این خوشههای مرگآور
حمایت بیش از 50 کشور از طرح مینزدایی کمیته بینالمللی صلیبسرخ
شهرام نقدیانی: بعد از پایان هر مخاصمهای، مینها و «مهمات انفجاری باقیمانده از جنگ» (ERW) به کشتار و ایجاد جراحتهای دائمی ادامه میدهند؛ از جمله بمبهای منفجرنشده، گلولهها و بمبهای کوچک و مهمات خوشهای. این طلسم یک نام دارد: آلودگی تسلیحاتی. پدیدهای که مردم را از آب، هیزم، زمین کشاورزی، مراقبتهای بهداشتی و آموزش محروم میکند و حتی مانع از انجام خدمات امدادی میشود.
در دهه گذشته، بیش از 50 هزار نفر حداقل یکی از اعضای بدنشان را بر اثر انفجار این سلاحها از دست دادهاند.
کمیته بینالمللی صلیبسرخ در انجام فعالیتهای پاکسازی مین در بسیاری از کشورها مانند افغانستان، کامبوج، چاد، جمهوری دموکراتیک کنگو، السالوادور، اتیوپی، گینهبیسائو، هند، عراق، میانمار، نیجر، پاکستان، پرو، سودان جنوبی، سودان، تاجیکستان، اوکراین و یمن فعال است. این کمیته در ایران نیز به فعالیت مشغول است.
جمعآوری و تجزیهوتحلیل دادهها، انجام مطالعات لازم، پاکسازی مینها و سایر مهمات انفجاری باقیمانده از جنگ بخشی از فعالیتهای کمیته بینالمللی صلیبسرخ در این زمینه است. این کمیته همچنین فعالیتهایی را در ارتباط با کاهش و آموزش خطر انجام میدهد. علاوه بر این، قربانیان مینهای زمینی و مهمات انفجاری باقیمانده از جنگ، از برنامههای توانبخشی جسمی، مراقبت جراحی و امنیت اقتصادی ارایهشده توسط کمیته بینالمللی صلیبسرخ نیز بهرهمند میشوند.
مینزدایی بهطور کلی شامل پنج رکن اصلی است؛ پاکسازی، آموزش خطر، کمکرسانی به قربانی، مدافعگری و امحای ذخایر سلاح؛ این کمیته همچنین نقش مهمی در کاهش آسیب به غیرنظامیان، امنتر کردن جوامع و فراهم ساختن دسترسی بشردوستانه ایفا میکند. از طرفی مینزدایی بشردوستانه، کاری که کمیته بینالمللی صلیبسرخ از آن حمایت میکند و انجام میدهد، میتواند بهعنوان یک اقدام اعتمادساز مهم در روند ایجاد صلح عمل کند.
در نهایت، مینزدایی در فراهم ساختن امکان بازگشت پناهندگانوآوارگان داخلی و ایجاد شرایط مساعد برای احیای معیشت و توسعه پایدار اجتماعی-اقتصادی بسیار مفید است.
مینزدایی در ایران
در نتیجه جنگ ایران و عراق در دهه 60، ایران تحتتاثیر پیامدهای آلودگی سلاح مانند مین و موادمنفجره باقیمانده از جنگ قرار گرفت.
بیشترین مناطق آلوده به سلاح در ایران در پنج استان آذربایجانغربی، ایلام، کردستان، کرمانشاه و خوزستان قرار دارد. سالهاست که عملیات مینروبی توسط دولت ایران انجام میشود که در نتیجه آن حجم آلودگی کاهش یافته است. با اینوجود، مینها و مهمات انفجاری باقیمانده از جنگ همچنان تهدید بزرگی برای جمعیت غیرنظامی آن مناطق بهشمار میروند.
کمیته بینالمللی صلیبسرخ با هدف محدود کردن تهدیدات وارده به غیرنظامیان و با همکاری شرکای اصلی خود، یعنی جمعیت هلالاحمر ایران (IRCS) و مرکز مینزدایی ایران (ICRC)، فعالیتهای آموزش خطرات مین را همراه با پیامهای پیشگیرانه کووید- 19 در پنج استان مرزی (آذربایجانغربی، کردستان، کرمانشاه، خوزستان و ایلام) در سال 1400 ارایه کرد.
در سال گذشته، در کل، 1,831,000 نفر که در مناطق آلوده به سلاح در کشور زندگی میکنند، آموزش آگاهی از خطرات یا پیامهای مربوطه را بهصورت حضوری (29,000) یا بهصورت مجازی دریافت کردند. علاوه بر این، هزاران محتوای آموزشی خطرات مین (شامل دفترچه یادداشت، تقویم، مدادرنگی، پوستر و بنر) که بهطور ویژه با پیامهای آگاهی از خطرات مین و مواد انفجاری باقیمانده از جنگ طراحی و تولید شده بود، بین کودکان ایرانی و افغانستانی در مناطق پرخطر توزیع شد.
در این خلال، پویانماییهای آموزش خطر مین بهصورت بومی تولید و به ۵ زبان فارسی، انگلیسی، کردی، آذری و عربی در پلتفرمهای آنلاین ملی منتشر شد. این پویانماییها بینندههای قابلتوجهی داشتند.
افغانستان، همسایه شرقی ایران، تحتتاثیر یک مخاصمه طولانیمدت قرار دارد و مناطق بسیاری از آن به مین و مواد انفجاری باقیمانده از جنگ آلوده است و این امر خطراتی را برای مهاجران افغانستانی که از مرز ایران و افغانستان عبور میکنند به همراه دارد.
جهت کاهش خطر مینهای زمینی برای این افراد، حدود 400,000 بازگشتکننده افغانستانی پیش از عبور از مرز ایران و افغانستان (به کشورشان)، در یک جلسه کوتاه آگاهی از خطرات درباره مینهای زمینی و مهمات انفجاری باقیمانده از جنگ شرکت کردند. آنها همچنین، بستههای تجهیزات حفاظت شخصی در برابر کووید- 19 را نیز دریافت کردند (293,500 بسته تحویل داده شد).
50 کشور
در طول 40 سال گذشته، برنامه توانبخشی جسمی کمیته بینالمللی صلیبسرخ، با توسعه ظرفیتهای ملی و ارایه مستقیم خدمات توانبخشی، از حدود دو میلیون فرد دچار معلولیت، از جمله نجاتیافتگان سوانح مین، مهمات خوشهای و موادمنفجره باقیمانده از جنگ، در بیش از 50 کشور در سراسر جهان حمایت کرده است.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در قطعنامه خود، خواستار تلاش مداوم دولتها، با کمک سازمان ملل متحد و سازمانهای ذیربط، برای تقویت، ایجاد و توسعه ظرفیتهای ملی مینزدایی در کشورهایی شد که مین و موادانفجاری باقیمانده از جنگ در آنها یک تهدید جدی برای ایمنی، سلامت و جان مردم غیرنظامی یا مانعی برای توسعه اجتماعی و اقتصادی در سطوح ملی و محلی است.
مینهای زمینی و مهمات خوشهای، چه بهصورت صنعتی تولید شده باشند و چه بهصورت دستساز، کماکان در مخاصمات مسلحانه امروز مورد استفاده قرار میگیرند و تلفات غیرقابل قبولی برای غیرنظامیان ایجاد میکنند و خطرات انفجاری بلندمدت در مناطق شهری و سایر مناطق پرجمعیت، بر جای میگذارند. امید است جامعه بینالمللی اقدامات جدیتری در جهت کاهش تلفات غیرنظامیان ناشی از مینهای زمینی و مهمات انفجاری باقیمانده از جنگ در سراسر جهان انجام دهد.