باید تلاش کنیم فرهنگ مقاومت فراموش نشود

پولاد امین_شهروندآنلاین؛ وقتی دو روز مانده به پایان جشنواره فیلم «غریب» روی پرده آمد، تقریبا همه مطمئن بودند که علاوه بر کارگردانی و نویسندگی و البته عوامل فنی و تکنیکی، بازیگران این فیلم نیز در مراسم پایانی جشنواره تحسین خواهند شد. بازیگرانی چون بابک حمیدیان، مهران احمدی، فرهاد قائمیان و البته پردیس پورعابدینی که هر کدام نقاط اوج یا نزدیک به اوج کارنامه‌شان را در این فیلم به تجربه نشسته بودند. با این‌حال، در میان کاندیداها نشانی از بابک حمیدیان نبود و در شب پایانی جشنواره هم مهران احمدی از دریافت سیمرغ دور ماند تا فقط فرهاد قائمیان و پردیس پورعابدینی به نمایندگی از دیگر بازیگران این فیلم روی صحنه بیایند و جوایز بازیگری جشنواره را دریافت کنند. اتفاقی که حداقل در مورد «غریب» قابل پیش‌بینی بود و بعد از پایان مراسم کمتر کسی را می‌شد یافت که تردیدی هر چند اندک در سلامت و صحت تصمیم داوران در این دو رشته -و به‌خصوص درباره فرهاد قائمیان- داشته باشد. «شهروند» به این مناسبت پای صحبت‌ فرهاد قائمیان، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره ۴۱ فجر نشسته است.

***

آقای قائمیان عزیز! بعد از تبریک جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای فیلم «غریب»، آیا زمانی که خودتان فیلم را دیدید، فکرش را می‌کردید در شب پایانی جشنواره جایزه بگیرید؟

می‌خواهم از منظر دیگری به این سوال جواب بدهم که البته امیدوارم پاسخ شما هم در آن باشد. ببینید؛ با اینکه شکی نیست که هر جایزه‌ای اعتبار خودش را دارد و انگیزه‌های زیادی برای دریافت‌کننده آن جایزه به وجود می‌آورد، ولی فراموش نباید کرد که همه‌چیز در جایزه خلاصه نمی‌شود و البته خود این جایزه هم مدیون و مرهون مسائلی دیگر است؛ مثلا به فیلمی که بازیگر در آن ایفای نقش کرده و البته بازیگرانی که در کنار او بوده‌اند، ارتباط دارد.

این مسائل را در «غریب» که جایزه جشنواره را برایتان به ارمغان آورد، توضیح می‌دهید؟

در «غریب» همه‌چیز تقریبا کامل بود، به‌خصوص تیم بازیگران؛ و چون همه عالی بودند، من هم در کنارشان دیده شدم. در واقع این جایزه متعلق به تمام گروهی است که فیلم «غریب» را به وجود آورده؛ بازیگرانی که درخشش‌شان باعث دیده‌شدن فیلم و نقش من شد و البته راهنمایی‌های دقیق آقای لطیفی و نوشته زیبای آقای عنقا که همه در کنار هم کلیتی به نام «غریب» را حاصل آوردند.

یعنی شما هم ادعا می‌کنید که نقش‌ها و بازی‌های دیگر فیلم هم قابلیت و سزاواری دیده‌شدن و موفقیت در جشنواره را داشتند و بدون درخشش آنها نقش شما دیده نمی‌شد؟

قطعا؛ اصلا هیچ نقش و بازیگری به تنهایی نمی‌تواند به جایی برسد. سینما کاری تیمی است و هیچ کس به تنهایی در سینما موفق نخواهد شد. از این نظر سینما با دیگر مشاغل تفاوت دارد. در واقع در شرایطی که مثلا یک نویسنده یا هر شخص فرهنگی و غیرفرهنگی دیگری می‌تواند به تنهایی کار کند و بدون ارتباط با کسانی دیگر حتی به اوج هم برسد، این ماجرا در سینما متفاوت است و سینماگر بدون کار گروهی و بدون اینکه در مجموعه‌ای موفق قرار گیرد، نخواهد توانست موفقیت را تجربه کند و دیده شود. این برای تمام عوامل یک فیلم صادق است.

