[پولاد امین] یکی، دو سال پیش، وقتی «شب‌های مافیا»ی سعید ابوطالب -با یک دوجین سلبریتی که در هر قسمت از برنامه وجود داشت- خیلی زود، یعنی از همان اولین بخش این مسابقه سر زبان‌ها افتاد و در اندک زمانی فضای پلتفرم‌های عرضه آنلاین محصولات تصویری را تسخیر کرد، خیلی‌ها تازه متوجه شدند که برنامه یا مسابقه‌ای شبیه آن سال‌هاست که در یکی از شبکه‌های تلویزیون پخش می‌شود. این برنامه اما به دلیل جنس و فضای حاکم بر آن -که از شرکت‌کنندگان عادی و متقاضیان حضور در این برنامه استفاده کرده بود- در تمام مدتی که روی آنتن بود، به جز تماشاگران پروپاقرصی که تک‌تک قسمت‌هایش را دنبال می‌کردند، اقبال چندانی میان عامه تماشاگران و مخاطبان تلویزیون به دست نیاورده بود. بگذریم از اینکه پخش آن از شبکه سلامت با مخاطبان خاص و کم‌شمارش نیز نقش مهمی در به اصطلاح «نگرفتن» این برنامه داشت.بله؛ صحبت از برنامه «مافیا» یا به عبارت بهتر مسابقه «شهروند و مافیا»ست. مسابقه‌ای تلویزیونی با الهام از بازی گروهی و استدلالی پرطرفدار «مافیا» که از دهه نود میلادی به این‌سو، که توسط یک روان‌شناس خلاق روس معرفی شده، در اروپا و آمریکا و البته در سال‌های اخیر در همین ایران خودمان نیز طرفداران بسیاری پیدا کرده است. محبوبیتی که تلویزیون را واداشت دست به ساخت برنامه‌ای با محوریت این بازی بزند که از اولین قسمت آن -که در تاریخ ششم مهر 1398 در شبکه سلامت روی آنتن رفت- تا همین حال حاضر بی‌وقفه در هفده فصل مختلف پخش شده است. این در حالی است که هم‌زمان در شبکه نمایش خانگی نیز مسابقه‌ای دیگر با همین سناریو، منتهی با فضایی پرزرق‌وبرق‌تر و شرکت‌کنندگان شناخته‌شده‌تر، در فصل‌هایی پرتعداد منتشر شده که البته این یکی، جزو محبوب‌ترین و پربیننده‌ترین برنامه‌های پلتفرم‌های عرضه آنلاین محصولات تصویری در سال‌های اخیر بوده است. اما هنوز و همچنان دنبال‌کنندگان و علاقه‌مندان حرفه‌ای‌تر بازی «مافیا»، نسخه تلویزیونی این مسابقه را -که با توجه به سابقه موجود شبکه‌های تلویزیونی حتی در سطح جهان نمونه مشابه ندارد و منحصر به صداوسیمای خودمان می‌شود- بهتر و حرفه‌ای‌تر از نمونه سلبریتی‌محور شبکه نمایش خانگی ارزیابی می‌کنند و استدلال‌شان هم این است که برخلاف شبکه نمایش‌خانگی که سراغ سلبریتی‌ها رفته، تلویزیون این مسابقه را با شرکت مردم عادی علاقه‌مند و آشنا به این بازی برگزار می‌کند و همین هم باعث شده هیجان این مسابقه در تلویزیون به مراتب بیشتر از نسخه نمایش خانگی باشد.
شهروند و مافیا
این روزها، یعنی درست از اول بهمن‌ماه به این‌سو، شبکه نسیم روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه میزبان برنامه‌ای تلویزیونی به نام «شهروند و مافیا»ست. مسابقه‌ای فکری که شرکت‌کنندگانش بعد از تقسیم به دو گروه شهروند و مافیا -با نقش‌های مختلف و متفاوت از شهروند و دکتر و شهردار تا مافیایی ساده و پدرخوانده- تلاش می‌کنند اعضای گروه مقابل را از بازی خارج و در نهایت تیم خودشان را برنده بازی کنند. ابزار شهروندان در این میان آزمون و خطا، حدس، استدلال، استنتاج و در نهایت شناسایی و اخراج افراد گروه مافیا و ابزار اعضای مافیا هم پنهان‌کاری و دروغ، فریب و البته ترورهای شبانه است. روش‌هایی که باعث شده بسیاری این بازی را ماکت کوچکی از زندگی در جوامع امروزی عنوان کنند و دلیل محبوبیت این بازی را هم همین نکته بدانند!
