دوئل در دور دوم

راضیه زرگری – پیام روشن است؛ از هویت‌های سیاسی قدرت‌گرفته به رهبران جهان: سیاستمدارانی که در ساحت انتخابات ترکیه عملکرد بهتری داشتند، برای بقا در دور دوم رأی‌گیری در پایان ماه ‌خواهند جنگید. ده‌ها میلیون ترک در انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری پای صندوق‌های رأی رفتند. آمار می‌گوید 60میلیون نفر از جمعیت 64میلیونی واجد شرایط رأی دادن در ترکیه در انتخابات شرکت کرده‌اند که مشارکت 94درصدی را رقم زده‌است. به تعبیر اکونومیست، انتخاباتی که مهم‌ترین انتخابات سال ۲۰۲۳ است، ۱۴ مه/۲۴ اردیبهشت در ترکیه برگزار شد و نتیجه‌ای دور از انتظار و فراتر از پیش‌بینی نظرسنجی‌ها رقم نخورد. اینکه چطور اردوغان، برخلاف ۲۱ سال گذشته، پیروز قاطع انتخابات نشد و اینکه شانس پیروزی او و رقیبش در دور دوم چقدر است، در شرایط فعلی اهمیت پیدا می‌کند.

به نوشته گاردین، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری که از سال ۲۰۰۲ حزبش، عدالت و توسعه، و خودش بر ترکیه حکمرانی کرده‌اند، در انتخابات سال ۲۰۲۳ در مقابل کمال قلیچداراوغلویی قرار گرفت که حزبش برای آخرین بار در دهه ۱۹۷۰ قدرت را در دست داشته و خاستگاه فکری‌اش نیز از ۲۱ سال پیش، با سقوط دولت چپ‌گرای بولنت اجویت، به‌دلیل بروز بحران اقتصادی در کشور، جایگاهی در قدرت سیاسی حاکم پیدا نکرده است.

انتخابات با ماراتن دو کاندیدای اصلی، یعنی اردوغان و قلیچداراوغلو، و حضور دو نامزد فرعی که با مکانیسم جمع‌آوری صد هزار امضا وارد عرصه رقابت‌ها شدند، آغاز شد. اگرچه یکی از کاندیداهای فرعی، یعنی محرم اینجه، رهبر حزب مملکت، از انتخابات کناره‌گیری کرد، اما کناره‌گیری‌اش آنقدر دیر بود که عملا امکان حذف نامش از برگه‌های چاپ‌شده آرا وجود نداشت. رای‌گیری ساعت ۸ صبح، به وقت محلی، آغاز شد و با پایان زمان رسمی آن و اتمام ممنوعیت قانونی اطلاع‌رسانی نتایج، خبرگزاری رسمی آناتولی در پی آغاز شمارش آرا، از ساعت ۱۸، به وقت محلی، انتشار نتایج اولیه را شروع کرد. البته همانند انتخابات محلی سال ۲۰۱۹، انتشار نتایج اولیه با اعلام نتایج شمارش آرا در مناطقی که حزب حاکم، عدالت و توسعه، به لحاظ سنتی پایگاه فراگیرتری دارد، همراه بود. نتایج اولیه،‌ به همین دلیل، نسبت آرای اردوغان را ۶۰ درصد نشان می‌داد که حکایت از پیروزی قاطع او داشت. در مقابل، تلویزیون خلق، مهم‌ترین رسانه مخالفان اردوغان، انتشار نتایج شمارش رای‌ها را بر مبنای مکانیسم ثبت آرا در مرکزیت حزب جمهوری خلق آغاز کرد که برای ساعت‌ها با نتایج اعلامی از سوی خبرگزاری آناتولی اختلافی فاحش داشت. اما کم‌کم نتایج اعلام‌شده از سوی این دو منبع به هم نزدیک شد و در نتیجه نسبت مجموع آرای اردوغان از ۶۰ به ۴۹ درصد و نرخ آرای جلب‌شده از سوی قلیچداراوغلو نیز از ۳۰ به ۴۵ درصد رسید.

