[لیلامهداد]خلاقیت یعنی خلق کردن، بنابراین می‌توان خلاقیت را اینگونه تعریف کرد؛ توانایی خلق کردن چیزهای جدید. بنابرنظر صاحب‌نظران این حوزه، انسان‌ها در مراحل رشدی‌شان نیازمند تقویت خلاقیت هستند، بر این اساس آشنایی با مفهوم خلاقیت و عوامل مضر و مؤثر بر آن از اهمیت بالایی برخوردار است. با درنظر گرفتن این نکته، کسی که خلاقیت داشته باشد، مسائل را با دید متفاوت می‌بیند و با تفکر خلاق، بسیاری از موانع و محدودیت را از میان بر‌می‌دارد. می‌توان نتیجه گرفت، خلاقیت و شکوفاسازی آن در دوران کودکی اهمیت بیشتری دارد، زیرا کودکی که خلاق است در مقابله با چالش‌های زندگی بهتر عمل می‌کند. درواقع تربیت کودک خلاق، گامی مهم در پیشرفت‌های فعلی و آینده هم خود کودک و هم جامعه است.
خلاقیت یک روزه ایجاد نمی‌شود
به‌گفته سارا گلستانی، روانشناس کودک به «شهروند» خلاقیت یک طرز تفکر و یک شیوه زندگی است. بنابر نظر گلستانی، خلاقیت یک مهارت است که با فرآیند رشد آدم‌ها، آموخته و تقویت می‌شود، بنابراین چیزی نیست که یک روزه ایجاد شود. این روانشناس کودک با اشاره به اینکه دو حالت وجود دارد؛ اینکه ما یا امکان بروز خلاقیت را فراهم یا راه آن را سد می‌کنیم، اظهار می‌کند: «زمانی که امکان بروز خلاقیت فراهم شده ما می‌توانیم از راهکارهای شکوفایی آن صحبت کنیم. اگر امکان بروز به خلاقیت کودکان‌مان نداده باشیم در ابتدا باید راهکارهای بروز آن را فراهم کنیم تا بعد به راهکارهای شکوفایی‌اش بیندیشیم.»
محتاط بودن والدین به فرزندان این پیام را مخابره می‌کند که ریسک نکنند. پدر و مادرها قبل از تربیت فرزندشان باید اضطراب‌ها و ترس‌هایشان را درمان کنند تا بتوانند بستر شکوفایی کودکان‌شان را فراهم بیاورند.
پدر و مادرها قبل از هرچیزی اضطراب‌ها و ترس‌هایشان را درمان کنند
این روانشناس کودک با اشاره به اینکه به کودکان‌مان اجازه آزمون و خطا بدهیم تا تجربه کردن را تمرین کنند، می‌گوید: «والدین در گام نخست باید طرز نگاه و زیست فردی‌شان را اصلاح کنند تا بتوانند کودکانی خلاق، تربیت کنند.» او ادامه می‌دهد: «این تغییر نگرش شاید از اینجا باید شروع شود که نگران این نباشند که آزمون و خطا چه عواقبی دارد. والدین باید پذیرای این مسئله باشند که هر آزمون و خطایی نتایج خوشایند و ناخوشایند دارد. با علم به این مسئله به فرزندان‌شان آزادی‌عمل بدهند تا تجربه کسب کنند.» بنابرنظر گلستانی محتاط بودن والدین به فرزندان این پیام را مخابره می‌کند که ریسک نکنند. پدر و مادرها قبل از تربیت فرزندشان باید اضطراب‌ها و ترس‌هایشان را درمان کنند تا بتوانند بستر شکوفایی کودکان‌شان را فراهم بیاورند.
خلاقیت، ویژگی‌ای است که هرقدر تجربه بیشتری کسب شود، شکوفاتر می‌شود
او ادامه می‌دهد: «اگر مبنا بر این باشد که والدین، موانع را شناسایی یا آنها را متوقف کرده اند، می‌توان از راهکارهای شکوفایی خلاقیت در کودکان صحبت کرد.» به‌گفته این روانشناس کودک یکی از راهکارهای شکوفایی خلاقیت کودکان، این است که فضای بازی با پدرومادر، با همسالان و خودِ کودک فراهم باشد.» گلستانی با اشاره به اینکه خلاقیت یک ویژگی است که هرقدر کودک تجربه بیشتری کسب کند، بیشتر شکوفا می‌شود و همچون ماهیچه‌ای که هرقدر ورزش کند، قوی‌تر می‌شود، می‌گوید: «باید برای کودکان‌مان برنامه داشته باشیم و برای آنها وقت بگذاریم. درواقع باید شرایطی فراهم کنیم که محرک ذهن، انگیزه و هیجانات‌شان باشد، البته هر جایی که نیاز به راهنمایی، همفکری و ابزاری بود باید وارد عمل شویم. حتی اگر امکان فراهم آوردن امکاناتی را نداریم از امکانات موجودمان در این مسیر بهره ببریم.»
