حضور آگاهانه در جنگ با زلزله
دانستنی‌هایی برای قبل، حین و بعد از وقوع زلزله
فرار نکنید؛ بیشتر افراد هنگام فرار و خروج از ساختمان به‌واسطه ریزش دیوارها و سقف، شکستن شیشه‌ها و سقوط اجسام آسیب می‌بینند. تنها درصورتی‌که در طبقه همکف ساختمان نزدیک در خروجی یا در خانه‌های خشتی و گلی روستایی بودید، دست‌ها و بازوهای خود را روی سر و گردن قرار دهید، سریع خارج شوید و به فضای باز به دور از ساختمان‌ها و هر آنچه احتمال ریزش دارد بروید.
بسیاری از نقاط کشور ما در معرض خطر وقوع زلزله است. زمین‌لرزه یا زلزله به مفهوم جابه‌جایی ناگهانی زمین به علت آزاد شدن ناگهانی فشاری است که مدت‌های مدید در سنگ‌های پوسته زمین تراکم پیداکرده است. قشر کره زمین از صفحات زمینی (تکتونیک) عظیمی تشکیل‌شده است، این صفحات به‌آرامی روی‌هم، در کنار هم و در زیر همدیگر حرکت می‌کنند. در برخی مواقع این صفحات به همدیگر قفل‌شده و قادر به تخلیه انرژی متراکم نیستند. وقتی این انرژی متراکم به‌اندازه کافی زیاد شود، صفحات از همدیگر جدا می‌شود. اگر این روند در مناطق مسکونی روی بدهد، بسته به میزان انرژی آزاد شده (بزرگای) منجر به بروز تلفات انسانی و خسارات مالی خواهد شد. با دانش فعلی بشر، زمان و مکان وقوع زلزله و بزرگای آن قابل پیش‌بینی نیست اما اگر تمهیدات لازم برای آمادگی در برابر زلزله رعایت شود، میزان تلفات و خسارات ناشی از وقوع آن کاهش پیدا می‌کند. در این گزارش برخی از این موارد را با هم مرور می‌کنیم.
اقداماتی که باید قبل از وقوع زمین‌لرزه انجام داد:
هنگام ساخت‌وساز، لازم است آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰) رعایت شود.
هنگامی که می‌خواهید خانه‌ای بخرید یا اجاره کنید؛ نقشه سازه و تأسیسات را از مالک دریافت کنید.
بهتر است برای جبران و کاهش خسارات ناشی از وقوع زلزله محل سکونت بیمه شود.
عیوب سیم‌کشی ساختمان، نشت لوله‌های گاز و ترکیدگی لوله‌های آب و فاضلاب را رفع کنید و برای این کار حتما از متخصص کمک بگیرید.
راه‌های ورودی و خروجی، راه‌پله‌ها و راهرو‌ها را از وسایلی که ممکن است براثر وقوع زلزله سقوط کنند و مسیر خروجی را در مواقع اضطراری ببندند، خالی یا در جای خود محکم کنید.
آبگرمکن، یخچال، فریزر، اجاق گاز و اشیای بلند و بسیار سنگین را با بست یا تسمه‌های مناسب، به کف و دیوار منزل محکم کنید. همچنین کمد لباس، قفسه‌ها، بوفه‌ها، آینه‌ها و تابلوهای دیواری منزل را نیز در جای خود محکم کنید.
لوسترها و روشنایی‌ها را در جای خود محکم کنید.
اقدامات قبل از وقوع زلزله:
*مکان‌های پرخطر ساختمان را از قبیل کنار شیشه، پنجره، درهای خروجی، دیوارهای خارجی و… با مشارکت اعضای خانواده شناسایی کنید و هنگام شروع لرزش‌ها فورا از این مکان‌ها دور شوید.
*برای تأمین نیاز حداقل سه روز اعضای خانواده کیف شرایط اضطراری را آماده کنید.
*محل‌های کم خطر را در هر اتاق مشخص کنید.
از شیشه‌های سکوریت یا لایه‌های ایمنی و برچسب‌های مخصوص شیشه برای پنجره‌ها استفاده کنید.
اشیا و ملزوماتی که در خارج از ساختمان قرار دارند مانند کولرها، لوله‌های دودکش، گلدان‌ها و… را در جای خود محکم کنید و آنها را در مکان‌هایی قرار دهید که خطر سقوط نداشته باشند.
محل‌های کم خطر را در هر اتاق، مشخص کنید.
مکان‌های پرخطر ساختمان را از قبیل کنار شیشه، پنجره، درهای خروجی، دیوارهای خارجی و… با مشارکت اعضای خانواده شناسایی کنید و هنگام شروع لرزش‌ها فورا از این مکان‌ها دور شوید.
