همانی که ۳۳سال پیش دیدم
ناگفته‌های «اکبر ترکان» صمیمی‌ترین دوست و مشاور اسبق «حسن روحانی» درباره او و خصوصیات اخلاقی، سبک زندگی و نزدیکانش
تاریخ تولد دکتر «حسن روحانی» دو روایت دارد؛ بیست‌ویکم آبان ماه و دیگری نهم دی ماه. هر چند که بیست‌ویکم آبان ماه سال گذشته در مسیر بازگشت از سفر کرمان، کادر پرواز با کیک و شمع‌هایی که عدد 71 را نشان می‌داد رئیس‌جمهوری را غافلگیر کردند ولی امسال به دلیل محدودیت‌های ویروس کرونا خبری از جشن تولد حسن روحانی در سال پایانی دولتش نبود. اما روایت دوم از تولد رئیس‌جمهوری برمی گردد به تاریخ واقعی تولدش یعنی نهم دی ماه. او در کتاب خاطراتش که 12 سال پیش چاپ شد ماجرای دو تاریخ تولدش را این گونه روایت کرده است:«طبق شناسنامه‌ای که در اختیار من است، متولد بیست‌ویکم آبان ۱۳۲۷ هجری شمسی هستم که این تاریخ با دهم محرم‌الحرام ۱۳۶۸ هجری قمری منطبق است. درباره تاریخ دقیق تولدم از مادرم سوال کردم که آیا تولد من در روز عاشورا بوده است؟ ایشان گفتند: نه، در شب بیست‌وهشتم ماه صفر بوده، لذا متوجه شدم که تاریخ تولد شناسنامه‌ای من با تاریخ تولد واقعی من منطبق نیست.»
حالا نهم دی ماه سال 99 هم گذشته است و روحانی 72 ساله شده. به همین مناسبت «شهروند آنلاین»گفت و گوی خواندنی اکبر ترکان رفیق سال های سال حسن روحانی و خاطرات مشترکشان را که در ویژه نامه چهل سالگی انقلاب منتشر شد باز نشر می کند.وقتی از مشاور عالی رئیس‌جمهوری و رفیق سال‌های سال درباره حسن روحانی بپرسید، با چنین مصاحبه‌ای مواجه می‌شوید؛ ناگفته های اکبر ترکان خواندنی است.
نخستین برخورد شما با روحانی کجا اتفاق افتاد؟
یک جلسه بود در قرارگاه خاتم‌الانبیا.
قبل از انقلاب چه؟! ایشان را دیده بودید؟
من قبل از انقلاب روحانی را نمی‌شناختم. نه ایشان را دیده بودم و نه اسم‌شان را شنیده بودم. نخستین‌باری که با روحانی برخورد کردم، ایشان نماینده مجلس بود و من مدیرعامل صنایع دفاع. اواسط دهه 60 بود؛ به صورت دقیق سال 64 بود که ایشان را دیدم. ما نشست‌هایی در قرارگاه خاتم‌الانبیا داشتیم و روحانی به عنوان رئیس ستاد مرحوم هاشمی‌رفسنجانی در آن نشست‌ها حاضر بود.
موضوع نشست‌ها چه بود؟
آن سال‌ها سال‌های جنگ بود و خب نشست‌هایی که برگزار می‌شد، بیشتر پیرامون مسائل و تجهیزات دفاعی کشور بود.
خط قرمز روحانی امنیت ملی است. روحانی اصلا درباره مسائل مهم به‌ویژه امنیت ملی شوخی ندارد
او به‌شدت روی این مسائل حساس است و حاضر نیست در این‌باره با احدی معامله کند.
حرف‌زدن از سر هیجان و احساسات روحانی را عصبانی می‌کند.
او با هر کس که بخواهد در مسائل مهم شعارزده عمل کند یا احساسات به خرج دهد، برخورد تندی دارد
می‌گویند برداشت اول از آدم‌ها معمولا به واقعیت آنها نزدیک‌تر است. برداشت اول شما از روحانی چه بود؟
روحانی از همان اول یک شخصیت بشدت عقل‌گرا به نظر می‌رسید و هیچ نشانه‌ای از هیجان‌زدگی و احساسات افراطی در رفتار و صحبت‌هایش احساس نمی‌کردید.
روحانی دهه90 چه تفاوتی با روحانی دهه 60 دارد؟
(بدون مکث می‌گوید) من هیچ تغییری در ویژگی‌های رفتاری روحانی احساس نمی‌کنم. ایشان یک شخصیت به‌شدت پایدار دارد. روحانی از نظر من همان مردی است که 33 سال پیش دیدم، همچنان عقل‌گرا و جدی و همچنان به عنوان یک چهره عقل‌گرا شناخته می‌شود. ممکن است شما چهره‌هایی را پیدا کنید که حتی تفکر سیاسی و جهت‌گیریشان 180درجه تغییر کرده باشد، اما روحانی، همان آدم سابق است. جالب است بدانید ایشان در همان زمانی که نماینده مجلس بود، جلساتی را در خانه‌شان برگزار می‌کرد که به جلسات «عقلا» معروف بود.
