خدمات بهداشت، درمان و توانبخشی، تکمیل‌کننده چرخه درمان اضطراری

مرضیه موسوی- شهروند آنلاین؛ 

فعالیت داروخانه‌های هلال احمر در سال‌های گذشته موضوع بحث بوده و این مراکز در بزنگاه‌هایی مثل کرونا یا کمبود انسولین در کشور به‌موقع وارد عمل شده‌اند. از سال گذشته بحث شبانه‌روزی شدن این داروخانه‌ها به میان آمده است. آیا قرار است همه داروخانه‌های هلال احمر از این پس فعالیت شبانه‌روزی داشته باشند؟

دهه شصت کشور درگیر جنگ تحمیلی بود و مشکلات زیادی برای رساندن دارو، به‌ویژه در مناطق مرزی و شهرهای جنگ‌زده، وجود داشت. همچنین تامین داروهای خاص و توزیع آن، کار را برای سیستم‌های بهداشتی کشور سخت کرده بود. در آن زمان بود که مجوزهای داروخانه‌های جمعیت هلال احمر توسط وزارت بهداشت صادر شد. هلال احمر بالغ بر 38 داروخانه را در این سال‌ها، به‌ویژه در مراکز استان‌ها و برخی از شهرها، تاسیس کرده است. انگیزه و هدف اولیه ما در جمعیت هلال احمر داشتن یک زنجیره تولید، توزیع و دسترسی با عدالت و با کیفیت به داروهای خاص برای مردم بود. همچنین علاوه بر توزیع دارو، همکاران مددکار ما در داروخانه‌های جمعیت مستقر هستند و برای افراد نیازمند از بودجه‌های حمایتی و تامین داروها کمک می‌گیرند.

در زمان جنگ تحمیلی که هیچ داروخانه‌ای حاضر نبود در شهرهای مرزی خدمت کند، یا در دوره کرونا که بسیاری از داروخانه‌ها تعطیل شدند، جمعیت هلال احمر پیشقدم بود و حتی یک روز داروخانه‌ها را تعطیل نکرد و در توزیع داروهایی که با عنوان داروهای اصلی مبارزه با کرونا شناخته شده بود هم کمک کرد. در حال حاضر هم در تامین داروهای شیمی‌درمانی، داروهای بیماران خاص و داروهای اضطراری در تلاش هستیم.

هدف ما در داروخانه‌های هلال احمر سوددهی نیست. بر همین اساس و تکالیف است که سعی شده اقلام آرایشی و بهداشتی را که جنبه‌های درمانی ندارد، از داروخانه‌های جمعیت حذف کنیم و اگر چیزی هم وجود دارد به دلیل نیاز و تقاضای آن منطقه در داروخانه عرضه می‌شود. در شبانه‌روزی‌کردن داروخانه‌های جمعیت هم تابع شرایط محیط و نیازهای مردمی هستیم. این تصمیم همچنین با هماهنگی با مراجع ذی‌صلاح از جمله دانشگاه علوم پزشکی و سازمان غذا و دارو انجام می‌شود.

با توجه به دستور رئیس جمعیت برای اینکه وقفه‌ای در توزیع داروهای خاص و داروهایی که در دپو جمعیت وجود دارد، ایجاد نشود، از فروردین سال گذشته فعالیت‌های داروخانه مرکزی هلال احمر در خیابان طالقانی را شبانه‌روزی کردیم. همچنین داروخانه‌ هلال احمر در تبریز از سال گذشته به‌صورت شبانه‌روزی فعال شد. اگر جایی این نیاز احساس شود که برای تامین داروهای خاص و داروهای مورد نیاز مردم در ساعات خارج از ساعات اداری یا 9 شب داروخانه‌ها باز باشند، آمادگی این کار را داریم و اگر تاکنون در برخی داروخانه‌ها این اتفاق نیفتاده به این دلیل است که نیازی نبوده.