3میلیون رایی که به حزب جمهوری خلق امید واهی داد

در این شرایط، صحبت از ۳ میلیون رایی به میان آمد که در مناطقی که عمده ساکنانش طرفدار حزب جمهوری خلق بودند، به صندوق‌ها ریخته شده بود. در این بین، ناظران حزب عدالت و توسعه مدام به نتایج شمارش آنها اعتراض می‌کردند و مانع از امضای صورت‌جلسه نهایی می‌شدند، به‌طوری که آرای برخی از این صندوق‌ها تا ۱۱ بار بازشماری شد. رهبران حزب جمهوری خلق امیدوار بودند که با افزوده شدن نتایج شمارش آرا در این صندوق‌ها، نسبت رأی قلیچداراوغلو از ۵۰ درصد بگذرد و شکست اردوغان قطعی شود. در نهایت اما نتایج تغییر فاحشی نکرد تا اردوغان در سخنرانی سنتی‌اش که از بالکن ساختمان مرکزی حزب عدالت و توسعه در آنکارا ایراد می‌کند، برای نخستین بار پس از ۲۱ سال، حرفی از پیروزی قاطع خود نزند. در مقابل، قلیچداراوغلو نیز در کنار رهبران ۵ حزب متحد با حزب جمهوری خلق ترکیه و نیز دو شهردار آنکارا و استانبول جلو دوربین‌ها حاضر شد و گفت که برای ادامه جدال انتخاباتی در دو هفته آینده آماده است. او تأکید کرد که بیش از ۵۰ درصد رای‌دهندگان خواستار تغییر هستند. ظاهرا او با احتساب آرای ۵.۱۷ درصدی سینان اوغان در کنار آرا خود و نیز گروهی که با انتخابات قهر کرده‌اند، شمار ناراضیان از دولت اردوغان را بالای ۵۰ درصد برآورد کرده است.

حزب عدالت و توسعه با کسب 322کرسی، اکثریت پارلمان را به‌دست آورد

اما نتیجه انتخابات پارلمانی حاکی از این است که با وجود کاهش سهم آرای حزب عدالت و توسعه از ۴۲.۵ درصد در سال ۲۰۱۸ به ۳۵.۷ درصد در انتخابات ۲۰۲۳، ائتلاف جمهور به رهبری این حزب، با کسب حداقل ۳۲۲ کرسی، همچنان اکثریت پارلمان را در اختیار خواهد داشت. این موفقیت بیش از همه مرهون کسب ۱۰ درصدی آرا از سوی حزب حرکت ملی‌گرا بود که پیش‌تر نظرسنجی‌ها سهم رأی‌هایش را تنها ۵ درصد برآورد می‌کردند. بدین‌ترتیب، با وجود رشد ۳ درصدی آرای حزب جمهوری خلق، ائتلاف ملت به رهبری آن، تنها ۲۱۳ کرسی را تصاحب کرد.

5گزاره‌ای که تا اینجای ماجرا می‌توان از انتخابات ترکیه برآورد کرد

یورونیوز آنچه تا این لحظه از نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه برمی‌آید، را در 5گزاره خلاصه کرده است.

1.سهم اردوغان و حزبش از آرا کاهش یافت، اما همچنان در رتبه اول قرار دارد.این نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری است که اردوغان در دور اول آن پیروز نشده است و یک شوک برای نظام سیاسی ترکیه محسوب می‌شود. با این حال رئیس‌جمهوری در انتخابات بهتر از حد انتظار عمل کرد و ائتلاف مردمی به رهبری حزب او اکثریت را در پارلمان ترکیه حفظ کرد. تحلیلگران می‌گویند که این موفقیت در پارلمان به رئیس‌جمهوری فعلی ترکیه در دور دوم برتری می‌دهد، زیرا رأی‌دهندگان از اینکه جناح‌های مختلف در اداره قوه مجریه و مقننه حضور نداشته باشند، بیشتر استقبال می‌کنند. اوایل روز دوشنبه، اردوغان هم این موضوع را بیان کرد. رئیس‌جمهوری به هواداران خود در آنکارا گفت: «ما شک نداریم که ترجیح ملت ما که اکثریت پارلمان را به ائتلاف مردمی داده است، در دور دوم هم به نفع اعتماد و ثبات خواهد بود.» قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق، CHP، گفت که از پیروزی در دور دوم مطمئن است. اما نتایج روز یکشنبه نشان می‌دهد که او می‌تواند برای جلب آرای کافی تلاش کند، حتی اگر نامزد ائتلاف شش حزبی ملت باشد.