جلسات عقلا؟ چه کسانی در این جلسات شرکت می‌کردند؟
بله، جلسات عقلا. بیشتر نمایندگان مجلس و سایر دوستان و نزدیکان روحانی در این نشست‌ها شرکت می‌کردند. ایشان در این نشست‌ها مسائل مهم را تحلیل و همفکری می‌کرد.
خط قرمز رئیس‌جمهوری کجاست؟
خط قرمز روحانی امنیت ملی است. روحانی اصلا درباره مسائل مهم به‌ویژه امنیت ملی شوخی ندارد، به‌شدت روی این مسائل حساس است و حاضر نیست در این‌باره با احدی معامله کند.
چه چیزی روحانی را عصبانی می‌کند؟
حرف‌زدن از سر هیجان و احساسات روحانی را عصبانی می‌کند. او با هر کس که بخواهد در مسائل مهم شعارزده عمل کند یا احساسات به خرج دهد، برخورد تندی دارد.
دوستان روحانی چه کسانی هستند؟
نزدیکان روحانی چند دسته‌اند؛ مهم‌ترین آنها روحانیون روشنفکر هستند. روحانی حتی الان هم با برخی از طلبه‌های روشنفکر زمان دانشجویی‌اش ارتباط دارد. فرقی ندارد که این روحانیون کجا زندگی می‌کنند؟ ایشان در هر نقطه از کشور دوستانی از این تیپ دارد و همین افراد بودند که در انتخابات ریاست‌جمهوری، حمایت گسترده‌ای از روحانی داشتند و بخش زیادی از آرا را برایش جذب کردند. روحانی دوستان نظامی زیادی هم دارد. در سال‌های دور و زمان جنگ ارتباط صمیمانه‌ای بین ایشان و فرماندهان جنگ وجود داشت و فرماندهان بزرگ هم روحانی را دوست داشتند. صمیمی‌ترین دوست ایشان در میان فرماندهان نظامی شهید ستاری بود. روحانی دوستان زیادی در نیروی هوایی ارتش داشت.
با سپاه چطور؟
دوستان نظامی ایشان به ارتشی‌ها خلاصه نمی‌شود و با لایه‌های مختلف سپاه هم ارتباط خوبی داشت و دارد. بعد از جنگ که ایشان یک دوره طولانی در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی بود با استانداران مختلف آشنا شده و رفت‌وآمد می‌کرد، اما در زمان ریاست‌جمهوری خاتمی، نزدیکان روحانی از طیف امنیتی‌ها و نظامی‌ها فراتر رفت و به آدم‌هایی رسید که به مسائل بین‌المللی اشراف تخصصی‌تری داشتند و بیشتر دیپلمات‌ها بودند. بخشی از این دیپلمات‌ها افرادی بودند که از زمان تصویب قطعنامه 598 با روحانی آشنا شده بودند و بخشی دیگر دیپلمات‌های کارکشته و خبره‌ای بودند که ارتباط میان آنها و روحانی از زمان خاتمی شکل گرفته بود. اتفاقا از میان همین دیپلمات‌ها بود که روحانی در دولت یازدهم تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای را انتخاب کرد.
اگر بخواهید از دوستان نزدیک روحانی چند اسم ببرید، آن اسامی چه کسانی هستند؟
محمود واعظی، محمدباقر نوبخت و حسام‌الدین آشنا دوستان نزدیک روحانی هستند.
جناب ترکان، این روزها اقتصاد مسأله اصلی کشور است و برای بسیاری از مردم دغدغه شده است. اقتصاد ایران برای روحانی تا چه اندازه دغدغه است؟
روحانی دانشمند اقتصادی یا نظریه‌پرداز اقتصاد نیست. دوره رئیس‌جمهوری ایشان شرایطی پیش آمد که در کنار مسائل سیاسی مسائل اقتصادی بسیار پررنگ شد. بالاخره شرایط تحریم وجود داشت و حالا دوباره به وجود آمده است. تحریم درواقع یک‌جور جنگ اقتصادی است و روحانی ناچار است دغدغه‌های اقتصادی داشته باشد. دغدغه‌های اقتصادی روحانی ایجاب کرد که ایشان جلسات منظمی با اقتصاددانان داشته باشد.
مشاوران اقتصادی روحانی چه کسانی هستند؟
از هر طیف فکری؛ درمجموع روحانی عادت دارد در مشاوره‌هایش از افراد مختلف استفاده کند، حالا می‌خواهد حوزه کاری اقتصاد باشد یا سیاست یا امنیت و…. جلسات مشاوره روحانی بسیار منظم است؛ به‌عنوان مثال در دولت یازدهم ایشان به طور مرتب دو روز در هفته نشست اقتصادی داشت.
