اصابت ۳۰۰۰ ترکش موشک به هواپیمای اوکراینی

این هواپیما در هجدهم دی سال 1398 با 176 مسافر و خدمه در مسیر تهران به کی‌اف مورد هدف یکی از سامانه‌های دفاع هوایی کشور قرار گرفت و دچار سانحه شد.

در بخشی از این گزارش آمده است:

_ روز جمعه 98/10/20 فردی که موفق به تصویربرداری از موشک دوم شده بود به وسیله مراجع امنیتی شناسایی شد.

_ پس از مصاحبه گروه بررسی سانحه با او مشخص شد که او نگهبان یک کارگاه ساختمانی بوده که پس از مشاهده شلیک و انفجار یک موشک دوربین تلفن همراه خود را برای تصویربرداری روشن می‌کند و موفق می‌شود از پرواز و انفجار موشک دوم فیلم بگیرد.

دو سوال مهم مرتبط با تمام سانحه هوایی مطرح شد: دلیل سانحه چه بوده و چگونه می‌توان از وقوع سوانح مشابه جلوگیری کرد

طبق این گزارش در بخش ضبط‌کننده‌های پروازی آمده است که این هواپیما مجهز به دستگاه‌های ضبط داده‌های پروازی مبتنی بر فناوری نیمه‌هادی با شناسه محصول ۰۰۳- ۴۷۵۰ -۹۸۰ که بیش از ۱۲۰۰ پارامتر را ضبط کرده و ضبط‌کننده صدای کابین پرواز با شناسه محصول ۰۰۳-۶۰۳۲- ۹۸۰ با قابلیت ضبط دو ساعت آخرین صداها و همچنین یک ضبط‌کننده دسترسی سریع است.

دستگاه‌های ضبط کننده در سانحه پیدا شده‌اند اما ضبط‌کننده دسترسی سریع یافت نشد. وضعیت این دستگاه‌ها نشان می‌دهد که در معرض آتش‌سوزی در پرواز نبودند و بر اثر شدت برخورد با زمین دچار صدمات فیزیکی شده یا در معرض آتش قرار گرفتند.

در تاریخ  98/10/9 با حضور نمایندگان اعزامی از کشور اوکراین نسبت به وضعیت ظاهری دو دستگاه اقدام شد. گروه بررسی سانحه موفق به جمع‌آوری امکانات و منابع لازم برای بازخوانی دستگاه‌ها در ایران نشد و به دلیل تحریم‌های آمریکا خرید تجهیزات لازم برای بازخوانی دستگاه‌ها در کشورمان فراهم نشد. بنابراین تفاهمات اولیه انجام شد تا بازخوانی در کشور فرانسه انجام شود.

در این گزارش نتایج بازخوانی ضبط کننده‌های پروازی آمده است ۴ کانال صوتی ضبط‌شده در ضبط‌شده صدای کابینه شامل کانال مربوط به خلبان، کمک‌خلبان، سامانه سخن گفتن با مسافران و میکروفون محیطی کابین خلبان بازیابی شده است و کیفیت صدای هر ۴ کانال صوتی خوب و قابل درک بود.

تنها صدای خلبان در کانال باندی مربوطه ضبط شده بود و مشخص است که دو عضو دیگر گروه پروازی از میکروفون فعال خود برای مکالمات درون کابینه استفاده نکردند اما کیفیت خوب کانال میکروفون محیطی امکان درج بدون مشکل آنها را فراهم ساخته بود. ضبط آخرین پرواز در ساعت ۵ و ۴۶ دقیقه ۱۸ ثانیه آغاز می‌شود که در این زمان کشیدن هواپیما برای شروع تاکسی آغاز و موتور هواپیما روشن می‌شود ضبط در زمان ۶ و ۱۵ دقیقه ۵۰ ثانیه پایان می‌یابد صدای یک ضربه محکم و کوتاه مشابه با انفجار در زمان ساعت ۶ و ۱۴ دقیقه ۵۵ ثانیه ضبط شده است بلافاصله پس از صدای ضربه هشدار صوتی نت دو با مشابه با صدای هشدار ارتفاع شنیده شده و این صدا تا پایان ضبط ادامه دارد.

پس از صدای ضربه از هر سه نفر خلبان درون کابین صدا ضبط شده است پس از صدای ضربه گروه پروازی متوجه شرایط غیر عادی می‌شود و به‌سرعت کارهای لازم برای کنترل و هدایت هواپیما در شرایط حادث‌شده را آغاز می‌کنند.

معلم خلبان در ساعت ۶ و ۱۵ دقیقه ۱۳ ثانیه بیان می‌کند هر دو موتور در حال کار هستند پس از صدای ضربه تا مدت سه ثانیه صداهایی از کابینه مسافران به سختی قابل شنیده است که مشاهده می‌شود مسافران متوجه یک رخداد غیر منتظره شده‌اند. در حدود ۱۱ ثانیه بعد هم صدای همهمه از کابینه مسافران به شکل بسیار ضعیف شنیده می‌شود.

