یک زمین که بیشتر نداریم

«خادم‌ثامنی» با اشاره به اینکه پیش از این سازمان حفاظت محیط‌زیست با هماهنگی سازمان صداوسیما، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت آموزش و پرورش و سازمان ملی استاندارد، آیین‌نامه‌ اجرایی کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی تهیه و تقدیم هیئت دولت کرده است، عنوان کرد: «آیین‌نامه کاهش مصرف پلاستیک در 10 ماده در مهر 1401 تصویب و به دستگاه‌های متولی ابلاغ شده است.»‌

12درصد پسماند کشور، پلاستیک است

به گفته «مهدی خادم‌ثامنی»، مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست روزانه 57هزار تن پسماند در کشور تولید می‌شود. بنابرنظر «مهدی خادم‌ثامنی» 12درصد از پسماند کشور، پلاستیک است.  این در حالی است که  قانون محدودیت استفاده و توزیع کیسه‌های پلاستیکی در کشور در آبان 1401 تصویب شده است. هرچند طبق ماده 3 این قانون، توزیع کیسه‌های پلاستیکی ممنوع است.

«خادم‌ثامنی» با اشاره به اینکه قانون عدم‌توزیع کیسه‌های پلاستیکی در کشورهای اطراف مانند پاکستان هم تصویب شده است، عنوان کرده: «عدم توزیع پلاستیک رایگان، قانون است اما تا به حال اجرا نمی‌شده است.» به گفته مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست با وجود قانون عدم‌توزیع کیسه‌های پلاستیکی، سالانه 21تن کیسه پلاستیکی فقط در میادین میوه‌و تره‌بار شهر تهران استفاده می‌شود که رقم بسیار بالایی است.

آیین‌نامه 10ماده‌ای کاهش مصرف پلاستیک، مهر 1401 تصویب شد

«خادم‌ثامنی» با اشاره به اینکه پیش از این سازمان حفاظت محیط‌زیست با هماهنگی سازمان صداوسیما، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت آموزش و پرورش و سازمان ملی استاندارد، آیین‌نامه‌ اجرایی کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی تهیه و تقدیم هیئت دولت کرده است، عنوان کرد: «آیین‌نامه کاهش مصرف پلاستیک در 10 ماده در مهر 1401 تصویب و به دستگاه‌های متولی ابلاغ شده است.»‌

به گفته مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست طبق ماده 2 این آیین‌نامه، وزارت صمت مکلف به تدوین برنامه‌ای پنج‌ساله است تا سالانه 20درصد از ظرفیت تولیدی کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از 25میکرون با کیسه‌های زیست‌تخریب‌پذیر  یا سازگار با محیط‌زیست جایگزین شود.

 «خادم‌ثامنی» با تاکید بر این مساله که ماده 3 آیین‌نامه کاهش مصرف پلاستیک بر ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی به جز میوه‌فروشی‌ها و ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از 25 میکرون تاکید شده است، گفته: «این کیسه‌ها بسیار نازک و سبک هستند و تجزیه و بازگشت‌شان به طبیعت بسته به نوع پلیمر و شرایط محیطی بین 300 تا 900 سال زمان‌ می‌برد.»

قانون، به امید اجرا شدن

«مهدی خادم‌ثامنی»، مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست  با اشاره به اینکه براساس ماده2 آیین‌نامه کاهش مصرف پلاستیک مقرر شد، شیوه‌نامه‌ای تشویقی توسط وزارت صمت و سازمان حفاظت محیط‌زیست تدوین و توسط وزارت امور اقتصاد و دارایی ابلاغ شود، اظهار کرد: «بر اساس ماده 3 آیین‌نامه، وزارت صمت با همکاری وزارت کشور موظف به تدوین شیوه‌نامه‌ای با هدف کاهش تولید پسماند و محدود کردن تولید، توزیع و مصرف کیسه‌های پلاستیکی هستند.»