مبارزاتی که تا پایان ماه می بی‌رحمانه‌تر ادامه دارد

2.برای یک مبارزه سریع و احتمالاً پرچالش در دور دوم رأی‌گیری آماده شوید. حامیان هر دو نامزد پیشرو برای راه‌اندازی کمپین خود با هدف کسب رأی در دور دوم انتخابات در 28مه وقت تلف نمی‌کنند و تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که مبارزات انتخاباتی قبل از دور دوم انتخابات می‌تواند بی‌رحمانه باشد. قبل از رأی‌گیری روز یکشنبه، اردوغان مخالفان را به این بهانه که مورد حمایت حزب غیرقانونی کارگران کردستان یا پ.ک.ک هستند، تحقیر کرد. در یک گردهمایی، او به صدها هزار نفر از هوادارانش ویدئویی نشان داد که مدعی بود یک فرمانده پ.‌ک.‌ک در حال خواندن آهنگ مبارزات انتخاباتی مخالفان است. «کنترل اطلاعات بزرگ‌ترین دارایی اردوغان در رقابت و ورود به فصل انتخابات بود. » سونر کاگاپتای، کارشناس ترکیه در اندیشکده انستیتو واشنگتن، با اشاره به این موضوع، ادامه داد: «و من فکر می‌کنم رسانه‌های وفادار به او با موفقیت حمایت HDP از قلیچداراوغلو را به‌عنوان «حمایت تروریستی» معرفی کرده‌اند. و همین به ترساندن برخی از رأی‌دهندگان ملی‌گرا کمک کرد.» در مقابل قلیچداراوغلو گفت که اردوغان با وجود «تهمت و توهین» به مخالفان نتوانست به نتیجه دلخواه برسد.

5‌درصد رای سینان اوغان، می‌تواند در مرحله بعد سرنوشت‌ساز باشد

3.یک حزب جناح راست اکنون در موقعیت کلیدی برای دور دوم رأی‌گیری قرار دارد. براساس نتایج اولیه در انتخابات ریاست‌جمهوری، سینان اوغان، نامزد ائتلاف ناسیونالیست راست افراطی، ATA، بیش از 5درصد آرا را به‌دست آورد: این رقم بیش از آن چیزی است که در نظرسنجی‌های پیش از انتخابات پیش‌بینی شده بود و به این معنی است که او تبدیل به یک مهره کلیدی در دور دوم خواهد شد. اوغان هم‌اکنون در موقعیت قدرت قرار دارد، چراکه می‌تواند به رأی‌دهندگان خود دستور دهد به هر یک از دو نامزد در دور دوم انتخابات رأی دهند و به‌طور بالقوه رئیس‌جمهوری بعدی ترکیه را معرفی کنند. کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق، CHP، نخستین پیشنهادها را به نامزد سوم ریاست‌جمهوری ارائه داد و پس از اعلام نتایج انتخابات در یکشنبه شب گذشته، با اوغان تماس گرفت و به او بابت آرای او تبریک گفت. پس از آن، بینعلی یلدیریم، نخست‌وزیر سابق ترکیه، یکی از نام‌های ارشد حزب عدالت و توسعه اردوغان نیز یکشنبه شب با اوغان تماس گرفت. درحالی‌که نوبت به دور بعدی رأی‌گیری می‌رسد، دقیقاً مشخص نیست که کدام احزاب در ائتلاف ناسیونالیست راست افراطی طرفدار یا مخالف اردوغان هستند. اما ائتلاف ناسیونالیست راست افراطی از افرادی که می‌خواستند از محرم اینجه حمایت کنند نیز رأی دریافت کرد. محرم اینجه نامزد چهارم انتخابات ریاست‌جمهوری بود که درست پیش از آغاز رأی‌گیری از رقابت کنار کشید. سونر کاگاپتای، کارشناس ترکیه در اندیشکده انستیتو واشنگتن، معتقد است که اکثر رأی‌دهندگان اوغان احتمالاً به سراغ اردوغان خواهند رفت، خواه نامزد اصلی آنها از رهبر ترکیه حمایت کند یا نه. کاگاپتای گفت: «مطمئن است که اردوغان آرای دور دوم را جارو خواهد کرد.»

