آلبوم خانوادگی ملت داغداری که بر سر تاریخ می‌جنگند!
پای صحبت‌های کارگردان مستندی که به بهانه هفتم اکتبر، عوامل منتهی به انتفاضه و داستان رانده شدن یک ملت را در بستر زندگی چند نسل از یک خانواده فلسطینی روایت کرده است
[شهروند] چند روز پیش در حوالی سالگرد عملیات هفتم اکتبر مستند «آلبوم خانوادگی من»- که زندگی یک خانواده فلسطینی را بین سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۸۸ روایت می‌کند- رونمایی شد. یک مستند آرشیوی به تهیه‌کنندگی و کارگردانی محمدرضا نوروزبیگی که در بستر روایت زندگی چند نسل از یک خانواده فلسطینی روایتی اجتماعی از تاریخ فاسطین به دست داده- و در این مسیر نه تنها عوامل منتهی به انتفاضه اول را روایت می‌کند، بلکه درباره رانده شدن ملتی نیز هست که با این که به اجبار خاطرات خود را در وطن رها کرده، اما همه‌چیز را در ذهنش نگه داشته و به دنبال بازگرداندن همه‌چیز سر جای اولش است.
مستند «آلبوم خانوادگی من» با نویسندگی و پژوهش حسام‌الدین ابوالحسنی یکی از محصولات جدید خانه تولیدات جوان سیمرغ و گروه فرهنگی رسانه‌ای راوین است. آن‌چه در پی می‌آید، صحبت‌های محمدرضا نوروزبیگی کارگردان مستند «آلبوم خانوادگی من» درباره این مستند است- که به ادعای کارگردان به مصائب انسان معاصر فلسطینی و ظلمی که در طول سال‌ها تحمل کرده می‌پردازد…
«آلبوم خانوادگی من» مستندی آرشیوی و روایتی اجتماعی از تاریخ فلسطین است. اما اینکه کارگردان این مستند چرا سراغ ساخت این مستند و به عبارت بهتر انتخاب این سوژه رفته؛ از زبان خود محمدرضا نوروزبیگی، کارگردان، خواندنی است: «ایده ساخت این مستند از یکی دو سال قبل با من بود تا اینکه تابستان سال گذشته طرح اولیه «آلبوم خانوادگی من» با دوستان در مجموعه خانه تولیدات جوان سیمرغ در میان گذاشته شد و با اقبال این مجموعه برای ساخت مواجه شد. در این میان مراحل پیش‌تولید و پژوهش این مستند با عملیات «طوفان الاقصی» تقارن پیدا کرد و همین مسئله هم باعث شد تمایل برای ساخته شدن این مستند افزایش و روند ساخت آن بیش از پیش سرعت پیدا کند».
محمدرضا نوروزبیگی البته به این نکته هم اشاره می‌کند که فیلمنامه «آلبوم خانوادگی من» به نوعی به یکی از کتاب‌های ادوارد سعید متفکر فلسطینی مدیون است: «البته این را هم نمی‌توان کتمان کرد که ادوارد سعید و کتاب «فراتر از واپسین آسمان» در شکل‌گیری ایده اولیه و نحوه مواجهه متفاوت ما با پدیده فلسطین تاثیرگذار بوده است».
درباره آلبوم خانوادگی
«آلبوم خانوادگی من» مستندی تاریخی درباره چند نسل از یک خانوانده رانده‌شده فلسطینی است که در بستر خود داستان اشغال یک سرزمین را نیز به روایت نشسته است. کارگردان این مستند اما فیلمی را که ساخته به شکلی دیگر توصیف می‌کند: «در این فیلم سعی و تلاش ما این بوده که انسان معاصر فلسطینی و مصائبی را که بر او رفته، روایت کنیم. یعنی بر خلاف دیگر مستندهای تولیدشده با محوریت فلسطین که بیشتر به موضوع تاریخ سیاسی فلسطین می‌پردازند، به موضوع خانواده‌ای از هم پاشیده و رانده‌شده پرداخته‌ایم که هر کدام در گوشه‌ای از کره‌زمین پراکنده شده‌اند و تنها چیزی که آن‌ها را در کنار یکدیگر قرار می‌دهد، آلبومی است که نسل به نسل در این خانواده منتقل شده است».