«خادم‌ثامنی» با تاکید بر این مساله که ماده 3 آیین‌نامه کاهش مصرف پلاستیک بر ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی به جز میوه‌فروشی‌ها و ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از 25 میکرون تاکید شده است، گفته: «این کیسه‌ها بسیار نازک و سبک هستند و تجزیه و بازگشت‌شان به طبیعت بسته به نوع پلیمر و شرایط محیطی بین 300 تا 900 سال زمان‌ می‌برد.»

هرچند مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست بر این موضوع تاکید داشته که؛ شیوه‌نامه‌ها باید سه ماه پس از تصویب آیین‌نامه تدوین شود اما هنوز این کار محقق نشده است.

40درصد پلاستیک‌ها، فقط یک‌بار استفاده می‌شوند

طبق آمارهای موجود از سال 1950 تاکنون بیش از 8میلیارد تن پلاستیک در دنیا تولید شده است. بنابرنظر مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست در سال‌های اولیه سالانه یک‌ونیم میلیون تن پلاستیک تولید می‌شده در حالی که در حال حاضر این رقم به 400میلیون تن در سال رسیده است.

به گفته «مهدی خادم‌ثامنی»، ایران هفدهمین تولیدکننده بزرگ پلاستیک در دنیاست. این در حالی است که 40درصد از پلاستیک‌هایی که دور ریخته می‌شوند، فقط یک‌بار استفاده شده‌اند. طبق آمارها تنها 9درصد از کل زباله‌های پلاستیکی تولید شده، بازیافت و 12 درصد سوزانده می‌شوند. البته 79درصد باقیمانده، در محل‌های دفن زباله، زباله‌دانی‌ها یا محیط طبیعی جمع می‌شوند.

بر اساس گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در چنددهه گذشته مصرف پلاستیک در جهان 4برابر شده است. این در حالی است که سالانه 350میلیون تن زباله پلاستیکی توسط کشورها تولید می‌شود و انتظار می‌رود زباله‌های پلاستیکی در جهان تا سال 2060 حدود3برابر شود.

بیش از 150 کشور قانون عدم توزیع پلاستیک را اجرا می‌کنند

مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست کاهش تولید پلاستیک را جزو وظیفه دولت‌ها دانسته و گفته: «در مجموع از 180 کشور بیش از 150 کشور این قانون را دارند.» به گفته «خادم‌ثامنی» در حال حاضر انگلستان، چین، ایتالیا، استرالیا، هند، فرانسه،‌ بوتان، بنگلادش و بعضی از کشورهای آفریقایی و بعضی از شهرهای آمریکا استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرده‌اند.

او با اشاره به اینکه ایرلند، بلژیک، آلمان و چندین ایالت در آمریکا هم با تعیین مالیات برای کیسه‌های پلاستیکی، قیمت آنها را افزایش داده‌اند تا مصرف‌شان کاهش بیابد، اظهار کرد: «در سوئیس مردم از کیسه‌های مخصوص زباله که آرم شهرداری روی آنها درج شده استفاده می‌کنند.»

زباله‌های پلاستیکی بلای جان آب و خاک

بر اساس گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در چنددهه گذشته مصرف پلاستیک در جهان 4برابر شده است. این در حالی است که سالانه 350میلیون تن زباله پلاستیکی توسط کشورها تولید می‌شود و انتظار می‌رود زباله‌های پلاستیکی در جهان تا سال 2060 حدود3برابر شود.

