«محل دقیق حادثه نامشخص، میزان خسارت وارد‌شده نامعلوم.» این گزاره پُرابهام را می‌توان یکی از مأموریت‌های تیم واکنش سریع جمعیت هلال‌احمر عنوان کرد؛ تیمی که در شرایط بسیار حساس وارد میدان عملیات می‌شود. روزهای پایانی سال ٩٥ بود که خبرها از پایان آموزش نیرویی جدید در هلال‌احمر حکایت داشت؛ نیرویی که در تعریف وظیفه آن آورده شده بود: «امدادگران خط مقدم». اگر چه پیش از این، نام نیروهای واکنش سریع در جریان امداد شنیده شده بود، اما در این سال برای اولین‌بار آموزش رسمی نخستین گروه از این نیروها به پایان رسید. داستان، داستان تیم‌های واکنش سریع است؛ تیم‌هایی که بیش از سه سال از احیای آنها می‌گذرد. این تیم‌ها با هدف امداد در زمان طلایی شکل گرفت؛ تیمی که به هیچ حادثه‌ای «نه» نمی‌گوید. ١٥ نفر که هر کدام متخصص یک حرفه امدادی هستند تیم را تشکیل می‌دهند تا در برابر هر حادثه‌ای بایستند؛ چه آوار باشد، چه کوهستان، چه سیلاب.
بیست‌ودوم اسفندماه سال ٩٥ بود که برای اولین‌بار به‌طور رسمی و در جمع خبرنگاران رسانه‌های گروهی مانور سراسری تیم‌های واکنش سریع آغاز شد؛ تیم‌هایی که اعضای آن به رنجرهای کلاه قرمز معروف شده‌اند. تیم واکنش سریع توان لازم را در بخش‌های مدیریت، لجستیک، پزشکی و فوریت، بخش نجات، امداد و جست‌وجو داراست. این طرح در مرحله نخست در سطح استانی و در مرحله دوم در سطح شهرستانی اجرا شد. برحسب کارکردهای مورد انتظار، تجهیزات قابل حمل و استفاده سریع و موثر از ناوگان خودرویی و … در اختیار این اعضا قرار گرفته است. هر تیم استانی دارای ١٥ عضو و هر تیم شهرستانی دارای پنج عضو است. نیروهای کادر در سطح سازمان و استان در قالب ١٥ نفر و در هر شیفت پنج نفر، که شیفت دوم انکال شیف اول است، در حال حاضر در سراسر کشور تشکیل شده‌اند و در سطح شعب نیز جمعیت هلال‌احمر استان نسبت به تشکیل این تیم‌ها با بهره‌مندی از نیروهای داوطلب در حال اقدام است.
همیشه آماده‌ایم
تشکیل تیم‌های واکنش سریع یکی از اقداماتی است که در سال‌های اخیر جمعیت هلال‌احمر انجام داده است. راه‌اندازی نیروی واکنش سریع برای پاسخگویی بهتر در بحران و کاهش مدت‌زمان رسیدگی به حادثه بوده است. این نیروها (واکنش سریع) افرادی بسیار زبده و شاخص هستند. آنها تمام آموزش‌های لازم را برای پاسخ به سوانح دریافت کرده و در تمامی مراکز استان‌ها به‌طور بیست‌و‌چهار ساعته مستقر شده‌اند. به این‌صورت می‌توان گفت زمان طلایی رسیدن به صحنه حادثه تا مقدار بسیار زیادی کاهش پیدا میکند. حالا روزبه‌روز ضرورت توجه به «نیروهای واکنش سریع» در هلال افزایش پیدا میکند. «واکنش سریع‌ها» در هر نقطه‌ای که حادثه‌ای رخ دهد، بلافاصله در کمترین زمان در مناطق آسیب‌دیده حاضر می‌شوند. این حضور می‌تواند اثربخشی روانی قابل توجهی برای فرد آسیب‌دیده داشته باشد.
محسن رمضان‌پور، عضو تیم واکنش سریع استان آذربایجان غربی در گفت‌وگو با «شهروند» به معرفی فعالیت این تیم‌ها پرداخت. این امدادگر با اشاره به اینکه تیم‌های واکنش سریع ممکن است در مأموریت‌هایی حضور یابند که تقریبا هیچ اطلاعاتی از آنها به دست نیامده باشد، افزود: «آنها همیشه آماده‌اند، حتی زمان‌های سخت. عده‌ای کوهنورد در کوهستانی مفقود شده‌اند؛ چند خودرو به صورت زنجیره‌ای در دره‌ای سقوط کرده‌اند؛ شرایط بسیار حساس است. اینجا دقیقا همان زمانی است که رنجرها دست به کار می‌شوند و به سوی میدان عملیات حرکت می‌کنند.»
