همه مسئولان واکسن ایرانی بزنند

حمیدرضا بوجاریان- هاشمیان با اشاره به اینكه تعداد بیماران بستری شده در بیمارستان‌های كشور در مقایسه با چند ماه اخیر به‌شدت كاهش یافته است، از مثبت بودن اثر ایجاد محدودیت ها  در كشور در این كاهش خبر می‌دهد و می‌گوید، در زمان شروع شیوع ویروس كرونا پزشكان زیادی در قم خواهان قرنطینه این شهر شدند اما عده‌ای مقابل این خواسته علمی و منطقی پزشكان ایستادند و مانع كار شدند: اینكه امروز ما تعداد بیمار كمتری را در بیمارستان‌ها روی تخت‌ها می‌بینیم یا تعداد افراد بیمار قرنطینه شده در خانه‌ها رو به كاهش است دلیل آن اعمال قرنطینه و اجرای بسته‌های محدودیت در تردد است. آنچه كه در ماه اخیر رخ داده است مشابه همان چیزی است كه از ابتدای شیوع ویروس در قم از سوی پزشكان خواسته شده بود اما متاسفانه عده‌ای مقابل این خواسته ایستادند و از اجرای قرنطینه خودداری كردند. این متخصص مراقبت‌های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری، اجرای سیاست‌های قرنطینه و محدودیت در ترددهای شبانه را كه عده‌ای آن را قرون وسطایی اعلام كرده بودند عامل كاهش‌دهنده تعداد جانباختگان ویروس كرونا در كشور می‌داند و می‌گوید: «قرنطینه باید زودتر انجام می‌شد تا ایران در جدول جانباختگان از كرونا به نسبت جمعیت خود، آمار بالایی از فوتی‌ها را نداشته باشد.»

غیر متخصص‌ها تصمیم‌گیر شدند

استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، با اذعان به بالا بودن تعداد جانباختگان ناشی از كرونا در ماه‌های ابتدای شیوع ویروس، این موضوع را ریشه در تصمیم‌گیری نادرست برخی افراد می‌داند كه سررشته‌ای از بیماری نداشتند: «افرادی دوست داشتند بیایند و در رشته مراقبت‌های ویژه و مقابله با ویروس كار كنند. مشكل درست همین جا بود. این افراد به دلیل اینكه رشته آنها این نوع از بیماری نبود وارد كار شدند و این حضور صدمات و لطمات زیادی به ما زد. در پژوهش‌های انجام شده، مشكلات زیادی برای ما ایجاد كرد خصوصا در واكسن كه ما را دچار مشكل كردند. ما می‌توانستیم در دنیا امروز در نوبت عملیاتی کردن آن باشیم نه در تست کردن آن. این دیركرد به دلیل این بود كه ایمنی گله‌ای تبلیغ می‌شد و صداوسیما این را مرتب تبلیغ می‌کرد.» ‌هاشمیان در پاسخ به این سؤال كه ایمنی گله‌ای تا چه اندازه مردم را درگیر خود كرده و افراد را مبتلا كرد، می‌گوید: «مطمئن باشید كه با ساخت واكسن ایرانی ما به ایمنی اصلی خواهیم رسید. اگر واكسن زودتر می‌آمد بهتر بود و می‌توانستیم مانند دیگر كشورها امروز كار واكسیناسیون را شروع كنیم اما با این حال هنوز خیلی دیر نیست و می‌توانیم با اعتماد به واكسن ایرانی، خود را در برابر بیماری ایمن نگه داریم.»

