گزارش چند مرگ

فرشته کیانی- شهروندآنلاین: مثل همه داروهای جدید، واکسن‌هایی هم که برای محافظت در برابر کووید-19 تأیید شده‌اند، نگرانی‌هایی درباره ایمنی و عوارض جانبی بر‌انگیخته‌اند.

بسیاری از کسانی که دو واکسنی را که در غرب آماده شده  -یکی محصول شرکت فایزر/بایون‌تک و دیگری تولید شرکت مدرنا- تزریق کرده‌اند، دچار سردرد، تب و درد در محل تزریق شده‌اند. این عوارض معمولا به‌سرعت از بین می‌رود. نگران‌کننده‌تر اینکه نروژ مرگ‌ومیر در میان افراد مسن با بیماری‌های زمینه‌ای جدی به دنبال تزریق واکسن فایزر/بایون‌تک گزارش کرده است که احتمالا با آن عوارض جانبی مرتبط است.

چند دریافت‌کننده دیگر این واکسن‌ها واکنش آلرژیک جدی اما درمان‌پذیری به نام آنافیلاکسی نشان داده‌اند.

آژانس دارویی نروژ گفت فقط تعداد محدودی از افراد بالای 85 سال در آزمایش‌های بالینی بزرگ واکسن فایزر/بایون‌تک شرکت کردند. به ‌طور متوسط، شرکت‌کنندگان در آزمایش‌های این دو واکسن تأییدشده غربی، در اوایل پنجاه‌ سالگی بودند

درباره این مرگ‌ها چه می‌دانیم؟

اواسط ژانویه، 33 مرگ در میان حدود 42 هزار نفر که واکسن فایزر/بایون‌تک را در نروژ تزریق کرده بودند، گزارش شد؛ جایی که مقامات واکسیناسیون ساکنان خانه سالمندان را در اولویت قرار داده‌اند.

آنانی که فوت کرده‌اند بالای 75 سال داشته‌اند و بیماران لاعلاجی بوده‌اند که پیش‌بینی می‌شده فقط چند هفته یا چند ماه زنده بمانند. تمام مرگ‌های رخ‌داده طی چند روز پس از واکسیناسیون با دقت ارزیابی شده است. مقامات بهداشتی در نروژ می‌گویند هیچ مدرکی درباره رابطه مستقیم بین 33 مورد مرگ و واکسنی که دریافت کرده‌اند، وجود ندارد.

طبق اعلام آژانس دارویی نروژ، هر هفته به ‌طور متوسط ​​400 نفر در خانه‌های سالمندان و مراکز مراقبت طولانی‌مدت می‌میرند.

سیگورد هورتمو، پزشک ارشد آژانس، گفت او این موضوع را نامحتمل نمی‌داند که واکنش‌های جانبی متداول به واکسن، مانند تب و حالت تهوع، ممکن است به‌ طور بالقوه تهدیدکننده زندگی افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای شدید باشد.

 مرگ به جاهای دیگر هم سر کشیده است؟

در آلمان، جایی که بیش از 800 هزار نفر اولین دوز واکسن فایزر/بایون‌تک را تزریق کرده‌اند، موسسه Paul Ehrlich حداقل هفت مورد مرگ افراد مسن را بلافاصله پس از واکسیناسیون بررسی کرده است.

این موسسه در گزارش خود گفته است احتمالا مرگ‌ها به علت بیماری‌های زمینه‌ای ازجمله کارسینوم، نارسایی کلیه و آلزایمر است، نه واکسیناسیون.

روزنامه فرانسوی انگلیسی‌زبان The Connexion هم گزارش داد «پنج نفر در فرانسه پس از تزریق واکسن فایزر/بایون‌تک جان باختند. این مرگ‌ها همه در میان ساکنان خانه‌های سالمندان رخ داد و سن قربانیان 75 و بالاتر بود. این افراد بیماری‌های زمینه‌ای نیز داشتند. تحقیقات پس از مرگ این پنج نفر در فرانسه ادامه دارد. وزیر بهداشت فرانسه گفته است تحقیقات در حال انجام است تا مشخص شود آیا این مرگ‌ها پیوندی با واکسن دارد یا نه.»