بعد از زلزله ممکن است سیستم‌های ارتباطی دچار اختلال شود و امکان ارتباط وجود نداشته باشد. بنابراین با افراد خانواده قرار بگذارید که اگر هنگام وقوع زلزله، بیرون از خانه بودید؛ کجا همدیگر را پیدا کنید.
کیف شرایط اضطراری (شامل جعبه کمک‌های اولیه، مقداری پول نقد، کپی کارت شناسایی اعضای خانواده و اسناد مهم، آب بسته‌بندی شده، غذای خشک و فاسد نشدنی، رادیوی باتری خور با باتری اضافه، چراغ قوه با باتری اضافه، مقداری طناب، کنسرو بازکن، سوت، وسایل بهداشت شخصی، لباس مناسب، کفش، زیرانداز پلاستیکی، داروهای مورد نیاز بیماران در خانواده و…) را برای شرایطی که مجبور به ترک منزل بودید؛ تهیه کنید و برای تأمین حداقل نیاز سه روز اعضای خانواده تجهیز و در دسترس قرار دهید.
برای تأمین نیاز حداقل سه روز اعضای خانواده کیف شرایط اضطراری را تجهیزکنید و به صورت دوره‌ای به تاریخ انقضای مواد خوراکی، داروها و… توجه و اقلام داخل آن را با اقلام تاریخ‌دار جایگزین کنید.
همه اعضای خانواده لازم است محل قرار گرفتن کنتورهای آب، گاز و برق ساختمان را بدانند و نحوه قطع کردن آنها را یاد بگیرند تا در شرایط اضطراری نسبت به قطع آنها اقدام کنند.
دانستنی‌های زمان وقوع زلزله:
اگر در داخل منزل یا فضای بسته بودید
فرار نکنید؛ بیشتر افراد هنگام فرار و خروج از ساختمان به‌واسطه ریزش دیوارها و سقف، شکستن شیشه‌ها و سقوط اجسام آسیب می‌بینند.
برای آنکه خودتان را در برابر اشیای پرتاب شده در فضای منزل محافظت کنید؛ با دست‌ها و بازوان خود، سر و گردن‌تان را بپوشانید.
اگر در نزدیکی شما میز یا نیمکت مستحکمی بود به زیر آن بروید، روی یک زانو بنشینید و پایه‌های میز را با دو دست محکم بگیرید وگرنه کنار ستون اصلی یا کنار یا گوشه یکی از دیوارهای داخلی منزل روی یک زانو بنشینید.
در صورت نبود مکان مناسبی برای پناهگیری از اشیای شیشه‌ای، پنجره‌ها، درهای خروجی و دیوارهای خارجی و هر چیزی که احتمال سقوط دارد فاصله بگیرید و با کمک دست و بازوها از سر و گردن خود محافظت کنید.
اگر در راه‌پله‌ها بودید به‌هیچ‌وجه به نرده‌های کنار پله تکیه ندهید، کنار دیوار داخلی به دور از پنجره‌ها و شیشه‌ها روی پله بنشینید و دست‌ها و بازوهای خود را برای محافظت روی سر و گردن قرار دهید و منتظر بمانید تا لرزش‌ها تمام شود.
اگر در رختخواب بودید، همان‌جا بمانید و به سمت چپ بدن بچرخید، پاها را به‌صورت جنینی به داخل بدن جمع کنید، یکدست را زیر سر قرار دهید و با دست دیگر با بالش از سر و گردن محافظت کنید طوری که به‌راحتی بتوانید نفس بکشید؛ اما اگر رختخواب زیر اشیایی مانند لوستر قرار دارد، فورا جابه‌جا شوید و به محلی کم‌خطر پناه ببرید.
اگر در فروشگاه‌ها و مراکز خرید بودید، به سمت درهای خروجی هجوم نبرید، از دویدن، ازدحام و فشار آوردن به جمعیت مقابل خود خودداری کنید، از قفسه‌ها و هر شیئی که احتمال سقوط دارد فاصله بگیرید، با کمک دست و بازوها از سر و گردن خود محافظت کنید و زمانی که لرزش‌ها پایان یافت محل را با حفظ آرامش ترک کنید.
اگر در سینما یا ورزشگاه یا مکان‌های مشابه بودید، به سمت درهای خروجی هجوم نبرید، از دویدن، ازدحام و فشار آوردن به دیگر افراد خودداری کنید، روی صندلی‌ای که نشسته‌اید، سرخود را بین زانوها ببرید، دست‌ها و بازوهای خود را روی سرو گردن قرار دهید و تا اتمام لرزش‌ها صبر کنید، زمانی که لرزش‌ها پایان یافت محل را با حفظ آرامش ترک کنید.