تركیب ستاد مقابله با كرونا؛ قابل قبول نیست

او تاكید می‌کند تركیب ستاد ملی مقابله با كرونا از همان روز آغاز شكل‌گیری آن تركیب درست و منطبق با نیازهای بهداشت‌ودرمان و وضعیتی كه كرونا در كشور ایجاد كرده بود نبود: «همان‌طور كه استانداردهای ICU در كشور رعایت نشده است، استانداردهای بهداشتی و درمانی برای مقابله با ویروس كرونا هم رعایت نشد.» ‌هاشمیان ادامه می‌دهد: «ما افرادی را در ستاد ملی مقابله با كرونا مسئول كردیم كه بورد تخصصی مراقبت‌های ویژه نداشتند اما از آنها نظر تخصصی در این رشته می‌خواستیم. این افراد می‌گفتند استفاده از دگزامتازون باید ممنوع باشد و این را رسانه‌ای كردند اما چند ماه بعد اثبات شد كه متخصصان مراقبت‌های ویژه كه از دگزامتازون دفاع می‌کردند حرف‌شان درست بوده و باید از این دارو برای بیماران استفاده شود. حتی وقتی متخصصان پای‌شان به ستاد ملی باز شد به نحوی عمل كردند كه متخصصان رشته‌های مراقبت‌های ویژه به ستاد دعوت نشوند.» او درباره دلیل رد داروهایی كه متخصصان خارج از ستاد ملی بر استفاده از آن برای بیماران تاكید می‌کردند و رد تقاضای استفاده از این داروها از سوی ستاد مقابله با كرونا را سؤال برانگیز می‌داند و می‌گوید: «درباره برخی داروها تاكید كردیم كه فلان دارو به درد بیماران می‌خورد. ما توانستیم با این داروها مقدار مرگ‌ومیر در بخش مراقبت‌های ویژه را از صددرصد به 5‌درصد برسانیم اما برای استفاده از این داروها مقاومت عجیبی می‌شد و دارویی مانند سووداك كه آزمایش حیوانی نداشت به راحتی مورد استفاده قرار می‌گرفت اما در نهایت جمع‌آوری شد. سؤال داریم اگر این دارو خوب بود چرا جمع‌آوری شد و دیگر از آن استفاده نمی‌شود. اگر دارو بد بود چرا و با چه مجوزی از آن برای بیماران مبتلا به كرونا استفاده كردند؟» او تاكید می‌کند:   «برای اولین بار است در كشور این اندازه مقاومت در باره داروی خاصی وجود دارد. تركیه اعلام كرد كه فاوپیراویر  را ما از ایران شنیدیم و بعد آمدند و این دارو را خودشان درست كردند و ما شدیم خریدار این دارو و فرصت ساخت آن را از دست دادیم. قرار نبود هركس از این دارو استفاده كرد بهبود پیدا كند چرا كه هنوز هیچ قرص یا دارو یا شربتی وجود ندارد كه با استفاه از آن، بیماری صد‌درصد از بین برود.»

مسئولان بلندپایه وزارت بهداشت واكسن ایرانی بزنند

فوق‌تخصص مراقبت‌های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری، با یادآوری اینكه دانشمندان كشورمان موفق به ساخت واكسن كرونا شده‌اند و باید از تلاش آنان تجلیل و از خدمتی كه به كشور کرده‌اند قدردانی كرد، می‌گوید، استفاده مسئولان ارشد و بلندپایه وزارت بهداشت از واكسن ایرانی پیش از وارد كردن واكسن خارجی برای جلب اعتماد مردم به واكسن تولید داخل ضروری است: «از واكسن ایرانی باید این حمایت عملی شود. اینكه بگوییم بیایید و واكسن بزنید و بعد برایش دیه تعیین كنیم كار درستی نیست. افراد زیادی می‌آیند در تلویزیون حرف می‌زنند و از ایمنی جمعی صحبت و مدح واكسن خارجی را می‌کنند. اگر جای دوستان و تصمیم‌گیرندگان بودم، برای جلب اعتماد مردم تا پیش از واردات واكسن خارجی اقدام به انجام تست واكسن ایرانی مقابل دوربین‌ها می‌کردم تا اعتماد مردم به واكسن ایرانی جلب شود.» ‌هاشمیان تاكید می‌کند، واكسن ایرانی با تأخیر زیاد درحال گذراندن مراحل تست انسانی است و كادر درمان نیازمند استفاده از واکسن‌هایی است كه تست‌های انسانی را مدت‌ها قبل از سر گذرانده باشد: «كادر درمان نمی‌تواند در شرایط كنونی منتظر واكسن ایرانی و نتایج آن بماند. كادر درمان در خط مقدم مقابله با ویروس است و نیاز دارد واكسن تأیید شده نهایی را استفاده كند، اما افرادی هستند که در خط مقدم مقابله  با ویروس نیستند و لازم است در این‌باره همه این افراد كه از مسئولان بلندپایه وزارت بهداشت هستند در لیست تزریق و تست انسانی واكسن ایرانی قرار بگیرند. اگر این افراد واكسن ایرانی را نزنند ممكن است كه شك كنیم چرا واكسن نمی‌زنند و این ابهامی می‌شود كه پاسخ به آن سخت است.»

