کاغذ باطله فروختیم، کتابخانه ساختیم

مرضیه موسوی: اهالی انزلی سال‌هاست دل به دل خانم معلم می‌دهند و قدم‌به‌قدم برای حفظ محیط‌زیست و کم‌کردن پسماند خانگی با او همراه می‌شوند. کتاب و کاغذهای باطله این شهر به جای سطل‌های زباله سر از انباری یکی از مدارس غیرانتفاعی شهر در می‌آورند تا هزینه ساخت و تجهیز کتابخانه تخصصی گیلان‌شناسی را تأمین‌کنند.

در بطری‌های پلاستیکی تا به حال چهار ویلچر برای همشهریان نیازمندشان تأمین کرده است. صفورا می‌گوید:   «دغدغه حفظ محیط‌زیست همیشه با من بوده و تا جایی که می‌توانستم در زندگی شخصی خودم برای کم‌کردن آسیب به محیط‌زیست قدم برداشته‌ام.

یکی از آنها حذف پسماند ‌تر بود.  بیش از 10‌سال است که من از زباله‌تر خانگی خودم کمپوست تهیه می‌کنم. 6‌سال پیش بود که یکی از همکارانم درباره جمع‌آوری در بطری‌های پلاستیکی برای تهیه ویلچر صحبت کرد.

از همان لحظه دست به کار شدم و همه اطرافیانم را بسیج کردم. آن زمان جایی در انزلی نبود که این در بطری‌ها را تحویل بگیرد و باید آنها را به قزوین می‌فرستادیم. اما گروه کوچکی که در زمینه محیط‌زیست انزلی فعالیت می‌کرد، انباری در اختیار ما گذاشت، بعد از یک‌سال توانستیم یک تن در بطری جمع‌آوری کنم که در ازای آن چهار ویلچر و یک تشک برقی خریدیم و به نیازمندان شهر اهدا کردیم.»

این اولین قدم جمعی اهالی انزلی برای تفکیک زباله از مبدأ بود و حالا که مردم نتیجه این قدم را دیده‌اند، برای همکاری و همراهی مشتاق‌تر شده‌اند. وقت آن بود که درهای تازه‌ای باز شود.

اهالی انزلی 30 تن کاغذ به چرخه بازیافت برگرداندند

خرداد هر سال، با پایان ‌سال تحصیلی و تعطیلی مدارس، کتاب و دفترهایی را می‌دید که در مقابل چشمانش به سطل زباله می‌رفتند و از آن طرف جنگلی که هر روز خالی‌تر از درختان می‌شد، برای همین تصمیم گرفت تا کاغذهای باطله را به چرخه بازیافت برگرداند: «در شهر انزلی سازوکاری برای تفکیک زباله از مبدأ وجود نداشت، برای همین برای اینکه به مردم برای جمع‌آوری کاغذهای باطله انگیزه بدهم، باید برای آن هدفی تعیین می‌کردم.

اعلام کردم با جمع‌آوری و درنهایت فروش این کاغذهای باطله می‌خواهیم کتابخانه‌های کوچکی در نقاط مختلف انزلی بسازیم. این بار حمایت مدیران شهری هم به میان آمد و از‌ سال 96 تا 98 توانستیم هفت کتابخانه کوچک بسازیم.»

یکی در بخش کودکان بیمارستان انزلی، یکی در استخر شهر، یکی در ساختمان انجمن ناشنوایان و دیگر مراکز عمومی‌ که درخواست آن را به ما داده بودند.» قفسه‌های کوچک کتابخانه در گوشه و کنار شهر جا گرفت و از 30 تا 100 جلد کتاب را در دسترس مردم قرار داد.

یک‌سال پیش بود که تصمیم به ساخت کتابخانه بزرگی در شهر انزلی گرفت؛ با عایدی فروش همین کاغذهای باطله: «تصمیم گرفتیم این بار کتابخانه بزرگ و متمرکزی در انزلی بسازیم با محوریت گیلان. از زمانی که جمع‌آوری کاغذهای باطله را آغازکردیم، یکی از مدارس غیرانتفاعی انزلی انبار خود را در اختیار ما قرار داد.

وقتی تصمیم به ساخت کتابخانه تخصصی گرفتیم، از فرمانداری خواستیم مکانی برای کتابخانه در اختیار ما بگذارد. درنهایت یک طبقه از ساختمان قدیمی را به‌عنوان محل کتابخانه به ما تحویل دادند. همزمان با جمع‌آوری کاغذ باطله، بازسازی ساختمان هم آغاز شد.»

حالا کتابخانه مراحل پایانی بازسازی را پشت سر می‌گذارد و قرار است در هفته کتابخوانی افتتاح شود؛ کتابخانه‌ای که با مشارکت و همراهی اهالی انزلی و به دست آنها ساخته شده است: «بیشتر کاغذهای باطله را اهالی انزلی به کمپین اهدا کردند.