بنا به گفته این نجاتگر، اعضای تیم‌های واکنش سریع در فعالیت‌هایی همچون جست‌وجو و نجات معمولا در محیط‌های نامناسب و در شرایط سخت جوی همچون گرما، سرما، کولاک، ارتفاعات و طبیعت وحشی و … حاضر هستند. این امدادگر افزود: «تیم‌های واکنش سریع معمولا در شرایطی وارد عمل می‌شوند که حادثه و سانحه از حالت معمول خارج شده و از پیچیدگی و گستردگی خاصی برخوردار است و تیم‌های معمول جست‌وجو و نجات پاسخگو نیستند.» او معتقد است: «با توجه به سختی مأموریت‌هایی که به تیم‌های واکنش سریع محول می‌شود، فعالیت در چنین شرایطی نیاز به آمادگی جسمی و روحی بسیار بالایی دارد و از طرفی راز موفقیت در پاسخگویی دانش، مهارت و توانایی بالا در جست‌وجو و نجات است.» رمضان‌پور در توضیح چرایی تشکیل تیم‌های واکنش سریع نیز گفت: «گستردگی و تنوع سوانح و لزوم پاسخگویی فوری، ظرفیت محدود پایگاه‌های بین شهری در پاسخگویی به سوانح خاص به دلیل ساختار داوطلبی، تأخیر در فراخوان و تشکیل تیم‌های تخصصی و بین‌المللی هنگام حوادث خاص، ضرورت پاسخگویی فوری و تخصصی به حوادث از طریق شبکه گسترده امدادونجات ازجمله دلایلی است که این تیم‌ها بر مبنای آن شکل گرفته است.»
۳۱ تیم واکنش سریع هلال‌احمر برای پاسخگویی اضطراری به انواع حوادث طبیعی، غیرطبیعی و انسان‌ساخت در حال حاضر در کشور فعالیت دارند
تیمی با امکانات کامل
ابوذر اشرفی، امدادگر استان همدان نیز سابقه فعالیت در تیم‌های واکنش سریع را در کارنامه امدادی خود دارد. او با اشاره به اهمیت امکانات و تجهیزات در نحوه خدمت‌رسانی این تیم‌ها گفت: «بهره‌گیری از دانش، مهارت، تخصص و تجهیزات فنی مناسب برای پاسخگویی بهینه و کنترل حوادث و سوانح در کوتاه‌ترین زمان، حضور سریع و موثر در منطقه حادثه‌ديده، ارزیابی سریع حوادث و سوانح منطبق با استانداردهای موجود، پشتیبانی عملياتي از سایر نیروهای درگیر در پاسخگویی به حوادث و سوانح در کلیه سطوح محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی، تقویت توان مدیریتی حوادث و سوانح در مناطق متأثر از بلایا، افزایش اعتماد مردم و مسئولان به جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان سازمانی کارآمد، توانمند و مسئولیت‌پذیر در پاسخگویی به حوادث و سوانح و ارتقای سطح امنیت روانی جامعه آسیب‌دیده ازجمله الزاماتی است که در این تیم‌ها مدنظر قرار گرفته است.» بنا به گفته این نجاتگر، بیشتر اعضای این تیم‌ها دارای بالاترین درجه امدادی یعنی ایثار هستند. مهارت، تواضع، توانايي، صلاحيت، دانش فني، اشتياق و تحمل بدني در شرايط سخت پارامترهای امدادگر حرفه‌ای از نگاه اشرفی است. او در گفت‌وگوی خود با «شهروند» درباره ضرورت آگاهی کافی امدادگر عضو تیم‌های واکنش سریع نیز گفت: «امدادگر حرفه‌ای باید آموزش‌های تخصصی امدادی را طی کند، از محدوديت‌هاي خود اعم از جسمي و عملي شناخت كامل داشته باشد و روشن فكر کند. تمايل و اشتياق به كار هم یکی دیگر از موضوعاتی است که در امدادگر حرفه‌ای باید مشاهده کرد.»
