«شهروند آنلاین» گزارش می‌دهد؛ ۶۰ درصد قصور پرونده مرگ دختر بچه ارومیه‌ای مجهول اعلام شد
مانیسا، ما معذرت می‌خواهیم!
[ مریم رضاخواه] ۲۵ روز است که صدای خنده های‌مانیسا در پارک نمی‌پیچد. ۲۵ روز است که نه برادرانش و نه بچه‌های محله به پارک نرفته‌اند. همان پارکی که جان مانیسا را گرفت. مانیسای ۹ ساله قربانی برق گرفتگی در پارک فردوسی ارومیه شد. برادر و دوستش هم دچار برق گرفتگی شدند اما جان سالم به در بردند.
مانیسا و دیگران آن روز‌ها نمی‌دانستند سیم‌های تیرچراغ برق پارک محله مولوی ارومیه می‌شود بلای جان‌شان؛ سیم‌های برق هم شادی کودکی شان را گرفت، هم داغ بزرگی بر دل خانواده آقای جلالی گذاشت. این نخستین بار نیست که کودکی در پارک قربانی سهل انگاری‌ها می‌شود. پیش از این هم به دلیل نبود ایمنی کافی و استفاده از وسایل بازی غیراستاندارد، اتفاقات دلخراش متعددی، در بوستان‌ها و فضا‌های سبز شهر‌های مختلف، رقم خورده است. با این وجود، اما هیچگاه شهرداری‌ها به‌عنوان متولی اصلی کنترل و ایمنی فضا‌های شهری به درستی پاسخگوی این حوادث نبودند و بابت اشتباهاتشان عذرخواهی نکردند. این در حالی است که قبول اشتباه و عذرخواهی از افکار عمومی در اغلب کشور‌ها امری عادی است. البته در برخی ازموارد هم واقعاً هیچ‌کس حتی شهرداری و حتی مسئولان پارک یا فضای سبز هم درشکل این حوادث هیچ نقشی نداشتند و محاکم قضائی هم قصوری برای مدیران شهری درنظر نگرفتند، چون بعضی از این حوادث واقعاً نادر بوده است.
عذر خواهی مرهمی است بر زخم بازماندگان، اما چرا مسئولین دریغ می‌کنند؟ این گلایه مادر مانیسا نیز هست. مادری که در این روز‌ها داغدار دخترش است. هنوز هم حال و روز خوشی ندارد. نمی‌داند این بلا از کجا در کنج دلش خانه کرده است،سرنوشت تنها دخترش با سیاهی گره خورد. در غم از دست دادن مانیسا، خانواده جلالی به سوگ نشسته‌اند. از مسببین حادثه گله‌مند هستند. مسببینی که تقصیر را به گردن دیگری می اندازند و خطای خود را نمی‌پذیرند. لعیا کلوانی، مادر مانیسا به «شهروند» می‌گوید: «دستگاه قضا به پرونده ورود کرد و اداره برق و شهرداری را ۴۰ درصد مقصر دانست. این درحالی است که ۶۰ درصد قصور مجهول مانده است و به دلیل اینکه مسئولین از وظیفه خود‌شانه خالی کردند این ۶۰ درصد قصور متوجه کسی نشد. چون مدعی بودند معتادان سیم‌ها را دست کاری و تخریب کرده‌اند.»
مادر که خود مدیر مدرسه است می‌گوید این غصه تا همیشه با ما خواهد ماند. «٢٥ روز از این حادثه می‌گذرد و همه فراموش کردند. روز‌های نخست مسئولان برای همدردی به خانه ما آمدند اما هیچ کس عذرخواهی نکرد. باوجودی که در خانه‌ام هم گلایه کردم که چرا یک عذرخواهی نمی‌کنید؟ گفتند: «در صحن شورا عذرخواهی کرده‌ایم.» اما هیچ وقت به خاطر سهل انگاری صورت گرفته عذرخواهی نکردند و سرشان را پایین انداختند. هر چند این اقدام دخترمان را به ما بر نمی‌گرداند، اما حداقل کمی باعث تسلی خاطر ما می‌شد. در عوض به ما قول قبر رایگان دادند.»
هنوز ناراحتی در صدای مادر موج می‌زند؛ لعیا وقتی می‌خواهد از لحظات تلخ مرگ دخترش بگوید، بغض را فرو می‌دهد اما هرچه تلاش می‌کند، نمی‌تواند. بغضش می‌ترکد و با گریه ادامه می‌دهد: «مانیسا با برادرانش مانی و ماهان و بچه‌های همسایه به پارک نزدیکی خانه مان رفته بودند. در خانه بودم که ماهان به خانه آمد و با فریاد گفت که مانیسا روی چمن افتاده و تکان نمی‌خورد. وقتی رسیدم، مانیسا روی چمن خیس در کنار تیر چراغ برق داخل پارک روی زمین افتاده بود. مانی و یکی از بچه‌ها هم برای نجاتش رفته بودند اما آن‌ها هم دچار برق‌گرفتگی شده بودند. مانی و دختر همسایه جراحت خاصی نداشتند ولی مانیسا احیا نشد و جان باخت.»