 

در میان صحبت‌هایتان به بخش مددکاری در داروخانه‌های جمعیت هلال احمر اشاره کردید. ساز و کار این بخش چگونه است؟ آیا در هلال احمر برای کمک به تامین داروی نیازمندان بودجه داریم یا این هزینه‌ها از طریق خیّران سلامت تامین می‌شود؟

همان‌طور که در نام هلال احمر کلمه «جمعیت» را می‌بینیم، یکی از پتانسیل‌های خوب، استفاده از کمک‌های مردم و خیّران است. سازمان داوطلبان یکی از سازمان‌های شناخته‌شده در جمعیت هلال احمر است. یکی از وظایف و تکالیف این سازمان جذب بودجه‌های حمایتی از حوزه دولت و همین‌طور خیّران حوزه سلامت است.

در داروخانه‌ها و همین‌طور در دیگر حوزه‌های جمعیت هلال احمر، از جمله در واحدهای توانبخشی که شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، ارتز و پروتز و سایر خدمات توانبخشی است، مددکارانی مستقر هستند که بر اساس آیین‌نامه‌های موجود اگر نیاز به کمک و تامین قسمتی از هزینه‌های درمان باشد، چه از طریق کمک خیّران و چه از طریق بودجه‌هایی که هر ساله در اختیار جمعیت قرار می‌گیرد، می‌توانند آن را بین مردمی که نیاز دارند، توزیع کنند.

 

«سودآور» نبودن مجموعه‌های هلال احمر، به‌خصوص در حوزه بهداشت، درمان و توانبخشی، به چه معناست؟ آیا این مجموعه‌ها از نظر بنگاه‌های اقتصادی زیان‌ده هستند یا صرفا از سود تجاری برای این مجموعه‌ها صرف‌نظر می‌شود؟

در حوزه بهداشت، درمان و توانبخشی در هلال احمر به خودکفایی رسیده‌ایم. نیروهای متخصص کشور در حال همکاری با جمعیت هستند که قریب به اتفاق آنها نیروهای استخدامی نیستند و با توجه به قراردادهای مختلفی که دارند با ما همکاری می‌کنند.

این باعث می‌شود علاوه بر اینکه سعی کنیم با کمترین هزینه بهترین خدمات را به مردم بدهیم، چرخه اقتصادی این واحدها حفظ شود و خودشان را با شرایط روزگار وفق دهند. این به معنای کسب سود اقتصادی نیست. یعنی واحدهای ما شبیه به واحدهای بخش خصوصی نیستند و سوددهی بخش خصوصی را ندارند. تعرفه‌های ما در حوزه‌های توانبخشی و درمانی حداقل 50 درصد کمتر از تعرفه‌های بخش خصوصی است.

از جمله فعالیت‌هایی که داروخانه‌های جمعیت دارند و برای ما بسیار حیاتی است، وجود زنجیره دارویی برای مواقع بحران است. همان‌طور که می‌دانید ما بیش از 32 واحد بهداشتی-درمانی اضطراری، 22 واحد سریع‌الاستقرار بیماری‌های ترومایی و 4 بیمارستان صحرایی داریم. تمام اینها گوشه‌ای از فعالیت‌های درمان اضطراری جمعیت هلال احمر است تا بتواند در مواقع بحران استقرار پیدا کند و با تیم‌های داوطلب و آموزش‌دیده جمعیت خدمات بهداشتی و درمانی پایه و همین‌طور خدمات اولیه در حوادث را ارائه کنیم.

 

نمونه‌هایی از حوادثی که در سال گذشته رخ داد و پای واحدهای درمان اضطراری را به میان آورد، کدام‌ها بودند؟

مثلا  فعالیت‌هایی که در زلزله خوی انجام شد یا در زلزله اخیر در سوریه و ترکیه که سامانه‌های ما مستقر شدند و خدمات ارائه ‌کردند. این افتخاری برای جمعیت هلال احمر است که در آسیا فقط 2 کشور این مجوز را از سازمان جهانی بهداشت دارند تا جزو واحدهای درمان اضطراری جمعی باشند.

در آسیا، ایران و ژاپن این مجوز را دارند. همچنین ما تنها کشور مسلمانی هستیم که از فدراسیون این مجوز را کسب کرده‌ایم. دو  مثال از نمونه‌هایی که این مجوز صادر شد و تیم‌های بهداشت و درمان جمعیت ایران در آن حاضر شدند یکی درگیری‌های قومی‌- نژادی روهینگیا و دیگری انفجار بندر بیروت بود.

