اداره کشور منهای سیاست رفاهی ممکن نیست
ربیعی: هیچ سیاست رفاهی را بدون درگیرکردن نخبگان سیاستگذاری و جامعه مخاطب نمی‌توانیم به جلو ببریم
در میدان انقلاب فنس می‌کشید و یک تندیس بالا می‌آید، در بیابان فنس می‌کشید و یک موشک شلیک می‌شود اما سیاست‌های اجتماعی سیاست فنسی نیستند و دشوار و سخت است و ذی‌نفعان متعدد دارد که باید رشد کنند. سیاست رفاهی صدقه‌ای، سیاست فنسی است
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، علی ربیعی در اختتامیه همایش ملی «ایران ۱۴۰۰: رفاه و تأمین اجتماعی» که به همت موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی برگزار شد، اظهار کرد: «سیاست رفاهی در کشورهای توسعه‌یافته و در کشورهای در حال گذار از تفاوت‌هایی بنیادین دارد. سیاست رفاهی در کشورهای در حال گذار که ایران هم ازجمله آنهاست ابعاد مختلف و پیچیدگی‌های خاصی دارد.»
او با بیان اینکه ابتدای شکل‌گیری نظام رفاهی در کشورهای توسعه‌یافته مقابله با سوسیالیسم رو به رشد در اروپا و اولین جرقه‌های رشد نظریه‌های بیسمارکی است، افزود: «در همان دوران به نحوی نظریه اولیه تأمین اجتماعی، نه به عنوان یک نظریه انسان‌دوستانه بلکه بر اساس نظریه ایجاد ثبات شکل می‌گیرد و نظریه رفاه بخشی از نظریه ثبات در نظام سرمایه‌داری است.»
ربیعی گفت: «در ادامه کشورهای توسعه‌یافته از این مرحله تاریخی عبور می‌کنند و سیاست رفاهی به منزله بخشی از اداره و حکمرانی جامعه مورد تنازع گروه‌های فکری مختلف قرار می‌گیرد و یک سیر تطور سیاست‌های رفاهی را در کشورهای در حال توسعه می‌بینیم.»
او ادامه داد: «در کشورهای در حال گذار از نظر تاریخی هنوز مرحله ثبات طی می‌شود منتها این بار نه در مقابل یک نظریه مارکسیستی شالوده‌شکن بلکه در کشورهای در حال گذار نظریه رفاه را از چند جنبه مد نظر قرار می‌دهیم که یکی بحث ثبات است.»
رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری گفت: «حکمرانی در کشورهای جهان سوم برای ایجاد ثبات و امنیت خودش نیازمند نظریه رفاهی است. وجه دیگر وجه کنش‌های سیاسی است یعنی بخشی از نظریه‌های رفاهی در کشورهای در حال گذار ازجمله در کشور ما مبتنی بر بی‌سامانی سیاسی و رقابت در بی‌سامانی سیاسی است.»
او افزود: «در کشورهایی که بی‌سامانی سیاسی وجود دارد و ما هم از این دسته هستیم چالش‌ها و رقابت‌های سیاسی هم در این حوزه قرار می‌گیرد. در واقع سیاست رفاهی به عنوان کنش سیاسی در نظر گرفته می‌شود.»
ربیعی تصریح کرد: «مهم است که بدانیم اولا از چه منظری به سیاست رفاهی بنگریم؟ آیا از منظر امنیت می‌نگریم یا از منظر یک کنش سیاسی؟ آنچه باید ابتدا در سیاستگذاری رفاهی مشخص شود این است که بدانیم سیاستگذاری رفاهی بخشی از توسعه و رشد جامعه و دیدگاه‌های عدالت‌گونه در دل نظریه‌های توسعه است.»
ربیعی با بیان اینکه به طور کلی وقتی سیاست رفاهی را به عنوان یک سیاست عدالت‌نگر می‌بینید که لازمه سیاست‌های توسعه و حتی مقوم آن است، زاویه نگاهی است که حقوق و حق جامعه و بخشی از سیاستگذاری توسعه است، گفت: «این جایگاه جایگاه ورود درست به سیاست‌های رفاهی است. باید بپذیریم که منهای سیاست‌های رفاهی، اداره جوامع ممکن نیست و توسعه‌ها توسعه‌های مصیبت‌باری خواهند بود.»
دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس‌جمهوری در ادامه به تبیین پیشینه سیاستگذاری رفاهی در ایران در سه دوره پرداخت و گفت: «یک دوره، دوره اوایل انقلاب است که نمی‌توان گفت در آن دوره دیدگاه و نظریه خاصی وجود داشته است. ریشه انقلاب عدالت بوده است و اساسا همه دیدگاه‌ها و نظریه‌ها در دل نظریه انقلاب حل شده بود. یک گرایش عمومی هم وجود داشته که رسیدگی به مستضعفان است ولی حاوی برنامه و سیاست عملی نیست و یک آرمان است. سیاست‌های رفاهی در اوایل انقلاب بیشتر آرمان است.»
ربیعی افزود: «در دوران بعد از جنگ جامعه مطالبه‌گر می‌شود و با نوعی سیاست رفاهی تور مواجه هستیم. نمی‌خواهم اسمش را سیاست رفاهی جبرانی بگذارم ولی لفظ «تور» را مخصوصا به کار می‌برم. این تعبیر را از رئیس سازمان برنامه وقت وام گرفته‌ام به این معنا که عده‌ای از کشتی توسعه به بیرون پرتاب شده بودند که قرار بود تور پهن کنیم و آنها را بگیریم.»