معتادان مقصر هستند
این در حالی است که سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری ارومیه، عامل اصلی بروز حادثه برق‌گرفتگی را معتادانی می‌داند که دست به دستکاری و تخریب سیستم روشنایی پارک زده‌اند.
در اطلاعیه‌ای که این سازمان منتشر کرده، آمده است: با وجود تلاش‌های شبانه‌روزی واحد‌های مرتبط این سازمان چه در بحث ایجاد فضا‌های بانشاط شهری و چه در زمینه نگهداری بهینه آن‌ها که با توجه به گستردگی جغرافیایی، از ظرفیت پیمانکاران بخش خصوصی نیز برای نیل به اهداف سازمانی استفاده می‌شود کنترل و نظارت جدی بر فعالیت پیمانکاران نگهداری فضای سبز همواره در دستور کار سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری قرار داشته و قطعاً همیاری و همراهی شهروندان در زمینه اطلاع‌رسانی از صدمات یا آسیب‌های وارده از سوی معتادان به زیرساخت‌های شهری در ارتقای کیفیت ارائه خدمات سازمان نقش بسیار اثرگذاری را ایفا می‌کند.
با احترام به حساسیت به‌جا و ارزشمند افکار عمومی جامعه، همچون گذشته برنامه‌ریزی جدی برای شناسایی هرگونه عوامل مخل در حوزه ارائه خدمات به شهروندان را در دستور کار خود قرار داده است تا با همراهی بسیار ارزشمند شهروندان و سایر دستگاه‌های اجرایی ذیربط، زمینه‌ها و بستر‌های وقوع چنین حوادث ناگواری را از بین برده و محیطی شاداب و عاری از هرگونه عوامل حادثه‌ساز فراهم کند.
۸۰ درصد مقصر حادثه، عدم نظارت جدی شهرداری است
پس از این حادثه نایب رئیس شورای اسلامی شهر ارومیه گفته بود که باید قبول کنیم ۸۰ درصد مقصر حادثه برق گرفتگی‌مانیسا در پارک، عدم نظارت جدی شهرداری است.
گلشن نوروزی معتقد است که باید فرهنگ معذرت خواهی را در اشتباهات خود داشته باشیم. نایب رئیس شورای اسلامی شهر ارومیه با اشاره به انباشته شدن فعالیت‌ها به سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری می‌گوید: «تمام وظایف اعم از نگهداری و نظارت و آذین‌بندی و برنامه‌ریزی‌های مراسمات و… به سازمان سیما و منظر و فضای سبز با نیروی انسانی و منابع محدود محول شده که سازمان قادر به نظارت بر همه فعالیت‌ها نیست.»
نوروزی با اشاره به لزوم کنترل‌های دوره‌ای برای پایه چراغ‌های روشنایی در فضا‌های سبز شهری ادامه می‌دهد: «اگر چند روز قبل به صورت دوره‌ای کنترل‌های لازم صورت می‌گرفت این حادثه رخ نمی‌داد و خانواده‌ای داغدیده نمی‌شد.»
رای هیأت ۳ نفره کارشناسان
در پی فوت دختر بچه ارومیه‌ای در اثر برق گرفتگی در پارک فردوسی ارومیه، رئیس دادگستری آذربایجان غربی دستور رسیدگی سریع این حادثه را صادر کرد.
رئیس کل دادگستری استان آذربایجان غربی طی دستوری به دادستان ارومیه بررسی علل فوت دختر بچه ارومیه‌ای در پارک فردوسی و برخورد قاطع قانونی با مسببان را خواستار شد.
مجیدی، دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان آذربایجان‌غربی در پی صدور دستور رئیس کل دادگستری استان آذربایجان‌غربی مبنی بر بررسی علت حادثه برق گرفتگی منجر به فوت دختربچه ۹ ساله در پارک خیابان فردوسی ارومیه و برخورد با مقصران، به همراه بازپرس پرونده، مسئولان نظارتی، مدیریت شهری، فرمانده کلانتری مربوطه، اداره برق و سایر مدیران دستگاه‌های متولی برای بررسی میدانی، در محل حادثه حضور یافت.
وی در این بازدید دستور داد میزان تقصیر عوامل حادثه صرفنظر از سمت و جایگاه آن‌ها، توسط کارشناسان مجرب رسمی دادگستری استان مشخص و به دادستانی اعلام شود.
از دستورات دادستان، بررسی قرارداد‌های پیمانکاری و تحویل به پیمانکار و اقدام پیمانکار در ایمن‌سازی سیستم روشنایی پارک بود.
دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان همچنین دستور داد اکیپی متشکل از نماینده دادستانی، بازرسی، شهرداری، اداره برق و کارشناسان رسمی ظرف یک هفته با بررسی نقاط حادثه‌خیز در سطح شهر که امکان بروز حادثه‌ای مشابه در آن‌ها می‌رود تشکیل و با شناسایی این محل‌ها سریعاً این نقاط توسط متولیان امر اصلاح شود.