«شهروند و مافیا» البته از ابتدا در شبکه نسیم پخش نشده است. این برنامه در قسمت‌های آغازین -به گویشی بهتر، از آغاز فصل اول تا پایان فصل هفدهم که از ششم مهر 98 تا همین اول بهمن 1401 را شامل می‌شود- در شبکه سلامت روی آنتن رفت. در این میان مجری -یا گرداننده و البته به گفته بسیاری مدیر- این بازی در فصل اول که با نام «مافیا» روی آنتن رفت، بهنام تشکر بود که در ادامه به دلیل تداخل دیگر فعالیت‌های این بازیگر با این مسابقه، از اجرای آن کناره گرفت و جای خود را به علی‌رام نورایی داد که از فصل دوم تا همین امروز روی صندلی اجرای این برنامه نشسته است. «شهروند و مافیا» به کارگردانی محمد رجایی و تهیه‌کنندگی علیرضا سلطانی روی آنتن می‌رود. به گفته تهیه‌کننده، این فصل از «شهروند و مافیا» در 111 قسمت و در سه فصل روی آنتن خواهد رفت.
-«شهروند و مافیا»ی جدید چه تفاوتی با دیگر سری‌های این مسابقه دارد؟
گذشته از این موضوع که سری جدید این مسابقه از اول بهمن روی آنتن شبکه نسیم رفته، باید بگویم که تغییراتی در این سری نسبت به سری‌های قبلی انجام شده است. این البته ناگزیر است، چرا که هر برنامه‌ای که بخواهد با موفقیت، مدتی طولانی روی آنتن باشد، باید مدام ایده‌های جدید به آن تزریق شود. این اتفاق در این برنامه هم رخ داده که مهم‌ترینش در سری جدید مسابقه این است که بحث پشت صحنه به شکل جدی‌تری دنبال شده است. این رویکرد با هدف افزایش جذابیت مسابقه برای تماشاگران تلویزیونی انجام شده، چون به هر حال در پشت صحنه اتفاقات جالب زیادی می‌افتد که می‌تواند برنامه را جذاب‌تر کند. البته در زمینه تغییرات برنامه، به تغییر دکور هم می‌توانم اشاره کنم که برای ایجاد جذابیت‌های بصری در برنامه انجام شده است.
-از نظر مضمونی و محتوایی چه؟
در سری جدید یک‌سری قصه‌های مرتبط با مافیا هم وارد مسابقه شده است. در واقع هر قسمت داستانی دارد و مانند سری‌های قبلی فقط و فقط مسابقه نیست، بلکه ماجراها و روایت‌هایی هم با این بازی ترکیب شده است. این یعنی ما که اولین گروهی بودیم که این بازی را وارد رسانه ملی کردیم، تبدیل به اولین گروهی شده‌ایم که مسابقه‌ای تلویزیونی را همراه با مایه‌های ملودرام پیش می‌بریم.
-درباره تفاوت‌های «شهروند و مافیا» نسبت به آن مسابقه سلبریتی‌محور شبکه نمایش خانگی هم توضیح می‌دهید؟
به هر حال، این موضوع را کتمان نمی‌توان کرد که اولین‌بار این مسابقه را ما به رسانه ملی آوردیم و در واقع این برنامه قدمت پنج‌ساله دارد و به همین دلیل هم بسیاری از مخاطبان اصلا این بازی را با این مسابقه تلویزیونی شناخته‌اند. شبکه نمایش خانگی اما بعد از دیدن استقبال و اقبال مردمی مسابقه «شهروند و مافیا»، دست به تقلید از این برنامه زد و البته با آن رویکرد سلبریتی‌زدگی موفقیتی هم به دست نیاورد. به هر حال، شرکت‌کنندگان مسابقه ما یک‌سری بازیکنان حرفه‌ای و جدی از سراسر ایران هستند، بنابراین حداقل از نظر کیفیت بازی، این دو مسابقه قابل مقایسه با هم نیستند. به عبارت بهتر، تفاوت بازی ما با بازی نمایش خانگی مثل تفاوت فوتبال هنرمندان و فوتبال لیگ است که هر قدر آنها بازی بلد نیستند، اینجا بازیکن‌ها حرفه‌ای هستند.
-بزرگ‌ترین چالش شما در پنج سالی که این مسابقه را روی آنتن داشته‌اید، چه بوده است؟
اولین‌بودن همیشه چالش‌هایی دارد و ما هم به عنوان اولین گروهی که این بازی را تبدیل به مسابقه‌ای تلویزیونی کردیم با چالش‌هایی روبه‌رو بودیم که البته مهم‌ترینش استنباط‌های بسیار متنوعی بود که در این چند سالی که برنامه را روی آنتن داریم، از آن به عمل می‌آمد. در واقع، مسأله اصلی ما جا انداختن این بازی بود که در دنیا رقابت‌های سراسری و بین‌المللی دارد، اما اینجا کسی آن را نمی‌شناخت.