چرا آزمایش واکسن‌های خارجی در ایران انجام نشد؟

استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، در پاسخ به این سؤال كه چرا تست واکسن‌های درحال ساخت كرونا مانند دیگر كشورها در ایران انجام نشد و كادر درمان نتوانست از مزیت واكسن خارجی استفاده كند، می‌گوید: «دلیل این بود كه كسی در ایران اعتقادی به واكسن نداشت. یك جمله درباره واكسن از یك مقام علمی ستاد مقابله با كرونا یا وزارت بهداشت درباره واكسن و ساخت آن در ایران در 9 ماه گذشته وجود ندارد. به نظرم دلیل آن روشن است. وقتی ایده پژوهشی كشور براساس ایمنی جمعی پایه‌گذاری می‌شود و بر این اساس برنامه‌ریزی می‌کنیم چرا باید به فكر واكسیناسیون باشیم. از ابتدا یا فكری برای واكسن در وزارت بهداشت نبود یا خیلی خفیف این موضوع پیگیری می‌شد. همه ما می‌دانیم اصل در پیشگیری از بیماری‌های ویروسی، ساخت واكسن است اما تا همین دو ماه قبل هرگز حرفی از واكسن در وزارت بهداشت زده نشده بود.» این متخصص مراقبت‌های ویژه، به مصاحبه‌های پی‌درپی مسئولان ستاد مقابله با كرونا با رسانه‌ها استناد می‌کند و می‌گوید: «بسیاری باور نمی‌کردند واكسن كرونا ساخته شود. بعد كه از مهرماه خبر ساخت واكسن به گوش رسید به این فكر افتادند كه واكسن تهیه كنند. در حالی كه همین افراد چند روز قبل‌تر از آن می‌گفتند باید 7 تا 8‌ سال دیگر صبر كنیم تا شاید واكسن ساخته شود.»

حق داریم بدانیم چه واكسنی خریداری شده است

هاشمیان با اشاره به اینكه در كنار توجه به ساخت واكسن داخلی و ترغیب و تشویق مردم به استفاده از این واكسن باید نیم نگاهی هم به واكسن خارجی برای تكمیل زنجیره ایمنی جمعی دركشور داشته باشیم، با ابراز بی‌اطلاعی از اینكه كدام برند از واکسن‌های ساخته شده در جهان خریداری شده است می‌گوید:   «وقتی اخبار واكسن را می‌شنویم درباره برند آن حرفی زده نمی‌شود اما، دقیقا می‌دانیم در عراق واكسن فایزر خریداری شده است. در امارات از سینوفارم و در تركیه از سینووك چین استفاده شده است. مردم و پزشكان هم باید بدانند واكسن وارداتی از خارج كشور از كدام نوع واکسن‌ها است.» ‌هاشمیان بیان می‌کند:   «ممكن است وزارت بهداشت هم نداند در قالب سازوكار كوواكس قرار است چه نوع واكسنی در اختیار ایران قرار بگیرد. مهم این است كه واكسن ارایه شده تاییدیه‌های سازمان جهانی بهداشت را داشته باشد و به این شرط و با چشم بسته می‌توان فارغ از برند واكسن از آن استفاده كرد.»