بگذارید جور دیگری بپرسم: گذشته از ارزش و اهمیت کار گروهی در سینما، به نظر خودتان فیلم «غریب» و البته نقش‌تان در این فیلم چه ویژگی‌هایی داشت که باعث شد بیشتر و بهتر از آثار و نقش‌های سابق‌تان دیده شود؟ البته حضور شما در فیلم‌های دیگرتان -از جمله فیلم‌های ابراهیم حاتمی‌کیا و زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور- نیز به خوبی دیده شده بود، اما نمی‌توان کتمان کرد که آن اجماعی که در بین منتقدان و اهالی رسانه درباره فیلم «غریب» به وجود آمد، در آن موارد ایجاد نشده بود. شما اگر فیلم را در سالن رسانه‌ها دیده بودید، متوجه می‌شدید چه می‌گویم. در واقع بعد از نمایش «غریب» در سینما ملت، تقریبا همه اهالی رسانه مطمئن بودند که جایزه نقش مکمل به شما خواهد رسید. دلیل این اجماع چه می‌تواند باشد؟

ارزیابی نقش و بازی و البته تفاوت‌ها و ویژگی‌های نقش‌های بازیگر البته کار شماست، ولی از جانب خودم فقط می‌توانم بگویم کاری کرده‌ام که هر بازیگری وظیفه دارد، انجام دهد. هر بازیگری تلاش می‌کند نقشی را که به‌ او سپرده‌اند، به بهترین نحو ایفا کند و نقش را در مجموعه و کلیت فیلم سر جای درست خود قرار دهد.

نگفتید نقش شما در فیلم «غریب» چه تفاوتی با دیگر نقش‌هایتان داشته که چنین اجماعی در مورد ارزش و اهمیت آن به وجود آمده است؟

اول باید این موضوع را جلوه‌ای از لطف دوستان رسانه‌ای بنامم. دومین مسأله هم اینکه واقعا و از ته دل می‌گویم جایزه گرفتن یا نگرفتن تفاوت چندانی در احساس من نسبت به یک نقش از جمله همین نقش فیلم «غریب» به وجود نمی‌آورد. البته اگر جایزه نمی‌گرفتم، این جمله را به این راحتی نمی‌توانستم بگویم و به مسائلی دیگر تعبیر می‌شد، ولی حالا دیگر به راحتی و صراحت می‌توانم بگویم که این جایزه نقش و فیلم «غریب» را تبدیل به نقطه‌ای متمایز در کارنامه من نمی‌کند. همان‌طور که شما خودتان گفتید، کارهای دیگری هم در کارنامه‌ام دارم که دیده شده‌اند و دلیل این اتفاق نه جوایز جشنواره‌ها، بلکه لطف و پسند مردم بوده است. پس باز تکرار می‌کنم که بهترین داور مردم هستند و جایزه آنها اهمیت بسیاری دارد؛ البته به این معنی نیست که جوایز جشنواره‌ها مهم نیستند. اتفاقا برعکس؛ جوایز به دلیل امید و انگیزه‌ای که به وجود می‌آورند، در ادامه روند حرکت هنرمند اهمیت بسیاری دارند. اما فراموش نباید کرد که دیده‌شدن یک فیلم یا نقش فقط منوط به جایزه گرفتن آن نیست و به عبارت بهتر، صرف جایزه گرفتن باعث دیده‌شدن یک کار نمی‌شود. کما اینکه خودتان هم اشاره کردید از همان اولین نمایش فیلم، این نقش دیده شده بود. پس این اتفاق قبل از جایزه، به دلیل اعتباری است که مردم به ما می‌دهند.