هیأت کارشناسی هم پرونده برق گرفتگی‌مانیسا، دختر ۹ ساله را بررسی کردند. هیأت سه نفره کارشناسان، اداره برق و شهرداری را ۴۰ درصد مقصر دانست و ۶۰ درصد قصور را مجهول در نظر گرفت.
چرا مسئولان عذرخواهی نمی‌کنند؟
دکتر مصطفی آب‌روشن، عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران
یکی از خصوصیت‌هایی که تأثیر بسزایی در موفقیت افراد جامعه دارد مسئولیت‌پذیری است زیرا این خصوصیت یک نوع الزام درونی و اخلاقی است که شخص را به انجام درست و شایسته‌ی امور محوله ترغیب می‌کند. در واقع در سلسله مراتب نقش‌های اجتماعی قبول مسئولیت، اساس و بن مایه‌ی نظام اجتماعی ر ا تشکیل می‌دهد. ما نمی‌توانیم از حقوق و مزایای یک نقش اجتماعی بهره ببریم و در موقع پاسخگویی از زیر بار مسئولیت فرار کنیم.
متأسفانه مسئولیت گریزی و فرافکنی یکی از خصلت‌های شاخص ما ایرانی هاست که ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی متنوعی بر آن مترتب است. در واقع فقدان مسئولیت‌پذیری و عذرخواهی در فرهنگ سازمانی انعکاس مناسبات اجتماعی و فرهنگی در جامعه است که در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی بازنمایی می‌شود. به طور کلی پذیرش خطا‌ها در جامعه ایران؛ ما را با پیامد‌های متنوع سیاسی و اجتماعی روبه رو می‌کند، برخی مسئولان نگران هستند که عذرخواهی کردن به اعتبار و وجهه آن‌ها آسیب‌زده و باعث کاهش اعتماد عمومی شود. این احساس تا آنجا پیش می‌رود که برخی از مدیران عالی خطا‌های فاحش خود را نه تنها نمی‌پذیرند بلکه تقصیر را به گردن دیگر نهاد‌ها می اندازند تا از هر گونه پیامد‌های احتمالی پیشگیری کنند.
متأسفانه در فرهنگ عمومی ما مسئولیت گریزی از جایگاه ضد ارزش، تبدیل به امری ارزشی شده است در واقع اگر شخصی خود را از وضعیت دشوار مسئولیت و انجام کار بیرون بکشد و یا مشکلات ایجاد شده در روند کاری را به گردن شخص دیگری بیندازد زرنگی و چابکی آن شخص را به نمایش می‌گذارد و این مسئویت گریزی گاهی بیشتر از قبول مسئولیت برای شخص ارزش و اعتبار اجتماعی به همراه می‌آورد و این طرز تلقی در قالب ژن فرهنگی به اعضای جدید جامعه انتقال داده می‌شود. این انگیزه و روحیه مسئولیت گریزی جمعی را می‌توان به عنوان یک منفعت طلبی تاریخی-اجتماعی تلقی کرد زیرا از دوران کودکی در ما درونی شده و به عنوان خلق و خوی ما ایرانی‌ها محسوب می‌شود. مسئولیت گریزی بخش‌هایی از مفهوم روانشناختی فرافکنی را با خود به همراه دارد یعنی ما به شکل زیرکانه‌ای مسئولیت شکست و بی‌کفایتی‌مان را به گردن افراد و اشخاص دیگری می اندازیم تا از بار مجازات و قضاوت‌های اجتماعی ر‌هایی یابیم. اگر به روند اجتماعی شدن خودمان از کودکی تا بزرگسالی دقت کنیم مشاهده می‌کنیم که به نوعی ما مشکلات و گرفتاری‌های رفتاری خودمان را به دیگران نسبت داده‌ایم. بر همین اساس اگر اعضای جدید جامعه مسئولیت‌های بزرگ‌تری را به عهده بگیرند بر مبنای همان شیوه اجتماعی شدن که از کودکی و جوانی آموخته‌اند رفتار می‌کنند. با نگاهی در عرصه کلان اجتماعی متوجه می‌شویم، مسئولیت هر گونه نابسامانی در جامعه فرافکنی شده و هیچ مدیری مسئولیت عملکرد نهادی که تحت نظارت و فرمانش هست را به عهده نمی‌گیرد و در قالب فرافکنانه‌ای ناکارآمدی خویش را مخفی کرده و به دیگران نسبت می‌دهد.
در این دور باطلی که ما در آن گرفتار شدیم در می‌یابیم که مسئولیت گریزی و فرافکنی در عرصه تعاملات فردی و خانوادگی تولید شده و در سطوح کلان اجتماعی- سیاسی و به اشکال مختلف در نظام اجتماعی بازتولید می‌شود. مسئولیت گریزی در جامعه ما ریشه فرهنگی دارد و باید مسئولیت گریزی به عنوان امری مذموم و ضد ارزش تلقی شود.