چالش‌های تولید
به گفته محمدرضا نوروزبیگی؛ «چالش اصلی ما در این مستند، روایت یک داستان خیالی در عین حال منطبق با واقعیت‌های تاریخی بر اساس عکس‌های پرتعدادی بود که از تاریخ ۱۰۰ ساله اخیر فلسطین به یادگار مانده است. همین موضوع هم باعث می‌شد تا ما با یک مستند به مفهوم مستند مواجه نباشیم. در واقع در ساخت این کار به قصه و داستانی نیاز داشتیم که نسل‌های مختلف مردم فلسطین بین سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۸۸ را در برگیرد. برای همین هم بر اساس عکس‌هایی که در دسترس‌مان بود، خانواده‌ای پرجمعیت برای این قصه خلق کردیم- که البته انتخاب تصاویری که میان دوران مختلف زندگی اعضای این خانواده، اشتراک برقرار کند کار سختی بود؛ بگذریم از این که هر شخصی طبیعتاً در دوران کودکی، جوانی و پیری شباهت‌های زیادی در چهره دارد و یافتن این شباهت در عکس‌های مختلف موجود در مستند برای انطباق با شخصیت‌های خلق شده کار دشواری بود. مسئله بعدی نیز در بحث کارگردانی اثر، همراه کردن و شریک کردن مخاطب از طریق عکس با قصه بود. برای تحقق این امر، عنصر پشت‌نویسی عکس را به مستند اضافه کردیم تا مخاطب با مطالعه متن‌هایی که هر از گاهی نمایش داده می‌شود وارد داستان این مستند شود».
جنگ بر سر تاریخ
«آلبوم خانوادگی من» فارغ از رویکرد داستان‌پردازانه‌اش، در مفهوم کلی مستندی درباره فلسطین است و همین هم به نوعی پای مقایسه با دیگر آثار مربوط به این خطه جغرافیایی را وسط می‌کشد. نوروزبیگی در این رابطه می‌گوید: «مستندهای تولیدی با محوریت فلسطین، اکثر مواقع از منظر تاریخ سیاسی به موضوع فلسطین پرداخته و معمولاً تاریخ یک یا دو قرن اخیر محدوده غرب آسیا را در بر می‌گیرند- که به مقطعی اشاره دارد که بعد از موج ناسیونالیسم در اروپا، یهودیان صهیونیست به رهبری تئودور هرتسل به فکر تاسیس یک دولت یهودی می‌افتند. از این منظر؛ تقریبا در تمام این مستندها رویدادهایی مانند انتخاب سرزمین مقصد، مهاجرت‌های گسترده، فروپاشی عثمانی و اعلامیه بالفور و مسایلی از این دست را به وضوح می‌توان دید. البته من منکر جایگاه این مستندها نیستم و به نظرم هنوز هم نیاز است تا تاریخ استعمار و مهاجرتی که در فلسطین رخ داد، برای نسل جدید روایت شود. به خصوص که کتمان نمی‌توان کرد که جنگ در فلسطین به تعبیری جنگ بر سر تاریخ است. اصلاً همین تاریخ استبداد و تبعیض است که باعث شده تا امروز توافقی شکل نگیرد».
حرف آخر
محمدرضا نوروزبیگی کارگردان مستند «آلبوم خانوادگی من» حرف آخر را به این شکل می‌زند: «ما تلاش‌مان این بوده که در کنار دیگر آثاری که با موضوع فلسطین ساخته شده‌اند، قصه‌ای کوتاه باشیم از داغی که هنوز تازه است و اتفاقات آن هنوز می‌تواند صدر خبرگزاری‌های مختلف باشد».