در این گزارش جزئیات مکالمات پیاده‌شده در یک جدولی آمده است

در بخش پرتاب موشک به سمت هواپیما در این گزارش آمده است پس از وقوع سانحه فیلم‌های متعددی در فضای مجازی و رسانه‌ها منتشر شد که نشان‌دهنده شلیک موشک به سمت هواپیما بود گروه بررسی سانحه نسبت به بررسی اصالت فیلم‌ها و استعلام از مراجع امنیتی و نظامی در خصوص شلیک موشک به هواپیما اقدام کرد و به این نتیجه رسید که برخی فیلم‌های منتشر شده با زمان و مکان رخدادادها تطابق دارد اما هنوز در خصوص منشأ شلیک‌ها نوع و تعداد آن و اثر بر هواپیما تا تاریخ 98/10/19 تمام این تحلیل فاقد ارزیابی بود. یکی از مهم‌ترین ویدیوها فیلمی بود که در یک محوطه کارگاهی ساختمانی از پرواز و انفجار یک موشک گرفته شده بود گروه بررسی سانحه نسبت به تحلیل تصاویر و شناسایی نقطه فیلمبرداری پرداخت و پس از انطباق با آن تصاویر هوایی منطقه با حضور در محل و تصویربرداری مجدد از همان زوایا به این نتیجه رسید که فیلم منتشرشده دارای اصالت است.

روز جمعه 98/10/20 فردی که موفق به تصویربرداری از موشک دوم شده بود به وسیله مراجع امنیتی شناسایی شد و پس از مصاحبه گروه بررسی سانحه با او مشخص شد که او نگهبان یک کارگاه ساختمانی بوده که پس از مشاهده شلیک و انفجار یک موشک دوربین تلفن همراه خود را برای تصویربرداری روشن می‌کند و موفق می‌شود از پرواز و انفجار موشک دوم فیلم بگیرد.

گروه بررسی سانحه اطلاعات مرتبط با فعالیت موشکی از ستاد کل نیروهای مسلح دریافت کرد که اطلاعات اعلام‌شده با مشاهدات، صداهای ضبط‌شده، تصاویر و همچنین با مصاحبه با برخی افراد ارزیابی شد با توجه به خطای زمان‌های اشاره‌شده در گزارش پیشرفت تحقیقاتی که در تیر ماه ۹۹ منتشر شده بود زمان‌های وقایع با استفاده از اطلاعات به دست آمده از بازخوانی ضبط‌کننده‌ها اصلاح شد.

در ساعت ۴ و ۴۵ دقیقه روز  98/10/18 یکی از سامانه‌ای دفاعی تهران مطابق با تاکتیک‌های واحد سیار پدافندی حدود ۱۰۰ متر جابه‌جا می‌شود در این جابه‌جایی سمت سامانه نیز تغییر می‌کند و به دلیل تنظیم‌نشدن صحیح مجدد شمال به وسیله کاربر دچار خطای سمت برابر با ۱۰۵ درجه می‌شود. سامانه تا زمان ساعت ۶ و ۷ دقیقه در حالت انتظار داشته و در این زمان در حال عملیاتی قرار می‌گیرد به این ترتیب در زمان پرواز هواپیمای اوکراینی سمت اهداف در اشیا شناسایی شده در سامانه با افزایش برابر ۱۰۵ درجه به وسیله کاربر سامانه دفاع هوایی مشاهده می‌شد در زمان ساعت ۶ و ۱۴ دقیقه کاربر سامانه دفاع هوایی هدفی را در سمت ۲۵۰ درجه نسبت به شمال خود شناسایی کرده که در حال طی‌کردن مسیر ۵۶ درجه بود در همین زمان پرواز اوکراینی پس از برخاست از فرودگاه از سمت ۱۴۳ درجه نسبت به سامانه در حال نزدیک‌شدن به سمت سامانه پدافند بود هواپیما در حال طی‌کردن مسیر ۳۰۹ درجه بود کاربر سامانه دفاع هوایی مشخصات هدف شناسایی‌شده را در ساعت ۶:۱۴:۱۹ بر روی بستر ارتباط با مرکز هماهنگی مربوطه اعلام کرد مبادله این پیام با مرکز موفقیت‌آمیز نبود و در پیام‌های ضبط‌شده با مرکز هماهنگی ثبت نشده است کاربر سامانه بدون انتظار برای دریافت دستور از مرکز به این نتیجه می‌رسد که هدف مشاهده‌شده متخاصم و در ساعت ۶:۱۴:۳۹ یک فروند موشک به سمت آن شلیک می‌کند.

فعال‌شدن فیوز مجاوری موشک در زمان ۶:۱۴:۵۷ در سامانه ثبت شده است. پس از فعال‌شدن فیوز رادیویی موشک اول همچنان قفل راداری سامانه پدافندی بر روی هدف باقی می‌ماند و سامانه همچنان هدف را شناسایی می‌کند. دو مسیر آن را ردیابی می‌کند با توجه به تداوم سیر حرکتی هدف کشف‌شده موشک دومی در زمان ۶:۱۵:۹ به وسیله کاربر سامانه دفاعی به سمت هواپیما شلیک می‌شود.

آخرین ارتباط رادیویی موشک با سامانه پدافندی در زمان ۶:۱۵:۲۲ در مکانی نزدیک مسیر حرکت هواپیما ثبت شده است پس از آن دریافت موفقیت‌آمیزنبودن موشک در سامانه نشان داده و هواپیما پس از مدتی از قفل راداری سامانه خارج می‌شود.

طول موشک ۲۸، ۹۸ میلیمتر وزن آن ۱۶۷ کیلوگرم و وزن سرجنگی آن ۱۴ کیلوگرم است مواد منفجر استفاده در موشک از نوع کامپوزینش ب بوده و در آن ۶۰درصد RDX و ۴۰ تی‌انی‌تی به کار رفته است.

این موشک مجهز به سر هدایتگر با حسگرهای فاصله بوده و با نزدیکی با مانع سر هدایتگر آن جدا شده و سپس محفظه حاوی ترکش‌ها منفجر شده و حدود ۲۵۰۰ تا ۳ هزار ترکش با وزن ۴/۲گرم از جنس آلیاژ تنگستن با سرعتی حدود ۱۸۰۰ متر بر ثانیه بر محیط پرتاب می‌شود.