در دولت دوازدهم چه؟ آیا این جلسات منظم اقتصادی با اقتصاددانان ادامه دارد؟
نمی‌دانم. من در دولت یازدهم به طور منظم در نشست‌های اقتصادی ایشان حضور داشتم ولی در سمت جدید اطلاع دقیقی ندارم.
روحانی هم نگران است. او این روزها به دنبال راهکارهایی است که مشکلات اصلی را حل کند. نگران نرخ رشد اقتصادی و تورم است. الحق و الانصاف روحانی در دولت یازدهم کم نگذاشت. او در حوزه سیاسی دقیقا مطابق با محور اصلی کتابش یعنی «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» رفتار کرد تا توانست به برجام برسد و در حوزه اجتماعی کوشش ارزشمندی برای ارتقای سلامت عمومی و طرح بیمه سلامت داشت که آن را با کمک و مشاوره هاشمی، وزیر بهداشت پیگیری می‌کرد. در حوزه اقتصاد هم تلاش کرد اقتصاد ایران را با اقتصاد جهان آشتی دهد، اما روی کارآمدن ترامپ غیرمنتظره بود و پیشرفت نقشه‌های او را نقش برآب کرد
شایعاتی در مورد تأخیر در جلسات کاری روحانی وجود دارد.
من اصلا و ابدا تأیید نمی‌کنم. روحانی بسیار آن‌تایم است و در تمام چهار سال دولت یازدهم رأس ساعت 8 صبح سر میز کارش نشسته بود و حتی زودتر از دیگران در جلسه حاضر می‌شد.
اصلا یک رئیس‌جمهوری چقدر تعطیلات و تایم خانوادگی و شخصی دارد؟
روحانی تعطیلات ندارد. تعطیلات دارد، اما آن چیزی که در باور عموم تعطیلات تلقی می‌شود، در زندگی یک رئیس‌جمهوری وجود ندارد. پیش آمده که روحانی را در تعطیلاتش به مناطق آزاد دعوت کرده‌ام که آب‌وهوایی تازه کند، اما مدیران محلی از حضور او استفاده کرده و برای طرح مسائل آمده‌اند. گاهی جلسات ساعت‌ها ادامه داشته و روحانی ناخودآگاه تعطیلاتش را کاری کرده است.
مرد اول دولت امید، ناامید هم می‌شود؟ مخصوصا الان که شرایط دشواری داریم و تنگناهای سیاسی و اقتصادی زیادی وجود دارد.
من هنوز او را ناامید ندیده‌ام. می‌دانم جلساتش به همان جدیت دولت یازدهم برگزار شده و خودش بسیار پرشور و حرارت سر میز کارش حاضر می‌شود، حتی اگر کسی کار را جدی نگیرد، با پرخاش و جدیت او مواجه می‌شود.
روحانی در جریان شوخی‌ها و انتقادات مردم نسبت به وضع اقتصادی هست؟ در فضای مجازی حرف‌های مردم را دنبال می‌کند؟
بله؛ روحانی هم نگران است. او این روزها به دنبال راهکارهایی است که مشکلات اصلی را حل کند. نگران نرخ رشد اقتصادی و تورم است. الحق و الانصاف روحانی در دولت یازدهم کم نگذاشت. او در حوزه سیاسی دقیقا مطابق با محور اصلی کتابش یعنی «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» رفتار کرد تا توانست به برجام برسد و در حوزه اجتماعی کوشش ارزشمندی برای ارتقای سلامت عمومی و طرح بیمه سلامت داشت که آن را با کمک و مشاوره هاشمی، وزیر بهداشت پیگیری می‌کرد. در حوزه اقتصاد هم تلاش کرد اقتصاد ایران را با اقتصاد جهان آشتی دهد، اما روی‌کارآمدن ترامپ غیرمنتظره بود و پیشرفت نقشه‌های او را نقش بر آب کرد.
رئیس‌جمهوری گه‌گدار اشاره‌های خاصی دارد، کدهایی می‌دهد و می‌گوید عده‌ای وضع اقتصادی کشور را به‌هم‌می‌زنند و دست‌های پشت پرده‌ای وجود دارد. آن دست‌های پشت پرده چه کسانی هستند؟
(لحنش حالتی تند و انتقادی می‌گیرد) یک پدیده عجیب در ایران وجود دارد و آن اینکه مبارزه انتخاباتی رقبا تا سال‌ها بعد از مشخص‌شدن نتیجه انتخابات تمام نمی‌شود! در کشورهای دیگر به محض روشن‌شدن نتیجه انتخابات به کاندیدای برنده تبریک می‌گویند و کارزار سیاسی تمام می‌شود، اما در ایران رقیب تا انتخابات بعدی دست برنمی‌دارد. اینها دعوا و مبارزه را ادامه می‌دهند. اینها نسبت به همه چیز واکنش نشان می‌دهند و از آنجا که با ارکان سیاسی پیوند دارند، دولت نمی‌تواند در مقابل‌شان کار زیادی انجام دهد.