انتفاضه شعبانیه، قیام نافرجام مردم علیه صدام
به‌دنبال شکست ارتش بعث در کویت، شیعیان و کردهای عراق فرصت را غنیمت شمرده و قیام کردند
هفته پیش در همین صفحه از سالروز پایان اشغال کویت و شکست ارتش متجاوز بعث از ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده نوشتیم و اشاره کردیم به‌رغم پیشرفت سریع نیروهای ائتلاف و قریب‌الوقوع بودن سقوط بغداد، آمریکا ناگهان دست از جنگ کشید که همین موجب بقای رژیم صدام حسین شد.
شهروند آنلاین| درخصوص چرایی این آتش‌بس بی‌موقع تحلیل‌های بسیاری ارایه شده است، اما شاید محکم‌ترین و قابل‌قبول‌ترین آنها تمام‌نشدن تاریخ مصرف صدام برای واشنگتن – دست کم تا آن مقطع خاص- باشد. ضمن این که با ورود سربازان آمریکایی به خاک عراق، شیعیان و کردهای این کشور بلافاصله علم قیام برافراشتند و این چیزی نبود که مطلوب دو کشور قدرتمند منطقه یعنی عربستان و ترکیه باشد.
فی‌الواقع در پی شکست سنگین ارتش بعث در کویت و اضمحلال قدرت ماشین جنگی صدام حسین، شیعیان و کردهای عراق که سال‌ها تحت ستم و سیطره ظلم بعثی‌ها قرار داشتند فرصت را غنیمت شمرده و علیه این رژیم شورش کردند. قیامی که خیلی زود نواحی عظیمی از جنوب و شمال عراق را در بر گرفت و موجب شد برای مدتی کوتاه بغداد فقط در مناطق مرکزی عراق به‌عنوان یک دولت رسمیت و قدرت اجرایی داشته باشد.
این خیزش مردمی که در تاریخ معاصر از آن با نام‌هایی چون «قیام شعبانیه» و «انتفاضه شعبانیه» یاد شده، 31 سال پیش، برابر 5 مارس 1991 میلادی، در تمام نقاط عراق شعله‌ور شد و طی آن کنترل 14 استان از 18 استان عراق به دست انقلابیون افتاد.
اگر قرار باشد نقطه شروعی برای قیام شعبانیه در نظر گرفته شود، آن بی‌شک حمله سوم مارس مردم شهر بصره به مقر حزب بعث و همچنین زندان بزرگ شهر – یا در واقع شکنجه‌گاه جوانان شیعه عراقی – است. خبر شورش اهالی بصره مثل بمب در تمامی عراق صدا کرد و دیگر شهرها نیز با برافراشتن پرچم انتفاضه، راه ساکنان بصره را در پیش گرفتند.
چنین شد که در کمتر از 15 روز، کنترل استان‌های ذی‌قار، دهوک، اربیل، میسان، مثنی، دیالی، واسط، بصره، قادسیه، بابل، کربلا، نجف، کرکوک و سلیمانیه به دست معترضان افتاد و تنها استان‌های مرکزی عراق شامل الانبار، صلاح‌الدین، بغداد و نینوا در کنترل رژیم بعث باقی ماند.
اما پس از دو هفته از آغاز قیام، هنگامی که رژیم عراق مطمئن شد آمریکایی‌ها قصد حمایت از این خیزش مردمی را ندارند، یکی از شدیدترین سرکوب‌های نظامی تاریخ به مورد اجرا گذاشته شد. صدام برای سرکوب انتفاضه مردم عراق بر ضد رژیم بعث، تمام امکانات نظامی خود را به کار گرفت و حتی از گلوله‌باران حرم‌های امامان شیعه در شهرهای کربلا و نجف نیز خودداری نکرد.
نهایتاً شهادت ٣٠٠ هزار نفر، آوارگی دو میلیون عراقی و همچنین به بار آمدن خرابی‌های بسیار به عنوان ملموس‌ترین نتیجه قیام شعبانیه در تاریخ ثبت شد.