یکی از نقاط قوتی که ما در این سامانه‌ها داریم، رسیدن به‌موقع دارو  به محل حادثه است. یعنی وقتی قرار شد در زلزله ترکیه تیم‌های امدادی و بهداشت و درمان اعزام شوند، شاید کمتر از 4 ساعت باید این تصمیم گرفته می‌شد که تیمی با امکانات کامل اعزام شود.

ما این امکانات را برای نیروهای استان آذربایجان شرقی و غربی فراهم کردیم. با وجودی که آنان هنوز از خستگی زلزله خوی فارغ نشده بودند و در حال برگشت به شهر خود بودند، ولی با انرژی مضاعف دوباره به عملیات ترکیه اعزام شدند. بلافاصله از داروخانه جمعیت در استان آذربایجان شرقی دپوی لازم برای انتقال به بیمارستان صحرایی آماده و با این تیم به ترکیه منتقل شد. اگر در منطقه‌ای نیازی وجود دارد باید چرخه کاملی برای آن دیده شود و این یکی از انگیزه‌های وجود و تداوم فعالیت داروخانه‌های جمعیت است.

سال گذشته دوره‌ها و برنامه‌های مختلفی برای حضور تیم‌های روانشناسی و مددکاری در بخش درمان اضطراری برگزار شد. آیا قرار است از این به بعد این گروه از متخصصان در تیم‌های درمان اضطراری هم حضور داشته باشند؟

باید این سوال را از دو جنبه پاسخ داد: یکی مساله سامانه‌های بهداشتی، درمانی اولیه ماست. وقتی این سامانه‌ها بعد از یک بحران در منطقه‌ای مستقر می‌شوند، شامل تیم روانشناسی، پزشک، ماما، بهداشت، پرستاری و … است.

نقش این روانشناسان و مددکاران این است که بعد از حادثه از اوضاع روانی متاثران ارزیابی داشته باشند و مراجعان را غربالگری کنند. بر پایه این موضوع، این احساس نیاز در حوزه جوانان اتفاق افتاد که لازم است بعد از حادثه بتوانیم غربالگری در محیط انجام دهیم و کسانی را که بر اثر حادثه دچار مشکلات روحی و روانی شده‌اند در همان اوایل شناسایی کنیم و ارجاع دهیم و ابعاد حادثه را در همان زمان برای آنها کاهش دهیم. بر این اساس، تیم‌های سحر در حوزه جوانان طراحی شد.

در حال حاضر، خوشبختانه بیش از 400 تیم در سراسر کشور آماده فعالیت شده‌اند و شامل مددکاران و روانشناسان جوان‌اند. این افراد در صحنه حادثه ورود می‌کنند تا بتوانند در همان ابتدا ابعاد حادثه را برای بازماندگان و افرادی که خانواده و خانه خود را از دست داده‌اند، کاهش دهند. همین‌طور با غربالگری اولیه کسانی را که به درمان نیاز دارند به سامانه درمان اضطراری ارجاع دهند تا درمان‌های اولیه صورت بگیرد.

نمونه‌هایی از این فعالیت‌ها را در زلزله خوی داشتیم که تیم‌های سحر آن را انجام دادند. در کنار همه اینها، تفاهمنامه خوبی بین رئیس جمعیت هلال احمر و دکتر حاتمی، رئیس انجمن روانشناسان، به امضا رسیده تا بتوانیم از بستر داوطلبان حوزه روانپزشکی و روانشناسی در این زمینه استفاده کنیم.