4.حامیان کرد به پیروزی مخالفان در انتخابات کمک نکردند. ائتلاف احزاب طرفدار کردها 66کرسی در پارلمان جدید به‌دست آوردند که برای تبدیل شدن آنها به سومین بلوک بزرگ قدرت سیاسی در این کشور کافی است. براساس نتایج اولیه، حزب عدالت و توسعه رئیس‌جمهور فعلی و متحدانش 322کرسی در مجلس ملی را به‌دست آوردند، درحالی‌که اپوزیسیون 213کرسی را به دست آورد و 66کرسی باقی‌مانده به ائتلاف طرفدار کردها رسید. حزب چپ سبز طرفدار کردها، YSP، آرای استان‌های عمدتا کردنشین جنوب شرقی را به ‌دست آورد.

اردوغان مانند سال 2018در میان ترک‌های آلمان و فرانسه قدرتمند ماند

5.رأی‌دهندگان دیاسپورا (ترک‌های مقیم خارج از مرزهای ترکیه) براساس خطوط سنتی حزب و خطوط کشور تقسیم می‌شوند. بیش از 5میلیون ترک‌تبار در اروپا زندگی می‌کنند و رأی آنها بر نتایج تأثیرگذار است. در این میان هر سیاستمدار دارای پایگاه‌های منطقه‌ای خود در میان این جمعیت است. حدود 3.4میلیون نفر از آنها برای رأی دادن در خارج از کشور ثبت نام کرده‌اند، درحالی‌که رقم رأی‌دهندگان در داخل ترکیه 64میلیون نفر است. پل لوین، مدیر مؤسسه مطالعات ترکی دانشگاه استکهلم، به یورونیوز گفت: «در رأی‌گیری دیاسپورا شگفتی‌های زیادی وجود نداشت. اردوغان مانند سال 2018در آلمان و فرانسه قدرتمند ماند.» بیش از 700 هزار رأی در آلمان به‌عنوان محل زندگی بزرگ‌ترین دیاسپورای ترک، به صندوق‌ها انداخته شد که حدود 66درصد به اردوغان (462 هزار)، 33درصد به قلیچداراوغلو (230 هزار) و یک درصد به سینان اوغان، رهبر حزب ملی‌گرای افراطی MHP (9 هزار) اختصاص یافت. لوین به یورونیوز می‌گوید: «آلمانی‌های ترک‌تبار همچنان در انتخابات آلمان به چپ رأی می‌دهند، اما در اصل محافظه‌کار هستند. در فرانسه، که دومین رتبه جمعیت مهاجر ترک را دارد، اردوغان با 64درصد، بیشترین آرا را به‌دست آورد.»

در اوایل ماه جاری، درگیری بین ترک‌ها در مراکز رای‌گیری در فرانسه رخ داد و افسران پلیس برای جلوگیری از خشونت از گاز اشک‌آور استفاده کردند. لوین به یورونیوز گفت: «در مجموع، اردوغان در رأی خارجی خوب عمل می‌کند. بنابراین، آرای خارج از مرزها برای او مهم است، به‌ویژه در رقابتی تنگاتنگ.» با این حال، نتایج در سراسر اروپا دوقطبی بود و قلیچداراوغلو در بریتانیا، جنوب و شرق اروپا، فنلاند، سوئد و بالکان تسلط داشت.

انتهای پیام //