فکر می‌کنید خود نقشی که ایفا کرده‌اید، در دیده‌شدن و موفقیت‌تان تاثیرگذار بوده؟

قطعا؛ من در این فیلم نقش شهید ایرج‌زاد را بازی کرده‌ام. نقشی که با توجه به واقعیت بیرونی و تاریخی کاراکتر، شاه‌نقش قلمداد می‌شود. در حقیقت این شخصیت و جنبه‌های مختلف و متفاوت زندگی و البته فرجام تراژیکی که داشته، این قابلیت را دارد که یک فیلم مستقل سینمایی درباره این شهید ساخته شود.

یکی از ویژگی‌های فیلم «غریب» که آن را از دیگر فیلم‌های دفاع مقدس متمایز می‌کند، نوع نگاه خاص آن به مردم است. در واقع رد و نشان تفکرات و رویدادهای روز را در این فیلم به خوبی می‌توان دید، چنانکه می‌توان حدس زد که این فیلم اگر قرار بود در زمانی دیگر ساخته شود، تبدیل به فیلمی دیگر می‌شد. شما به عنوان یکی از بازیگران این فیلم در زمان فیلمبرداری متوجه این ویژگی در «غریب» شده بودید؟

قبول دارم که فیلم «غریب» اثر به‌روزی است، ولی این را هم باید بگویم با توجه به اطلاعاتی که در این زمینه دارم، چند سالی می‌شود که قرار بود این فیلم ساخته شود. از این نظر «غریب» ربطی به شرایط امروز ندارد. اما اگر ماجرا را از این منظر نگاه کنیم که هیچ اتفاقی بی‌دلیل نیست و هر چیزی به وقتش و سر جای خودش باید روی دهد، دلیل تاخیرها و تعویق‌هایی که در مسیر تولید این فیلم پیش آمده است، روشن می‌شود.

به‌عنوان یکی از بازیگران «غریب»، دلیل مورد توجه قرار گرفتن  فیلم را تا این حد، چه می‌دانید؟

دلیلش اهمیت این فیلم و فیلم‌هایی از این دست است. واقعیت این است -و این را چندبار در مراسم مختلف هم گفته‌ام- که ما باید تلاش کنیم این فرهنگ مقاومت و دفاع فراموش و خاموش نشود و نسل‌های آینده هم این روزها و ماجراها را نفس بکشند و در فرهنگ‌شان جاری باشد. به هر حال، به هر دلیل فاصله‌ای بین نسل‌های جدید با این مفاهیم ایجاد و مقاومت و دفاع در نگاه‌شان کم‌رنگ شده است. این‌جور فیلم‌ها این فاصله را از میان برمی‌دارد و این مفاهیم را پررنگ می‌کند، البته به شرطی که فیلم‌ها شعاری و پس‌زننده نباشند. از این نظر «غریب» را نقطه عطفی در این مسیر می‌دانم و اهمیت این فیلم به نظر من در این رویکرد است.

در پایان به عنوان بازیگر می‌توانید بگویید که از میان فیلم‌های پرشمار کارنامه‌تان، اگر دست خودتان بود، دوست داشتید کدام‌شان جایزه بگیرند؟ اصلا خود واقعی‌تان به کدام نقشی که بازی کرده‌اید، نزدیک‌تر است؟

این سوال را نمی‌توانم جواب بدهم. به‌عنوان بازیگر همه کارهایم را دوست دارم و برایم امکان ندارد از نظر کیفی ارزش‌گذاری کنم و یکی را به دیگری ترجیح بدهم؛ چون برای همه‌شان زحمت کشیده‌اند. از جمله در مورد همین «غریب» -که حداقل 6 ماه- چه در روند زندگی شخصی و چه در جریان تولید فیلم روی آن تحقیق، فکر و کار کرده‌ام.

با توجه به حرف و حدیث‌هایی که قبل از جشنواره هم وجود داشت، در کل ارزیابی‌تان از این دوره از جشنواره چیست؟

من چون در جشنواره تئاتر هم داور بودم، کارهای حاضر در جشنواره را دیده‌ام و می‌توانم بگویم که جشنواره امسال چه در زمینه فیلم و چه تئاتر پر بود از جوانان متعهد و باانرژی که آینده متعلق به آنهاست.