برای پناهگیری، در چارچوب درها قرار نگیرید چون چارچوب درها نمی‌توانند از شما در مقابل اشیای پرتاب شده در فضای خانه یا اشیائی که سقوط می‌کنند، محافظت کنند. به علاوه، معلوم نیست که بتوانید در حالت ایستاده در چارچوب در، تعادل خود را حفظ کنید.
مجددا تأکید می‌شود تا اتمام لرزش‌ها در داخل منزل بمانید. بیشترین صدمات هنگام زلزله، زمانی روی می‌دهند که افراد، هنگام ورود یا خروج در معرض خطر سقوط اشیا قرار می‌گیرند.
به هیچ وجه از آسانسور استفاده نکنید. اگر داخل آسانسور بودید سریعا در اولین توقف، از آن خارج شوید.
اگر در فضای باز بودید
در فضای باز بمانید. بیشترین خطر در بیرون ساختمان‌ها، در درهای خروجی و در کنار دیوارهای خارجی وجود دارد. بیشتر مصدومیت‌های ناشی از زلزله به علت ریزش دیوارها، شکستن و خرد شدن شیشه و سقوط اجسام رخ می‌دهد.
از ورود به داخل ساختمان‌ها و نزدیک شدن به تیرک‌های برق و تلفن خودداری کنید.
از خیابان‌ها و کوچه‌های تنگ و باریک به‌سرعت خارج شوید، از دیوارها، ساختمان‌ها، کابل‌های برق، دودکش و هر چیزی که ممکن است سقوط کند فاصله بگیرید و به فضاهای باز بروید، بر روی یک زانو بنشینید، کف دستان خود را برای حفظ تعادل روی زمین قرار دهید و تا اتمام لرزش‌ها مراقب وضع اطراف خود باشید.
از پل‌های عابر پیاده و پل‌های هوایی ماشین‌رو دور شوید.
اگر در نواحی ساحلی بودید، ساحل را فورا ترک کنید.
دانستنی‌های بعد از وقع زلزله
باید آماده لرزش‌های بعدی باشید. این لرزش‌ها ممکن است آن‌قدر قوی باشد که به ساختمان‌های بدون استحکام آسیب وارد کند.
به دلیل احتمال ناایمن شدن ساختمان، نخستین اقدام بعد از اتمام لرزش‌ها، بستن شیر اصلی گاز، قطع کردن جریان برق و خروج از ساختمان است.
به یاری افرادی که ممکن است به کمک خاصی نیاز داشته باشند به‌ویژه بچه‌ها، سالخوردگان و معلولان بروید و به آنها در برقراری ارتباط با نیروهای امدادی، تأمین سرپناه موقت، پوشاک، آب و غذا و … یاری برسانید.
از نزدیک شدن به نواحی آسیب‌دید‌ه دوری کنید، مگر آنکه پلیس، مأموران آتش‌نشانی یا سازمان‌های امدادی به کمک نیاز داشته باشند.
از تجمع در خیابان‌ها خودداری کنید و مسیرها را برای عبور و مرور وسایل نقلیه امدادی باز بگذارید.
در صورت نیاز و آشنایی با کمک‌های اولیه، اقدامات اولیه را برای مصدومان انجام دهید. در صورت احتمال آسیب به ستون فقرات مصدومان از جابه‌جا کردن آنان یا بیرون کشیدن از زیر آوار بدون بی‌حرکت‌سازی و فیکس کردن‌شان خودداری کنید. افراد با جراحت‌های شدید را حرکت ندهید مگر اینکه در معرض خطر جدی ناشی از جراحت‌های بعدی باشند.
به شایعات توجه نکنید و اطلاعات لازم را از منابع محلی موثق و رادیو دریافت کنید.
هنگام مراجعه به منزل پس از وقوع زلزله، از روشن کردن کبریت، فندک و زدن کلید برق خودداری کنید و پس از اطمینان از عدم نشت گاز و رعایت اقدامات احتیاطی مانند باز کردن پنجره‌ها، کنترل لوله‌های گاز از نظر شکستگی یا داشتن نشتی، فقدان استشمام بوی گاز نسبت به زدن کلید و روشن کردن لامپ، اقدام کنید.
تا اتمام پس‌لرزه‌ها شب‌ها یک نفر در منزل بیدار و هوشیار باشد.
در صورت وجود آسیب و شکاف در سقف، دودکش‌ها، دیوارها و دیگر قسمت‌های ساختمان با کارشناس مشورت کنید.
صدمات وارده به سیستم برق و خطوط آب و فاضلاب ساختمان را بررسی کنید؛ در صورت مشاهده جرقه، یا استشمام بوی سیم سوخته و… به‌سرعت فیوز کنتور برق را قطع و نسبت به رفع عیوب احتمالی با کمک متخصص اقدام کنید.