به گفته این روزنامه، «در اروپا 71 مورد مرگ‌ومیر بعد از تزریق واکسن کووید-19 گزارش شده است؛ ازجمله در انگلیس، آلمان، نروژ و دانمارک. سن همه افراد تقریبا 75 یا بالاتر بوده است. به‌ طور کلی در فرانسه، از زمان آغاز واکسیناسیون، 139 مورد عوارض جانبی شدید یا غیر منتظره گزارش شده است.»

واکنش به مرگ‌ها چه بود؟

بر اساس اطلاعات اداره درمان استرالیا، مرگ‌ها در نروژ با تب، حالت تهوع و اسهال- عوارض نسبتا رایج و کوتاه‌مدتی که برخی از افراد ممکن است تقریبا بعد از هر واکسیناسیونی تجربه کنند- همراه بود. انتظار نمی‌رود این واکنش‌ها در اکثر قریب به اتفاق مردم مهم باشد.

آبرار چغتای، مدرس دانشکده بهداشت عمومی در دانشگاه نیو ساوت ولز استرالیا، به مرکز رسانه‌ای علوم استرالیا گفت: «میلیون‌ها دوز واکسن فایزر/بایون‌تک در ایالات متحده، انگلیس و برخی دیگر از کشورها تزریق شده و هیچ مرگ‌ومیر ناشی از واکسن گزارش نشده است.»

 درباره خطرات واکسن برای افراد مسن و ضعیف چه می‌دانیم؟

اطلاعات در این‌باره چشمگیر نیست. استینار مادسن، مدیر پزشکی آژانس نروژی، به مجله پزشکی BMJ  گفت که ممکن است واکنش‌ها و عوارض جانبی رایج به واکسن‌ها که برای بیماران تندرست‌تر و جوان‌تر خطرناک نیست، بیماری زمینه‌ای را در افراد مسن تشدید کند.

این آژانس گفت فقط تعداد محدودی از افراد بالای 85 سال در آزمایش‌های بالینی بزرگ واکسن فایزر/بایون‌تک شرکت کردند. به ‌طور متوسط، شرکت‌کنندگان در آزمایش‌های این دو واکسن تأییدشده غربی، در اوایل پنجاه سالگی بودند.

چه اقداماتی بعد از این مرگ‌ها انجام شد؟

انستیتوی بهداشت عمومی نروژ راهنمای واکسیناسیون کووید-19 خود را با مشاوره دقیق‌تری در مورد واکسینه‌کردن سالمندان ضعیف به‌‌روز کرده است. مادسن گفت: «ما اکنون از پزشکان می‌خواهیم واکسیناسیون را ادامه دهند، اما ارزیابی اضافی درباره افراد بسیار بدحالی که ممکن است بیماری زمینه‌ای‌شان با این واکسن تشدید شود، انجام دهند.»

ارزیابی شامل بحث و گفت‌وگو درباره خطرات و مزایای واکسیناسیون با بیماران و خانواده‌های آنان است برای تصمیم‌گیری در این‌ باره که آیا واکسن‌زدن به صلاح است یا نه.

مستقل از کشورهای نوردیک، فنلاند (این کشور به همراه نروژ، دانمارک، ایسلند و سوئد جزو کشورهای منطقه نوردیک‌اند) واکسیناسیون سیستماتیک بیماران صعب‌العلاج را که درمان موثر آنان (به عبارت دیگر، کسانی که دردشان موقتا با مُسکن آرام شده) متوقف شده است، توصیه نمی‌کند. دلیل آن این است که عوارض جانبی شایع مانند تب موقتی ممکن است وضعیت آنان را بدتر کند.

انگلیس و ایالات متحده به افرادی که به هر یک از اجزای واکسن کووید حساسیت دارند، توصیه کرده‌اند که آن را دریافت نکنند. بر اساس اعلام CDC، افرادی که به اولین دوز واکسن واکنش نشان داده‌اند، نباید دوز دوم را دریافت کنند

چه واکنش‌های جدی دیگری وجود داشته است؟

بدن از طریق مکانیسم‌های مختلفی ازجمله ساخت پروتیین‌های محافظ به نام آنتی‌بادی‌ها، آزادسازی سموم از بین‌برنده میکروب‌ها و نظم و ترتیب‌دادن به سلول‌های محافظ برای مبارزه با عفونت، با مهاجمان خارجی مبارزه می‌کند.