امداد در وقت طلایی
در حال حاضر ۵۰۰ نفر از نیروهای واکنش سریع برای استقرار در مراکز استان‌ها آموزش دیده‌اند و در خط مقدم عملیات‌های امدادونجات حضور پیدا می‌کنند. یکی از ویژگی‌های این تیم‌ها حضور در ساعات طلایی حوادث در میدان حادثه است. کشور ما به علت موقعیت جغرافیایی و اقلیمی و سایر عوامل خطرساز و آسیب‌پذیری بالا، همواره در معرض تهدید ناشی از سوانح طبیعی است و از سوی دیگر سوانح انسان‌ساز مانند تصادفات جاده‌ای، آتش‌سوزی‌ها، حوادث صنعتی و… همواره درکمین است و سالانه جان هزاران نفر از هم‌وطنان ما را تهدید میکند و میلیارد‌ها ریال خسارت مالی بر جا می‌گذارد. بی‌شک برنامه‌ریزی برای پیشگیری از وقوع سوانح، پاسخگویی مناسب، آموزش نیروهای امدادونجات و آماده نگه‌داشتن آنها برای تحقق اهداف و مأموریت‌های جمعیت امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. موضوعی که ابوذر اشرفی نیز در گفت‌وگو با «شهروند» به آن اشاره کرد. او معتقد است: «ارایه خدمات جست‌وجو و نجات به آسیب‌دیدگان سوانح و بلایا به‌عنوان نخستین اقدام در مواجهه با مخاطرات، در کنار برخورداری از برنامه‌ریزی‌های مرتبط و در اختیار داشتن تجهیزات متناسب، مستلزم بهره‌گیری از خدمات نیروی انسانی آموزش‌دیده و کارآمد است که در طرح شکل‌گیری تیم‌های واکنش سریع مد نظر قرار گرفته است.»
هر استان، یک تیم
تیم واکنش سریع متشکل از ١٥ نیروی متخصص است؛ این تخصص به واسطه آموزش‌هایی است که این تیم می‌بیند؛ مثلا امدادرسانی در سیلاب کار کسی است که می‌داند در شرایط سیلاب چگونه و با چه وسایلی خودش را به آسیب‌دیده برساند و به او کمک کند. البته اعضای تیم واکنش سریع تقریبا دستی بر آتش همه آموزش‌های امدادی دارند، با این‌حال در یک حوزه متخصص هستند. هدف از تشکیل این تیم، انجام عملیات سخت است؛ عملیاتی که از مهارت، قدرت و توان امدادگران عادی خارج است. این عملیات به تیم واکنش سریع محول می‌شود. حضور به‌موقع و موثر در حوادث و سوانح، ارزیابی اولیه و سریع و تهیه گزارش از منطقه حادثه‌دیده، تریاژ و انجام اقدامات حیاتی و بالینی برای کاهش تلفات انسانی ناشی از حوادث تا رسیدن تیم‌های تخصصی، انجام عملیات جست‌وجو و نجات تا رسیدن تیم‌های تخصصی، ساماندهی خدمات امداد و نجات مبتنی بر جامعه، همکاری با تیم‌های تخصصی بنا به تشخیص ستاد هدایت عملیات و ایجاد حس آرامش و اطمینان در منطقه حادثه‌دیده از اهداف عملیاتی تشکیل این تیم‌هاست؛ موضوعی که معاون عملیات سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر نیز در گفت‌وگو با «شهروند» به آن اشاره میکند. بنا به گفته معاون عملیات سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر، ۳۱ تیم واکنش سریع هلال‌احمر برای پاسخگویی اضطراری به انواع حوادث طبیعی، غیرطبیعی و انسان‌ساخت در حال حاضر در کشور فعالیت دارند. محمدباقر محمدی در این زمینه گفت: «در شعب جمعیت هلال‌احمر در ۱۳۷ شهرستانِ بالای ۱۲۰هزار نفر جمعیت نیز دو تیم پنج‌نفره در هر شعبه فعال شده که وظیفه اصلی این تیم‌های واکنش سریع پاسخگویی اضطراری به انواع حوادث است.» بنا به گفته محمدی، امدادگران و نجاتگران حاضر در این تیم‌ها تمامی آموزش‌های مدیریت بحران و سوانح، امدادونجات و نظایر آن را طی کرده‌اند و حداقل درجه آنها «نجاتگر ۳» و درجه ایثار است. معاون عملیات سازمان امدادونجات جمعیت هلال‌احمر ادامه داد: «اعضای این تیم‌ها با توجه به اینکه دوره‌های متعدد عملیاتی را گذرانده‌اند، قادر به امدادرسانی در بحران‌های مختلف هستند.»