چاپ «لغت‌نامه دهخدا» با همت دکتر مصدق

شهروند آنلاین| بیش از 4 دهه از عمر دهخدا صرف تدوین سترگ‌ترین و مهم‌ترین اثر او یعنی «لغت‌نامه» شد. دهخدا سالیانی از حیات خود را به فیش‌برداری اختصاص داده و صدها‌هزار فیش از ‏واژگان فارسی آماده کرده بود تنها به این امید که فرصت مرتب‌سازی و انتشار آنها را بیابد. تا این که مقدمات تألیف و سپس انتشار لغت‌نامه از اواخر دهه 1300 خورشیدی فراهم شد و نخستین قراردادها برای این منظور سال‌ 1314 بین وزارت معارف و علی‌اکبر دهخدا منعقد شد.

نخستین جلد لغت‌نامه در سال 1318 منتشر شد، اما به ‌دلیل کندی کار چاپخانه بانک ملی، آغاز جنگ بین‌الملل دوم و حجم وسیع کار، چاپ ادامه آن متوقف شد. جلد نخست لغت‌نامه در برابر دریای بیکران واژه‌های زبان فارسی قطره‌ای به حساب نمی‌آمد، ‏اما هرکه آن را دست می‌گرفت و ورق می‌زد متوجه می‌شد که پدیدآورنده زحمتی بس عظیم و دقتی بی‌مانند در راه تدوین آن صرف کرده است. دهخدا دقتی بی‌نظیر برای بی‌نقص شدن جلد نخست لغت‌نامه از خود به خرج داده بود و همین موضوع افزایش ‏هزینه‌ها را در پی داشت. در واقع مشخص بود که ادامه کار با توجه به حجم نامتناهی آن، کار یک شخص و یک نهاد نبود و اراده‌ای ملی ‏را برای به ثمر رسیدنش طلب می‌کرد.

پس از پایان جنگ جهانی دوم، مقارن سال 1325 خورشیدی با طرح پیشنهادی عده‌ای از نمایندگان مجلس شورای ملی که در رأس‌شان دکتر محمد مصدق قرار داشت، و به دنبال آن تصویب ماده واحده‌ای در مجلس، وزارت فرهنگ مکلف به تأمین کارمندان و امکانات لازم برای تدوین لغت‌نامه شد. به این ترتیب «لغت‌نامه ‏دهخدا» از یک تصمیم شخصی و فیش‌هایی که توسط یک عاشق زبان فارسی برداشته شده بود، فراتر رفت و عاقبت سال‌ها بعد ‏یعنی در‌ 1359 خورشیدی، آن هنگام که ربع قرن از خاموشی دهخدا (وفات در 7 اسفند 1334) می‌گذشت، با چاپ تمامی مجلدها توسط چاپخانه دانشگاه تهران به نتیجه رسید.