او افزود: «بعد از دوره اصلاحات به سمت نظریه‌پردازی‌های رفاهی رفتیم و به یک صورت عبور از دیدگاه‌های جبرانی به سمت سیاستگذاری‌ها حرکت کردیم. اقداماتی نیز انجام دادیم؛ برچسبی برای این دوره نمی‌توانم بزنم.»
سخنگوی دولت ادامه داد: «در دوره بعد به سمت سیاست‌های رفاهی صدقه‌ای رفتیم که این هم یک دوره است که منزلت را نمی‌بینیم. پیش‌بینی می‌کنم که در آینده سیاسی ایران و به طور غلیظی در چهار سال آینده به سیاست رفاهی صدقه‌ای بازگشت خواهیم کرد و این سیاست به طور جدی در نیمه دوم ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ دنبال خواهد شد.»
او با طرح این سوال که چه سیاست رفاهی را مطلوب می‌دانیم؟ گفت: «سیاست رفاهی مبتنی بر دیدگاه ایجاد عدالت اجتماعی و برقراری فرصت برابر برای همه ایرانیان که باید منجر به توانمندکردن همه مردم شود مد نظر است؛ البته یک جدال نظری بود.»
دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس‌جمهوری گفت: «آنچه امروز لازم است دنبال کنیم سیاست رفاهی مبتنی بر توانمندسازی است و در این مسیر باید سیاستگذاری چند بعدی را دنبال کنیم و آن را در کنار سیاست‌های رشد کشور ببینیم. توسعه را باید طوری تعریف کنیم که رشد و رفاه هر دو در آن دیده شوند. در عین حال ما نمی‌توانیم در کشورهای در حال گذار ثبات را در نظر نگیریم. تا اندازه‌ای متأثر از ثبات هستیم. اگر تصمیم درستی برای حامل انرژی بگیریم نمی‌توانیم ثبات را نبینیم.»
رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری افزود: «چون سیاست‌های رفاهی توانمندساز درازمدت هستند دولت‌ها ناچار می‌شوند به سیاست‌های رفاهی ثبات‌ساز برگردند. اشکالی وجود ندارد اما باید آگاهانه بدانیم که سیاست رفاهی را تا چه اندازه در جهت اصلاحات ساختاری جلو ببریم ولی توانمندسازی را هم فراموش نکنیم.»
او گفت: «از طرفی دیگر چون کشورهای در حال گذار مدام دچار تلاطم‌های ناامنی هستند خیلی خیال‌پردازانه است که فکر کنیم ما به سیاست ناب توانمندسازی می‌رسیم.»
سخنگوی دولت با تأکید بر اینکه الزامات سیاست رفاهی که مد نظر من است رشد فراگیر، اشتغال فراگیر و توانمندکردن است، اظهار کرد: «رفاه، توسعه و ثبات سه ضلعی هستند که نیاز داریم. رشد و رفاه باید ذیل توسعه تعریف شوند. دادن فرصت برابر اجتماعی و توزیع عدالت در درازمدت از ناامنی جلوگیری می‌کند.»
ربیعی افزود: «تعدادی معتقد بودند که برای اشتغال باید سرمایه‌گذاری صورت گیرد تا رشد ایجاد شود اما ما معتقدیم باید به سمت اشتغال فراگیر رفت؛ رشدی که از همه آحاد باشد. نمونه تعریف اشتباه از اشتغال در تبصره ۱۸ است که نشان می‌دهد دیدگاه درستی در این زمینه وجود نداشت.»
ربیعی با بیان اینکه سیاست صدقه‌ای شیرین است و جامعه به لایک و هورا می‌رسد، گفت: «متأسفانه جامعه ما به‌شدت جامعه لایکی و هورایی شده است. هورایی بودیم، لایکی هم شده‌ایم. ما نیاز داریم که این سه ضلع رفاه، توسعه و ثبات را جلو ببریم. سیاست رفاهی پیچیده است چون ذی‌نفعان متعدد دارد و سیاست رفاهی نمی‌تواند بخشنامه‌ای باشد. سیاست رفاهی صدقه‌ای که فرق می‌کند و پول‌پاشی است.»
او افزود: «دومین مسأله ما روش اجرای سیاست است، در حوزه سیاستگذاری رفاهی تشخیص مسأله یک مولفه بسیار بنیادین است. شناخت مسأله شرط اساسی است و اولین گام آن برخورداری از یک پایگاه اطلاعات است. هیچ سیاست رفاهی بدون پایگاه اطلاعاتی جلو نمی‌رود. زحمت زیادی برای پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان کشیده شد و هنوز هم مقاومت‌هایی وجود دارد و نگرانم از مرداد امسال این پایگاه که این همه برایش زحمت کشیدیم دیگر دیده نشود.»
ربیعی افزود: «میان ساخت‌وساز و سازوکار تفاوت وجود دارد. طرح‌های فنسی و اجتماعی با همدیگر متفاوت هستند. در میدان انقلاب فنس می‌کشید و یک تندیس بالا می‌آید، در بیابان فنس می‌کشید و یک موشک شلیک می‌شود اما سیاست‌های اجتماعی سیاست فنسی نیستند و دشوار و سخت است و ذی‌نفعان متعدد دارد که باید رشد کنند. سیاست رفاهی صدقه‌ای سیاست فنسی است.»
دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس‌جمهوری تأکید کرد: «هیچ سیاست رفاهی را بدون درگیرکردن نخبگان سیاستگذاری و جامعه مخاطب نمی‌توانیم به جلو ببریم.»
او افزود: «من معتقدم که در بحث اجتماعی گشایش‌هایی ایجاد خواهد شد و سیاست‌های رفاهی صدقه‌ای به‌شدت گسترش خواهد یافت؛ چون سیاست رفاهی توانمندساز نیازمند سرمایه اجتماعی بالا و اعتماد به این نوع سیاست‌هاست.»