می‌توانیم به سرعت واكسن ایرانی تولید كنیم؟

فوق تخصص مراقبت‌های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری و استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در ادامه با اشاره به ویژگی‌های واكسن ایرانی و اینكه این واكسن باید در دو مرحله به افراد برای اثرگذاری حداكثری تزریق شود، می‌گوید، نگرانی درباره تولید انبوه واكسن نداریم چراكه سازوكارهای تولید دارو در ایران نشان داده است آمادگی لازم برای تولید انبوه دارو در كوتاه‌ترین زمان ممكن را داریم: «سرعت عمل ما در تهیه دارو در دوره كرونا خیلی بالا بود. وقتی می‌خواستیم فاوپیراویر و رمدسیویر را تهیه كنیم خیلی زود توانستیم این دو دارو را در مقیاس انبوه تولید كنیم و آن را با نرخ بسیار پایینی در اختیار افراد متقاضی قرار دهیم. در حوزه واكسن هم این امید را داریم كه سازوكارهای موجود ما بتواند در مدت كوتاهی واكسن به اندازه نیاز جامعه تولید كند.» ‌هاشمیان به مقدار واكسنی كه برای ایجاد ایمنی مطمئن جمعی در مقابل كرونا نیاز است اشاره می‌کند و می‌گوید:   «در صورتی كه 60‌درصد جامعه واكسینه شوند و با احتساب اینكه واكسن ایرانی در دو مرحله باید تزریق شود، به كمتراز 100 میلیون دوز واكسن نیاز داریم. تولید این مقدار واكسن با توجه به تجربه‌های گذشته در تولید محصولات دارویی كار سختی نیست و می‌توانیم به سرعت این مقدار دارو را تولید كنیم.»

درمان ولایتی با  «فاوپیراویر»

برخی داروها بود كه تجربه ما می‌گفت استفاده از آنها برای درمان بیماران مبتلا به كرونا موثر است. بارها بر سر این داروها و لزوم استفاده از آن جنگیدیم و اصرار كردیم كه در فارماكوپه وزارت بهداشت مجوز استفاده از دارویی مانند فاوپیراویر را صادر كنند. وقتی دكتر ولایتی  به كرونا مبتلا شدند، به همراه دكتر جماعتی (رئیس بیمارستان مسیح دانشوری) به این نتیجه رسیدیم كه از داروی فاوپیراویر استفاه كنیم و موضوع را با دكتر ولایتی در میان گذاشتیم و ایشان هم قبول كردند. بنا شد این دارو به شكل داروی همراه بیمار از ژاپن وارد كشور شود. دارو از سوی یكی از پزشكان كه همسرشان مبتلا به كرونا شده بود وارد كشور شد. دارو هم برای دكتر ولایتی و هم برای پزشكی كه همسرشان دارو را از خارج كشور آوردند بودند و در بیمارستان بستری بود تجویز و استفاده شد. بعد استفاده از دارو و بهبودی حال دكتر ولایتی، ایشان نامه‌ای به وزیر نوشتند و اعلان كردند كه فاوپیراویر را در فارماكوپه وزارت بهداشت ثبت كنند. با این حال مخالفت‌هایی چه آن زمان و چه تاكنون درباره این دارو ابراز می‌شود اما تا به امروز منتقدان حتی یك مقاله در رد دارو و اثرات مثبت آن بر كرونا ارایه نکرده‌اند. این را هم بگویم درمان كرونا تنها با یك دارو نیست و نیازمند اعمال زنجیره‌ای از روش‌های درمانی و اكسیژن‌تراپی است تا بتواند منجر به بهبودی بیمار شود.