در حالی که این روزها میزان تولید خودرو در ایران کفاف تقاضای بازار را نمی‌دهد، انگیزه چینی‌ها و غربی‌ها برای بازگشت به بازار ایران از هر زمان دیگری بیشتر شده است.
شهروند آنلاین: در حالی که این روزها میزان تولید خودرو در ایران کفاف تقاضای بازار را نمی‌دهد و این مسأله منجر به افزایش این کالا شده است، به نظر می‌رسد انگیزه چینی‌ها و غربی‌ها برای بازگشت به بازار ایران از هر زمان دیگری بیشتر باشد.
با اعمال تحریم‌های آمریکا علیه صنعت خودروسازی ایران، پیش‌بینی می‌شد که چینی‌ها مانند دور قبلی تحریم به فعالیت خود ادامه داده و حتی حضورشان را پررنگ‌تر کنند، همین اطمینان سبب شد تا خودروسازان داخلی همچنان به پیش‌فروش محصولات چینی حاضر در سبد محصولاتی خود ادامه دهند و بسیاری از مشتریان با کمترین نگرانی از آینده حضور شرکت‌های چینی در ایران برای خرید این محصولات اقدام کنند. اما شدت تحریم‌ها، محدودیت در روند تأمین قطعات وارداتی و توقف مراودات مالی چشم‌بادامی‌ها را نیز مجبور به ترک ایران کرد و سبب شد تا امروز بسیاری ازخودروسازان دولتی و خصوصی مونتاژکننده محصولات چینی با تعهدات بی‌پاسخ و مشتریان معترض مواجه باشند.
امروز اگر چه با مطرح‌شدن قرارداد همکاری بیست‌وپنج ساله ایران و چین بازگشت خودروسازان غربی به کشور در هاله‌ای از ابهام فرورفته بود، با این حال به نظر می‌رسد شکست ترامپ و پیروزی بایدن معادلات آینده خودروسازی ایران را تغییر داده است. اگر فرض را بر احیای برجام در دوران ریاست‌جمهوری بایدن بگذاریم، دو سناریوی کلی را می‌توان برای آینده خودروسازی کشور متصور شد.
در نگاه خوش‌بینانه احیای برجام می‌تواند خودروسازان خارجی را دوباره به ایران بازگرداند که این موضوع فعالیت آتی چینی‌ها در صنعت خودروی کشور را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار خواهد داد. طبعا خیلی فرق است بین وقتی که چینی‌ها شریک استراتژیک و غالب خودروسازی ایران باشند با زمانی که دیگر خودروسازان دنیا هم در ایران حضور پیدا کنند. در واقع اگر برجام احیا شود و شرکای پیشین خودروسازی ایران بازگردند، بسیار بعید است آنها بتوانند به شریک اصلی صنعت خودروی کشور تبدیل شوند. البته این در حالی است که برخی کارشناسان چندان به بازگشت یا همکاری عمیق شرکای خودروسازی ایران در صورت احیای برجام امید ندارند. به اعتقاد آنها، اتفاقاتی که طی حدودا یک دهه گذشته مبنی بر تنش میان ایران و آمریکا و تحریم خودروسازی کشور رخ داده، ممکن است شرکت‌های خودروساز خارجی را برای بازگشت دچار تردید کرده باشد.
در واقع این امکان وجود دارد که حتی اگر برجام نیز احیا شود، امثال رنو و پژو دیگر ریسک نکنند و از بیم رخ‌دادن اتفاقاتی مشابه نقض برجام، میلی برای حضور گسترده و توأم با سرمایه‌گذاری در ایران از خود نشان ندهند. در این مورد، زاوه معتقد است اتفاقات قبلی خودروسازان خارجی را ترسانده و بعید است آنها این بار بدون کسب اطمینان از آینده سرمایه‌گذاری در ایران بازگردند. او با بیان اینکه تا مسأله ایران و آمریکا حل نشود، احتمالا خودروسازان خارجی به‌خصوص اروپایی‌ها دیگر در مورد همکاری با خودروسازی کشور ریسک نخواهند کرد، می‌گوید: «البته ممکن است همکاری‌هایی شکل بگیرد؛ ولی به احتمال زیاد در حد سی‌کی‌دی‌کاری و مونتاژ خواهد بود؛ نه مشارکت‌هایی عمیق و استراتژیک.» به گفته زاوه، به نظر می‌رسد خودروسازان خارجی در صورت بازگشت به شکلی وارد همکاری با صنعت خودروی کشور خواهند شد که هر زمان و در صورت ایجاد تنش دوباره میان ایران و آمریکا آماده رفتن باشند.
اظهارات این کارشناس اما در شرایطی است که خیلی‌ها نیز معتقدند احیای برجام زمینه را برای حضور دوباره خودروسازان خارجی در ایران فراهم خواهد کرد و آنها این فرصت را از دست نخواهند داد.
نکته بسیار مهمی که این دست از کارشناسان بر آن تأکید می‌کنند، بازار خودروی ایران است؛ بازاری تشنه که می‌تواند انگیزه لازم و کافی را بابت بهره‌بردن از آن به خارجی‌ها بدهد. حتی این امکان نیز وجود دارد که در صورت تغییر سیاست‌های داخلی به‌ویژه در حوزه امنیت سرمایه‌گذاری و حمایت حاکمیت از مشارکت‌های خارجی، نه تنها شرکای قبلی برگردند و سرمایه‌گذاری نیز بکنند بلکه پای خودروسازان جدید نیز به کشور باز شود.
در این مورد، حسن کریمی سنجری، کارشناس خودروی کشور، می‌گوید: «اروپایی‌ها در بحث بازگشت به خودروسازی ایران در صورت احیای برجام خیلی به این فکر نمی‌کنند که در آینده چه اتفاقاتی خواهد افتاد بلکه شرایط حال را در نظر می‌گیرند.»
او می‌افزاید: «البته ممکن است میزان سرمایه‌گذاری و عمق قراردادهایی که پس از احیای برجام امضا می‌شود، تحت تأثیر این ریسک (روابط آتی ایران و آمریکا و نقض دوباره برجام) باشد، اما اصل بازگشت آنها قطعی است.» کریمی با بیان اینکه رفتار ترامپ در قبال برجام یک استثنا بود و بعید است دوباره تکرار شود، تأکید می‌کند: «دلیل اصلی اینکه برجام به عنوان یک معاهده بین‌المللی نقض شد، رفتار شخص ترامپ بود؛ نه سیاست‌های کلی در آمریکا. بنابراین ممکن است این اتفاق دیگر تکرار نشود و این موضوع را اروپایی‌ها هم می‌دانند.» این کارشناس با تأکید بر اینکه با احیای برجام حتما خودروسازان خارجی به ایران باز خواهند گشت، می‌گوید: «البته رفتار ما در قبال آنها نیز تأثیر بسیار مهمی در کم و کیف قراردادهای احتمالی خواهد داشت؛ اگر این بار عجله نکنیم، می‌توانیم با چابک‌سازی و تجدید نظر در سیاست‌های گذشته قراردادهای محکم‌تری را با خودروسازان خارجی ببندیم.»