مانند هر نبردی، گاهی اوقات تلاش برای دفع یک بیماری، ممکن است خود زیانبار باشد؛ مثلا در موارد نادر، ممکن است در واکنش آلرژیک جدی به نام آنافیلاکسی، التهاب و تورم بافتی افسارگسیخته ایجاد کند. حدود 5درصد از جمعیت ایالات متحده چنین واکنشی نسبت به مواد مختلف داشته‌اند. این ممکن است کشنده باشد- مثلا اگر راه هوایی فرد متورم شود- هر چند مرگ نادر است. آلرژی به نیش حشرات و غذاها ممکن است آن را تحریک کند، اگر چه واکنش‌های دارویی شایع‌ترین علت تلفات آنافیلاکسی در ایالات متحده و انگلیس است.

واکنش به واکسن‌های کووید-19 در چه جاهایی رخ داده است؟

بر اساس گزارش ششم ژانویه مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های ایالات متحده، 21 مورد آنافیلاکسی مرتبط با واکسن فایزر/بایون‌تک از بیست‌وسوم دسامبر در کشور تأیید شده بود. از این افراد، 17 نفر سابقه مستند آلرژی و هفت نفر سابقه آنافیلاکسی داشتند. گزارش نوزدهم دسامبر مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) به دو مورد در انگلیس اشاره داشت که با همان واکسن مرتبط بودند.

مقامات CDC می‌گویند واکنش دریافت‌کنندگان واکسن مدرنا را هم دیده‌اند و در حال جمع‌آوری اطلاعات در مورد آنان هستند.

آیا قبلا هم رابطه‌ای بین آنافیلاکسی و واکسن‌ها وجود داشته است؟

بله، چنین واکنشی حدود 1.3 بار در هر میلیون دوز تزریق واکسن آنفلوآنزا رخ می‌دهد. درباره سایر واکسن‌ها، واکنش‌ها 12 تا 25 در هر میلیون دوز مشاهده شده بود، هر چند مطالعات اندک بود.

بر اساس گزارش CDC درباره واکسن فایزر/بایون‌تک، این میزان از بیست‌وسوم دسامبر 11.1 در هر میلیون دوز است که بسیار کم است. این سازمان گفته است خطر واکسن کمتر از خطر ابتلا به نوع شدید کووید-19 است.

در این‌باره چه کاری انجام شده است؟

انگلیس و ایالات متحده به افرادی که به هر یک از اجزای واکسن کووید حساسیت دارند، توصیه کرده‌اند که آن را دریافت نکنند. آنافیلاکسی را می‌توان به‌سرعت با آنتی‌هیستامین‌ها و تزریق آدرنالین خنثی کرد که واکنش‌های ایمنی را کُند یا متوقف می‌کند. کارکنان بهداشتی که واکسن تزریق می‌کنند، چنین مواردی را آماده نگه می‌دارند. این روش‌های درمانی آثار مفید واکسن‌ها را از بین نمی‌برد.

در ایالات متحده، کارکنان بهداشت همه افرادی را که واکسن تزریق می‌کنند، حداقل 15 دقیقه تحت نظر قرار می‌دهند تا علائم واکنش را رصد کنند. کسانی که سابقه نگران‌کننده واکنش آلرژیک دارند، دو برابر این زمان کنترل می‌شوند. بر اساس اعلام CDC، افرادی که به اولین دوز واکسن واکنش نشان داده‌اند، نباید دوز دوم را دریافت کنند.

 چه چیزی در تزریق‌ها باعث واکنش می‌شود؟

معلوم نیست. اریک توپول، متخصص آزمایش‌های بالینی، گفت که دو کاندیدای اصلی در این‌باره یکی پلی اتیلن گلیکول -ماده شیمیایی موجود در بسیاری از غذاها، مواد آرایشی و دارویی- است و دیگری نانوذرات لیپیدی است که «آر ان ای» پیام‌رسان (mRNA) -جزیی ژنتیکی در واکسن‌ها- را کپسوله می‌کند. پلی‌اتیلن گلیکول قبلا با تعداد انگشت‌شماری از موارد آنافیلاکسی مرتبط بوده است. وقتی که این موارد حل شود، ممکن است واکسن‌های کووید-19 از آنچه امروز هستند، ایمن‌تر شوند.

منابع: بلومبرگ و The Connexion

اینجا و اینجا کلیک کنید.