 

در بخش ارتوپدی فنی، در یک سال گذشته تاکید زیادی بر کمک‌گرفتن از شرکت‌های دانش‌بنیان شده است. در واقعیت این موضوع تا چه اندازه عملی شده؟

این تجهیزات سال‌های سال صرفا به صورت وارداتی به دست ما می‌رسید. نحوه واردات این اقلام بعد از تحریم‌ها و … باعث شد خلئی در این زمینه در کشور احساس کنیم. در این حوزه تمام محصولاتی که مورد نیاز مددجویان ما بود از طریق حوزه فناوری ریاست ‌جمهوری، به‌خصوص در دو سال گذشته، به شرکت‌های دانش‌بنیانی که در این حوزه فعالیت دارند و همین‌طور به اعضای هیات علمی و دانشجویانی که در دانشگاه‌های صنعتی و علوم پزشکی فعالیت دارند، اعلام شد. از آنها خواستیم که شرکت‌هایی که توانایی کمک در هر بخشی دارند، وارد عمل شوند.

طی دو سال گذشته موفق شدیم بیش از 85 درصد قطعات مورد نیاز در ارتزهای پزشکی را که شامل تجهیزات، مفاصل و قطعاتی است که برای اصلاح کمکی ستون فقرات استفاده می‌شود، در داخل کشور تامین کنیم. الان هم بسیاری از این قطعات با کیفیت مناسب در اختیار ما قرار گرفته‌اند. نکته بعدی درباره پروتزهاست. شرکت‌های زیادی برای تولید قطعات پروتزها ورود پیدا کردند و به جرأت می‌توانم بگویم که به تولید حدود 30 درصد از این قطعات در کشور رسیده‌ایم. البته هنوز با ایده‌آل فاصله زیادی داریم.

هلال احمر با 61 سال سابقه تولید ارتز و پروتز، قدیمی‌ترین نهاد داخل کشور است که این تجهیزات را تولید می‌کند و تمام تلاشش این است که با حداقل قیمت‌ها این محصولات را به دست افراد برساند.

 

با وجود ضروری‌بودن استفاده از ارتوپدی فنی در افراد دارای معلولیت و هزینه‌های بالایی که این خدمات دارد، همچنان ارتوپدی فنی تحت پوشش بیمه‌های پایه نیست. این در حالی است که در چند سال گذشته پوشش بیمه‌ای ارتوپدی فنی از سوی هلال احمر پیگیری می‌شد. دلیل به نتیجه نرسیدن این مساله تا امروز چیست؟

پیگیری‌های بسیاری در این حوزه انجام شد. آخرین پیگیری، جلساتی بود که با همکاران بیمه سلامت داشتیم. آنها هم نظر مساعد دادند و قرار شد که تعرفه‌ها تعیین و برای تصویب به هیات دولت فرستاده شود.

به هر حال، هزینه‌های توانبخشی بالاست، اما این خدمات فواید بسیاری دارد. در حقیقت، فکر می‌کنم که همکاران ما در هیات دولت، در بخش بهداشت و درمان کشور و در بخش بیمه‌‌گران باید به این نتیجه برسند که هرچقدر برای حوزه توانبخشی هزینه کنیم، آورده دارد.

طبق بررسی‌های انجام‌شده، اگر کسی که دچار سکته مغزی شده، از دوره حاد عبور کرده و وارد دوره تحت حاد شده، از توانبخشی باکیفیت و مستمری برخوردار شود، درصد زیادی از کارایی قبل از آسیب جسمی را دوباره پیدا می‌کند. برای همین در کشوری مثل آلمان خدمات توانبخشی تحت حاد اجباری است. یعنی اگر کسی این خدمات را به‌موقع دریافت نکند، اصلا بیمه هزینه‌ای برای ادامه درمان به او نمی‌دهد.

متاسفانه می‌بینیم با توجه به هزینه‌های بالایی که این خدمات دارد، تحت پوشش بیمه‌های پایه نیست. به همین دلیل ممکن است گروه زیادی از افراد که نیاز به دریافت این خدمات دارند، اما توان پرداخت مالی برای این خدمات را ندارند از جامعه فعال کشور حذف شوند. اینها هزینه‌های به مراتب بیشتری برای از کار افتادگی و هزینه‌های سربار برای خانواده‌ها و کشور دارند.

فکر می‌کنم که همه اینها نیاز به سیاستی کلی دارد. این مفهوم در جمعیت هلال احمر، وزارت بهداشت و سازمان‌های بیمه‌گر به نتیجه‌ای مشترک رسیده و امیدوارم میان همکاران ما در هیات دولت و در مجلس هم به نتیجه برسد و حداقل به صورت پایلوت در قسمتی از جمعیت هلال احمر اتفاق بیفتد.