آموزش‌وپرورش در این مسئله تأثیر بسیار بالایی دارد. مدارس می‌توانند قبل از اینکه مبنا را بر یادگیری دروس قرار دهند به شاگردان بیاموزند، رفتارهایی مبتنی بر آزادی عمل داشته باشند و یاد بگیرند به تفکر، اهمیت بدهند.
افراد خلاق در محدودیت‌ها روش‌های جدیدی خلق می‌کنند
به‌گفته گلستانی در زندگی‌های آپارتمانی امروزی باید از فضاهایی که در اختیار داریم بهترین بهره را ببریم و در همین فضاهای محدود آزادی‌عمل به فرزندان‌مان بدهیم. در این فضاها هم می‌توان به کودکان، فرصت آزمون و خطا را داد. این روانشناس کودک در مورد تأثیر آموزش و پرورش در شکوفایی خلاقیت هم می‌گوید: «آموزش‌وپرورش در این مسئله تأثیر بسیار بالایی دارد. مدارس می‌توانند قبل از اینکه مبنا را بر یادگیری دروس قرار دهند به شاگردان بیاموزند، رفتارهایی مبتنی بر آزادی عمل داشته باشند و یاد بگیرند به تفکر، اهمیت بدهند.» او با اشاره به اینکه شاید گفته شود بسیاری از افراد خلاق در شرایط محدود بودند، ادامه می‌دهد: «نکته‌ای که در چنین مواردی مدنظر قرار نمی‌گیرد، این است که روند تربیتی این افراد به چه شکل بوده است.» بنابرنظر گلستانی افراد خلاق در محدودیت‌ها روش‌های جدیدی خلق می‌کنند.
کودکان خلاق در بزرگسالی، زندگی اجتماعی بهتری را تجربه می‌کنند
به‌گفته مریم اخلاقی، عضو انجمن روانشناسی تربیتی ایران به «شهروند» خلاقیت باعث رشد و توسعه ذهن می‌شود، بنابراین کودکان خلاق، معمولا ذهنی شاد‌تر، آماده‌تر و قدرتمند‌تر دارند. بنابرنظر اخلاقی همین مسئله باعث می‌شود از ذهن در مسیر درست استفاده کنند و قوی‌تر و سالم‌تر بمانند و در مقابل، زندگی اجتماعی بهتری هم داشته باشند. زیرا شخصی با این ویژگی‌ها از نظر روانی، فکری و عزت‌نفس، زندگی باکیفیت‌‌تری دارد. بنابرنظر اخلاقی، خلاقیت باعث عزت نفس کودکان می‌شود. درواقع کودکانی که در عرصه‌های مختلف، خلاقیت دارند، تشویق می‌شوند. این کودکان با حفظ خلاقیت در بزرگسالی ایده‌های مناسبی به دیگران ارائه می‌دهند، بنابراین قطعا از طرف جامعه مورد تشویق و تحسین قرار می‌گیرند و همین موضوع اعتمادبه‌نفس‌شان را بالا می‌برد. او ادامه می‌دهد: «حالِ کودکان خلاق خوب است و اغلب اوقات، سرشار از سرخوشی هستند چون این باور در آنها وجود دارد که توانایی و قدرت این را دارند که موانع را از سر راه‌شان بردارند و بیشتر مسائل را بدون کمک والدین حل کنند.»
امر و نهی مداوم یعنی متوقف کردن خلاقیت کودک
خلاقیت یعنی آفرینندگی. به‌گفته عضو انجمن روانشناسی تربیتی ایران، آفرینندگی به این معنا نیست که کودک‌مان را راهی کلاس‌های مختلف کنیم. بنابرنظر اخلاقی برخی از خانواده‌ها فکر می‌کنند کلاس‌های متنوع، منجر به خلاقیت کودک‌شان می‌شود درحالی‌که خلاقیت، یک جوشش درونی در کودکان است. کلاس‌های متنوع و اسباب‌بازی‌های مختلف نمی‌توانند منجر به بروز خلاقیت در کودکان شوند. او ادامه می‌دهد: «برخی خانواده‌ها مدام به کودکان‌شان امر و نهی می‌کنند و این یعنی متوقف کردن خلاقیت کودک. برای بروز خلاقیت لازم نیست کاری کنیم، تنها بگذاریم، کودک، رشد طبیعی خودش را طی کند.» به‌گفته این عضو انجمن روانشناسی تربیتی ایران، بایدها و نبایدهای اضافی خانواده‌ها مانع بروز خلاقیت در کودکان می‌شود. اگر باغچه ندارید بگذارید کودک‌تان در گلدان، کاشت گیاه را امتحان کند به همین سادگی.
