی، که زمانی برای جامعه شاید به‌عنوان یک هنجار قلمداد می‌شد، در سال 99 یک ناهنجاری اجتماعی است که می‌تواند پیامد و آبستن جرایم دیگر باشد.
نگرش اسلامی به جرم و مجازات
جامعه اسلامی ایران با دین مبین اسلام رشد یافته است. تمام تعالیم و تربیت‌های جامعه نیز با رفتارهای ائمه اطهار و بزرگان دینی گره خورده است.
حال اینجا با این سوالات مواجه می‌شویم که در کدام مکاتب دینی و آیات قرآنی و مواد و اصول قانونی ریختن آبروی مسلمان جایز شمرده شده است؟
و اینکه مجرمی که اتهامش محل بحث فراوان جرم‌شناسان و جامعه‌شناسان و مسئولان است، به غیر از مجازات تعیینی که باید در قانون مجازات اسلامی مشخص شود، در کجای قانون آمده است که متهم را در انظار عمومی به فلاکت‌ترین وضع گرداند؟
آیا چرخاندن متهم، اقتدار نمادین و نمایشی و به عبارت دیگر ژست قدرت مجریان احکام نیست؟
هدف غایی تعالیم و تکالیف اسلامی قرب به الهی، جرم‌ستیزی و انسان‌شدن است. اگر مجازاتی وضع شده، از بابت تنبیه و بازگشت به اجتماع است، نه نفاق و نخوت.
اقتدار مجریان احکام، زمانی آشکار میشود که جامعه از وجود مجرم پاک شود یا به حداقل برسد، اینکه با اقدام نمایشی چندین مأمور یک مجرم را دست‌بسته در انظار بگردانند، آیا دل مردم آرام می‌‌گیرد؟ آیا دستورات و توصیه‌های اسلامی است؟
به موجب اصل سی‌ونهم (39) قانون اساسی: «هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون، دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده، به هرصورت که باشد، ممنوع و موجب مجازات است.» این یعنی اگر متهمی دستگیر شد، نباید نسبت به او الفاظ رکیکی به کار ببرید یا او را کتک بزنید، این‌گونه اقدامات از لحاظ حقوقی قطعا هتک حیثیت و حرمت متهم هستند. از جهت فقهی- حقوقی هم چرخاندن متهمان نیز یک مجازات است و به موجب اصل سی‌وششم قانون اساسی: «حکم به مجازات و اجرای آن باید تنها از طریق دادگاه صالح و به موجب قانون باشد.» که در این اصل مشخص می‌کند تنها دادگاه باید به مجازات متهم حکم بدهد و این مجازات هم باید به موجب قانون باشد.
تشهیر در ماده 36 قانون مجازات اسلامی
همچنین قانون مجازات اسلامی برای اطلاع‌رسانی جامعه از نحوه ارتکاب جرم توسط مجرم و مقدار مجازاتی که متهم مرتکب میشود، در سال یک ماده قانونی وضع کرده است. در ماده 36 قانون تأکید دارد که حکم مجازات متهمان در روزنامه‌‌ها منتشر شود، که در واقع همان تشهیر است.
در این ماده قانونی اشاره شده است: حکم محکومیت قطعی درجرایم موجب حد محاربه و افساد فی‌الارض یا تعزیر تا درجه چهار و نیز کلاهبرداری بیش از یک‌میلیارد ریال در صورتی که موجب اخلال در نظم یا امنیت نباشد، در یکی از روزنامه‌های محلی در یک نوبت منتشر میشود.
البته این ماده تبصره هم دارد و آن این است که انتشار حکم محکومیت قطعی در جرایم (الف- رشاء و ارتشاء ب- اختلاس پ- اعمال نفوذ برخلاف حق و مقررات قانونی در صورت تحصیل مال توسط مجرم یا دیگری ت- مداخله وزرا و نمایندگان مجلس و کارمندان دولت در معاملات دولتی و کشوری ث- تبانی در معاملات دولتی ج- اخذ پورسانت در معاملات خارجی چ- تعدیات مأموران دولتی نسبت به دولت ح- جرایم گمرکی خ- قاچاق کالا و ارز د- جرایم مالیاتی ذ- پولشویی ر- اخلال در نظام اقتصادی کشور ز- تصرف غیرقانونی در اموال عمومی یا دولتی) که میزان مال موضوع جرم ارتکابی، یک‌میلیارد ریال یا بیش از آن باشد، الزامی است در رسانه ملی یا یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار منتشر شود.
مشخص است که قانون‌گذار آبرو و حیثیت کسی را هدف قرار نداده است و هیچ مفهومی به معنای گرداندن مجرم در انظار استنباط نمی‌شود.
تشهیر در حقوق امروزی از نظر بسیاری از حقوقدانان همان انتشار حکم قطعی محکومیت است، چراکه هدف از تشهیر، شناساندن مجرم به جامعه بوده است تا بزهکار، بزه‌دیده جدیدی را قربانی نکند. بنابراین شکل امروزی تشهیر همان انتشار حکم قطعی محکومیت یا انتشار تصاویر مجرم است که شرایط خاص خود را دارد و در جرایم مشخصی قابل اجراست، نه اینکه متهم هنوز به دادگاه نرفته و مجازاتش مشخص نشده است و هیچ محکومیتی ندارد، در سطح شهر چرخانده شود.