نتایج یک بررسی بین‌المللی نشان می‌دهد، سالانه  8میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس‌ها می‌شود که بخشی اعظم آنها از طریق رودخانه‌ها منتقل می‌شود. طبق همین یافته‌ها، زباله‌های پلاستیکی سالانه به زیست‌بوم‌های دریایی، حدود 8بیلیون دلار خسارت  وارد می‌کنند. هرچند طبق پیش‌‎بینی‌ها ادامه این روند سبب خواهد شد در سال 2050 اقیانوس‌های جهان پلاستیک بیشتری نسبت به ماهی‌ها داشته باشند. زباله‌های پلاستیکی در آب‌ها بیش از 500سال طول می‌کشد، تجزیه شوند، بنابراین تهدید جدی‌تری به حساب می‌آیند. اگرچه بنابر گفته محققان بعد از 500سال، زباله‌های پلاستیکی به  ذرات کوچک‌تری تبدیل می‌شوند که در این شرایط خطرات بیشتری برای طبیعت و موجودات زنده خواهد داشت.

«حلیا سادات حسینی»، مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران هم زباله‌های پلاستیکی را تهدید جدی برای طبیعت دانسته و گفته بود:«هر 100مترمربع خاک حاصلخیز، بالغ بر صد سال طول می‌کشد که احیا شود، نکته قابل تامل این است که 400سال طول می‌کشد که پلاستیک در خاک فرسایش یابد که تازه به میکروپلاستیک تبدیل می‌شود که آن هم برای خاک مضر است، یعنی بالغ بر 500سال زمان برای احیای خاکی که آلوده به پلاستیک است، زمان نیاز داریم.»

به گفته این فعال‌ محیط‌زیست سال‌هاست درخصوص کاهش مصرف پلاستیک طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی اجرایی شده اما همچنان شاهد مصرف این محصول هستیم. «کهرم» با اشاره به اینکه طرح آزمایشی ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی در فروشگاه‌ها خبر خوشایندی است، می‌گوید:«اجرایی شدن این طرح اگر یک درصد هم به کاهش مرگ جانوران با زباله‌های پلاستیکی کمک کند، دستاورد بزرگی است.»

اگر یک درصد هم از مرگ جانوران به دلیل زباله‌های پلاستیک کم شود، دستاورد بزرگی است

هرچند «اسماعیل کهرم»، بوم‌شناس هم زباله‌های پلاستیکی را بلای جان محیط‌زیست دانسته و به «شهروند» می‌گوید:«زباله‌های پلاستیکی چالشی است که دنیا را تهدید می‌کند. ایران هم از این امر مستثنا نیست.»

«کهرم» با اشاره به اینکه گفته می‌شود 12درصد از پسماند کشور، پلاستیک است، ادامه می‌دهد:«به نظرم این میزان حداقلی سهم پلاستیک از پسماند کشور است.» بنابرنظر این فعال محیط‌زیست

کیسه‌های پلاستیکی بسیار کُند تجزیه می‌شوند و رهاسازی‌شان در طبیعت تهدید جدی برای حیات گونه‌های جانوری و گیاهی به حساب می‌آید. کیسه‌های پلاستیکی درواقع یکی از دغدغه‌های جدی زیست‌محیطی‌ به شمار می‌روند و شاید به همین منظور، دفتر برنامه محیط‌زیست سازمان ملل( UNEP )، آلودگی پلاستیکی را به عنوان یکی از 10 مشکل اصلی زیست‌محیطی در جهان معرفی کرده است.

به گفته این فعال‌ محیط‌زیست سال‌هاست درخصوص کاهش مصرف پلاستیک طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی اجرایی شده اما همچنان شاهد مصرف این محصول هستیم. «کهرم» با اشاره به اینکه طرح آزمایشی ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی در فروشگاه‌ها خبر خوشایندی است، می‌گوید:«اجرایی شدن این طرح اگر یک درصد هم به کاهش مرگ جانوران با زباله‌های پلاستیکی کمک کند، دستاورد بزرگی است.»

این فعال محیط‌زیست با تاکید بر این مساله که زباله‌های پلاستیکی حیات برخی از گونه‌های دریایی را به خطر انداخته است، ادامه می‌دهد: «آلودگی پلاستیک، ایمنی و کیفیت غذا، سلامت انسان و گردشگری ساحلی را تهدید می‌کند و به تغییرات آب‌وهوایی هم منجر می‌شود.»