کودکان از همان بدو تولد، زندگی خلاق‌شان را شروع می‌کنند. درواقع محدودیت سنی در این زمینه وجود ندارد، البته بروز و ظهور خلاقیت در هر سنی متفاوت است
نقطه اوج خلاقیت ٤تا ٥سالگی است
او ادامه می‌دهد: «ساده‌ترین راهکار شاید این باشد که از نگاه بچه‌ها به دنیا نگاه کنیم.» اخلاقی با اشاره به اینکه نباید به بچه‌ها برچسب زد، می‌گوید: «کودکان از همان بدو تولد، زندگی خلاق‌شان را شروع می‌کنند. درواقع محدودیت سنی در این زمینه وجود ندارد، البته بروز و ظهور خلاقیت در هر سنی متفاوت است.» او با تأکید بر این مسئله که دوره طلایی بروز خلاقیت ٤تا ٥سالگی است، ادامه می‌دهد: «خلاقیت از دوسالگی شروع می‌شود اما نقطه اوجش ٤تا ٥سالگی است.»
دوران پیش‌دبستان و دبستان مهم‌ترین سنین پروراندن خلاقیت در کودکان هستند
به‌گفته زهرا علی‌اکبری، کارشناس آموزشی، توسعه مهارت‌های تفکر خلاق برای خلاق و نوآور شدن به‌عنوان یک مهارت کلیدی در قرن بیست‌ویکم پذیرفته شده است. بنابرنظر علی‌اکبری در نظام‌های آموزشی نوین یکی از کارکردهایی که برای آموزش‌وپرورش تعریف می‌شود، نقش مدرسه در فراهم‌آوری بستر تفکر انتقادی و شکوفا شدن خلاقیت و نوآوری در کودکان است. این کارشناس آموزشی با اشاره به اینکه از آنجایی که برای نهادینه شدن بنیادین توانمندی‌های مهارتی و دانشی در دانش‌آموزان، باید از اوان کودکی شروع کرد، دوران پیش‌دبستان و دبستان می‌تواند از مهم‌ترین سنین پروراندن خلاقیت در کودکان باشد، به «شهروند» می‌گوید: «آموزش‌وپرورش باید در این دوران فرصت و امکان شکوفایی خلاقیت را در فضاهای آموزشی خود مهیا کند. در این راستا برنامه درسی، معلم و فضای آموزشی مدرسه از مهم‌ترین مولفه‌های رشد موفقیت‌آمیز خلاقیت در کودکان به شمار می‌آید.» به‌گفته او تعلیم و تربیتی که در محیط پویای مدرسه، همراهی معلم و محتوای آموزشی ارزشمند اتفاق بیفتد، زمینه‌ساز شکوفایی خلاقیت خواهد بود.»
به کودکان نشان دهید که خلاقیت زمانی شکوفا می‌شود که با دوستان و همکلاس‌هایشان به اشتراک گذاشته شود. دانش‌آموزان را تشویق کنید تا با یکدیگر همکاری کنند، چراکه همکاری با دیگران باعث ایجاد دیدگاه‌ها و ایده‌های متفاوتی می‌شود که می‌تواند به خلاقیت بیشتر در آنان منجر شود
کلاس درس یک معلم خلاق بهترین مکان برای شکوفا شدن خلاقیت است
علی‌اکبری با تأکید بر این مسئله که برای رشد خلاقیت، باید به کودکان این فرصت را داد تا ایده‌های خود را از طرق مختلفی همچون بازی، نقاشی، نمایش و اجرا، هنر و… به اشتراک بگذارند و بیان کنند، می‌گوید: «این فرصت می‌تواند با یادگیری همراه با بازی‌ها و نقش‌های مختلف باشد. در این نوع یادگیری کودک ضمن رضایت از فرآیند یادگیری تمایل دارد برای بازی و پویایی بیشتر خلاقیت و نوآوری خود را به نمایش بگذارد.» بنابرنظر او خلاقیت در آزمون و خطا رشد و پرورش پیدا می‌کند، بنابراین در دبستان و کودکستان اجازه دهید کودکان با ابزارهای آموزشی بازی کنند. کمک کنید تا یاد بگیرند که هرچه بیشتر کاوش کنند، ایده‌های بیشتری به ذهن‌شان می‌رسد. این کارشناس آموزشی ادامه می‌دهد: «به کودکان نشان دهید که خلاقیت زمانی شکوفا می‌شود که با دوستان و همکلاس‌هایشان به اشتراک گذاشته شود. دانش‌آموزان را تشویق کنید تا با یکدیگر همکاری کنند، چراکه همکاری با دیگران باعث ایجاد دیدگاه‌ها و ایده‌های متفاوتی می‌شود که می‌تواند به خلاقیت بیشتر در آنان منجر شود.» به‌گفته او هم‌اکنون بسیاری از مدارس بر خلاقیت در برنامه درسی تأکید دارند و از دانش‌آموزان می‌خواهند تا در فعالیت‌های نوآورانه مدرسه شرکت کنند و مهارت‌های خلاقانه خود را بیشتر توسعه دهند: «کلاس درس یک معلم و مربی خلاق، بهترین مکان برای شکوفا شدن خلاقیت در کودکان است.»