اقوام و آشنایان ما هم از تهران و رشت و دیگر شهرها کاغذهای باطله‌ای که جمع می‌کردند، به دست‌مان می‌رساندند و خلاصه مردم زیادی در ساخت این کتابخانه شریک هستند.» از‌ سال 96 تا به حال بیش از 30 تن کاغذ جمع‌آوری کرده و به چرخه بازیافت برگردانده است.

چرخه ناقص تفکیک زباله

«آجرهای پلاستیکی» یا همان «اکوبریک» تازه‌ترین قدمی است که برای کمک به کاهش پسماندهای رهاشده در طبیعت برداشته؛ همان بطری‌های پلاستیکی که از زباله‌های غیرقابل بازیافت پرمی‌شوند.

صفورا می‌گوید: «قبل از اینکه با اکوبریک آشنا شوم، با خانمی آشنا شدم که از بطری‌های پلاستیکی غیرقابل بازیافت برای ساخت پاف و صندلی‌های نرم استفاده می‌کرد. او را به آموزش ساخت این صندلی و پاف‌ها تشویق کردم. سازوکاری برای تولید بیشتر این صندلی‌ها و فروش آن ایجاد کردیم، اما با توجه به مشغله‌هایی که داریم این کار برای من بسیار زمان‌بر است.

ساخت پاف با کارتن کاغذی و بطری پلاستیکی کم‌کم توسط همراهان ما به یک کسب‌وکار تبدیل می‌شود که باید وقت بیشتری گذاشت و بازار کاری برای آن تعریف کرد. از طرفی یک روز در اینستاگرام با اکوبریک آشنا شدم. همان آجرهایی که به کمک بطری‌های پلاستیکی ساخته و برای سازه‌های مختلفی از آن استفاده می‌شود.

باز هم برای ترویج آن در بین مردم باید برایشان مشوقی ایجاد می‌کردم. این شد که اعلام کردیم هر کس 10 اکوبریک تحویل ما بدهد، می‌تواند از تخفیف 10‌درصدی خرید پاف استفاده کند. جالب است که پیام‌هایی از جنوب کشور و شیراز دریافت کردیم که می‌گفتند اکوبریک‌ها را جمع کرده‌اند و نمی‌دانستند باید با آن چه کار کنند؟»

اکوبریک یا آجرهای پلاستیکی اسم تازه‌ای است که این روزها بیشتر در فضای مجازی به گوش‌مان می‌خورد. بطری‌هایی که بعد از پر شدن هر کدام بین 100 تا 300 گرم وزن دارند و حجم زباله‌های فشرده و جمع‌شده در بطری را به یک‌دهم کاهش‌می‌دهد.

ناقص‌بودن چرخه جمع‌آوری پسماندهای تفکیک‌شده را یکی از دلایل بی‌انگیزه‌شدن مردم برای ادامه این حرکت می‌داند و می‌گوید: «مردم وقتی این پسماندها را تفکیک می‌کنند، نیاز به تحویل آن به مرکزی خاص دارند تا از این کار خود احساس بیهودگی نکنند. برای مثال ما یکی، دو‌سال پیش برای جمع‌آوری زباله‌های پلاستیکی اعلام آمادگی کردیم.

اما بعد از مدتی شهرداری پیمانکار خود را عوض‌کرد و برنامه ما لغو شد. دوباره برای آن تلاش کردیم و برای بار دوم هم لغو شد. وقتی برای بار سوم فراخوان اعلام کردیم دیگر کسی اعتماد نکرد و برخلاف دیگر طرح‌های ما، مردم استقبالی از آن نکردند. اما وقتی نتیجه کار خود را به چشم می‌دیدند، انگیزه زیادی برای آن داشتند و با ما همراه می‌شدند.»

اکوبریک یا آجرهای پلاستیکی اسم تازه‌ای است که این روزها بیشتر در فضای مجازی به گوش‌مان می‌خورد. بطری‌هایی که بعد از پر شدن هر کدام بین 100 تا 300 گرم وزن دارند و حجم زباله‌های فشرده و جمع‌شده در بطری را به یک‌دهم کاهش‌می‌دهد.

صفورا می‌گوید: «در میان زباله‌های خشک، زباله‌هایی هستند که بازیافت نمی‌شوند. برای جلوگیری از رهاشدن آن در طبیعت بهترین راه این است که آن را در بطری‌های پلاستیکی نوشابه و آب‌معدنی فشرده‌سازی کنیم.

با این کار دیگر در جنگل و جاده و کوه و دریا زباله‌های رهاشده نمی‌بینیم و آسیب کمتری به چرخه طبیعت وارد می‌شود. هر بطری معمولا زباله غیرقابل بازیافت یک خانواده را به مدت یک ماه یا بیشتر در خود جا می‌دهد. از این بطری‌ها می‌توان برای ساخت‌وسازه‌هایی مثل دکه‌های بازیافت و … استفاده کرد و زباله‌های پرآسیب را به موادی مصرفی تبدیل کرد.»