روزی‌که فدائیان اسلام به جوخه‌آتش سلام دادند
نواب صفوی و یارانش جزو نخستین مبارزان ضد رژیم پهلوی بودند که متوسل به حذف فیزیکی شدند
66 سال پیش، برابر 27 دی 1334 خورشیدی، سیدمجتبی نواب صفوی (با نام اصلی سید مجتبی میرلوحی)، روحانی جوان و بنیانگذار تشکیلات فدائیان اسلام، به همراه خلیل طهماسبی، محمد واحدی و مظفر ذوالقدر (سه نفر از اعضای فدائیان اسلام) که پیشتر از دادگاه نظامی حکم اعدام گرفته بودند، توسط جوخه آتش تیرباران شدند.
شهروند آنلاین| فدائیان اسلام از جمله نخستین گروه‌های اسلامی مخالف رژیم پهلوی بودند که برای رسیدن به اهداف مصلحانه خود متوسل به ترور و حذف فیزیکی سران رژیم شدند. هرچند در فهرست فعالیت‌های این گروه سوءقصد به جان شخصیت‌های غیرسیاسی چون احمد کسروی را نیز می‌توان مشاهده کرد. اما بی‌شک نقطه عطف فعالیت‌های فدائیان اسلام را باید در دوران مبارزات ملی شدن صنعت نفت جستجو کرد. هنگامی که خلیل طهماسبی از اعضای فدائیان اسلام، حاجعلی رزم‌آرا نخست‌وزیر وقت ایران و یکی از مخالفان اصلی ملی شدن نفت کشور را روز 16 اسفند 1329 در مسجد شاه تهران با شلیک گلوله به قتل رساند، نام این گروه بیش از پیش در ایران طنین‌انداز شد. طهماسبی کمی بعد با حکم مجلس شورای ملی در قامت یک قهرمان ملی از زندان آزاد شد تا حتی نمایندگان مردم هم بر درستی تصمیم این گروه برای حذف فیزیکی رزم‌آرا صحه گذارند.
اما ستاره اقبال فدائیان اسلام پس از کودتای 28 مرداد و سقوط دولت ملی دکتر مصدق که خواه‌ناخواه تضعیف ملی‌گراهای (مصدقی‌ها) و مذهبیون طرفدار آیت‌الله کاشانی را در پی داشت، رو به افول گذاشت. این بود تا این که در سال 1334 سوءقصد ناموفق به یک نخست‌وزیر دیگر یعنی حسین علاء، منجر به دستگیری اعضای موثر و بنیانگذار گروه یعنی سیدمجتبی نواب صفوی شد. فدائیان اسلام پس از تیرباران زعیم خود، با برگزاری کلاس‌های قرآن و مجالس عزاداری عمده فعالیت خود را روی مبارزه غیرمسلحانه متمرکز کردند. اما راه آغاز شده توسط آنان که مشخصه اصلی‌اش پیکار مسلحانه بود بعدها از سوی گروه‌های اسلامی دیگری چون هیأت‌های موتلفه اسلامی ادامه یافت.
اگر بزنگاه تاریخی فداییان اسلام در مبارزات ملی‌شدن صنعت نفت – با ترور حاجعلی رزم‌آرا- به ظهور رسید، بزنگاه تاریخی هیأت‌های موتلفه اسلامی نیز در ترور حسنعلی منصور به‌عنوان بانی قانون کاپیتولاسیون تبلور یافت. سال 1340 خورشیدی، دولت وقت ایران با پذیرش کنوانسیون وین (مصونیت قضایی دیپلمات‌ها) راه را برای تصویب قانون کاپیتولاسیون بازکرد. این میان حسنعلی منصور با تعمیم این قانون به هزاران مستشار آمریکایی ساکن ایران، استقلال کشور را به سخره گرفت. اینجا بود که هیأت‌های موتلفه اسلامی برای تاریخ‌سازی وارد میدان شدند و یکم بهمن ١٣٤٣ خورشیدی با سوءقصد به جان حسنعلی منصور مقابل مجلس شورای ملی، خاطره فداییان اسلام را پس از سال‌ها زنده کردند.