 

یکی از فعالیت‌های شما در هلال احمر ساخت و اداره مراکز درمانی خارج از کشور است. این مساله همواره از سوی افکار عمومی مطرح شده که اساسا چرا هلال احمر ایران باید در خارج از کشور مرکز درمانی داشته باشد و وجود این مراکز چه سودی برای هلال احمر دارد؟

این مساله سال‌های سال برای مردم مبهم بوده است. امیدوارم بتوانم قسمتی از این مساله را تشریح کنم. جمعیت هلال احمر ایران عضوی از جمعیت صلیب سرخ جهانی است. ما همان‌طور که بر اساس اساسنامه جمعیت برخی تکالیف داخلی داریم، بر اساس تکالیف نهضت در کاهش آلام بشری و احترام به حقوق انسان‌ها در سطح جهانی هم وظایفی داریم.

حدود سال‌ 1360 بود که روسای‌جمهوری وقت تصمیم گرفتند با عقد تفاهمنامه‌هایی خدمات درمانی هلال احمر را در برخی کشورها ارائه کنند. 12 مرکز درمانی هلال ایران در 11 کشور جهان در حال حاضر فعال هستند. هدف اصلی ما از این اقدام، دیپلماسی سلامت است. ما به این نتیجه رسیده‌ایم که دیپلماسی سلامت بهترین راه ارتباط بین ملت‌هاست. وقتی که دو انسان مختلف از دو کشور متفاوت در کنار هم قرار می‌گیرند، می‌توانند بسیاری از اشتراکات فرهنگی را با همدیگر داشته باشند و تحولی در روابط دو کشور اتفاق بیفتد.

قریب به اتفاق این مراکز خودکفا هستند. پولی از جمهوری اسلامی ایران و جمعیت هلال احمر برای این مراکز هزینه نمی‌شود، اما نامی از ایران در آن کشور هست و خدمات متنوعی ارائه می‌شود. آنجا هم سعی شده خدمات خوبی با پایین‌ترین قیمت به مردم داده شود تا انگیزه‌ای برای توریسم سلامت باشد.

می‌دانیم که کشورهایی مثل هند و ترکیه و بسیاری از کشورهای اروپایی که توانستند در زمینه توریسم سلامت فعالیت کنند، شروع کارشان با تاسیس مراکز درمانی و خدماتی در سایر کشورها بود. کشوری مثل ترکیه فعالیت‌های توریسم سلامت را در یکی از کشورهای آفریقایی با ساخت فرودگاهی در کنار مرکز درمانی خود شروع کرد.

بعد از تاسیس بیمارستان ترکیه، آفریقایی‌هایی که نیاز به تکمیل خدمات درمانی داشتند از طریق همین فرودگاه به کشور ترکیه سفر می‌کردند و ترکیه از این طریق توانست هم دیپلماسی سلامت را راه بیندازد و هم ارزآوری خوبی برای کشور خود داشته باشد. یک توریست سلامت حداقل سه‌برابر توریست عادی می‌تواند برای کشور آورده داشته باشد.

بر این اساس، جمعیت هلال احمر هم این تکلیف را داشت که در کشورهای حوزه آمریکای جنوبی، آفریقا و خاورمیانه فعالیت‌هایی در سال‌های گذشته انجام دهد. الان مرکزی در کشور غنا داریم که یکی از بهترین مراکز درمانی در این کشور است. در بولیوی، نجف و افغانستان هم بیمارستان داریم.

تاکید می‌کنم هدف ما در جمعیت هلال احمر این است که مراکز کاملا به صورت خودکفا و خودگردان اداره شوند و حتی اگر نیاز است کادر تخصصی ما در حوزه پیراپزشکی بتواند به صورت دوره‌ای در این مراکز خدمات‌رسانی کند تا هم انتفاعی از این قضیه ببرند، هم نام و تخصص‌های خوب کشورمان را به کشور میزبان برسانند.

// انتهای پیام

اینجا چراغی روشن است